Woensdag heeft Apple Inc het nieuwe besturingssysteem voor de iPhone en iPad gelanceerd: iOS7. De zevende versie van het iPad en iPhone besturingssysteem is volledig nieuw ontworpen en voorzien van een volledig nieuwe vormgeving. Na een avond ermee werken is de conclusie duidelijk: het besturingssysteem markeert het definitieve einde van Apple oprichter Steve Jobs. Toen Steve Jobs in 1985 vertrok bij Apple, na een hoogoplopend conflict met toenmalig Apple CEO John Sculley, richtte hij het computerbedrijf ‘NeXT’ op. Hij had een logo voor NeXT nodig en vroeg de bekende Amerikaanse vormgever Paul Rand dat nieuwe logo voor NeXT te maken. In een interview zegt Paul Rand daarover: ‘Toen ik Jobs had gesproken realiseerde ik me dat hij van ‘cutesy things’ houdt, zoals een appel met een beet eruit als het Apple logo.’ ‘Cutesy things’ is moeilijk in het Nederlands te vertalen. Het betekent zoiets als: ‘leuke, kinderlijk eenvoudige, speelse dingen’. Ofwel, Rand constateerde dat Jobs van speelse, natuurlijke dingen hield, zoals het Apple logo. Daarom maakte hij een NeXT logo dat eruit zag als een speelblok voor kinderen met kleurige letters erop. En Jobs was inderdaad verrukt over dat ontwerp.     Jobs hield niet van de alledaagse werkelijkheid. Die verveelde hem. Die beperkte hem. Die irriteerde hem. Legendarisch zijn de verhalen dat hij zijn dure Mercedes steevast op de invalide parkeerplaats bij het Apple hoofdkantoor plaatste. Wat het personeel de uitspraak ontlokte dat het icoon voor invaliden dat was aangebracht op de betreffende parkeerplaats niet stond voor ‘invalide’ maar voor ‘chairman’. Jobs reed ook rond zonder nummerbord, want het ergerde hem dat hij door een overheid werd verplicht een nummerbord te hebben.  

Vriendelijke producten

Steve Jobs schiep zijn hele leven werkelijkheden die eerder niet bestonden. Dat was zijn manier om de beperkende, alledaagse werkelijkheid te ontvluchten. En die mogelijk bood hij dus ook de klanten van Apple. De Apple wereld was een wereld van magie en onschuld: mooi, gebruikersvriendelijk en speels. Toen Jobs in 1997 triomfantelijk terugkeerde bij zijn geliefde Apple was zijn eerste daad de lancering van de nieuwe iMac. Een kleurige, bondi-blauwe alles-in-één computer die zo leek weggelopen uit een aflevering van de bekende cartoon serie de Jetsons. In een wereld van saaie, ‘volwassen’ grijze en beige personal computers was daar ineens een guitige, speelse, doorschijnend blauwe Jetson computer. Een ‘cutesy thing’ inderdaad. De vormgeving van Apple was onder Jobs nooit een doel op zich. En zéker geen ‘art for arts sake’. Design was voor Jobs gebruikersvriendelijkheid. En gebruikersvriendelijkheid was...tja...vriendelijk. Apple maakte vriendelijke producten. Vriendelijk om te zien en vriendelijk om te gebruiken. Jobs werkte daarvoor bij Apple vanaf 1997 samen met de Britse ontwerper Jonathan Ive. Ive, die in Engeland was opgeleid als industrieel ontwerper, was bij Apple verantwoordelijk voor de het ontwerpen van de hardware. Na het overlijden van Jobs maakte zijn opvolger Tim Cook Ive verantwoordelijk voor het ontwerpen van de hardware én de software. Een stap die begrijpelijk is omdat Cook, anders dan Jobs, noch de ervaring, noch de smaak heeft om de ontwerpen van hardware en software zelf te beoordelen.  

Eyecandy

Na het zien en gebruiken van iOS7 is mij overduidelijk geworden hoezeer Jobs Ive jarenlang in toom heeft weten te houden. Professioneel opgeleide vormgevers hebben altijd de innerlijke neiging, weet ik uit eigen ervaring, om vormgeving vóór functionaliteit te plaatsen. Zelfs de hele goeden hebben die neiging. Ze moeten zich altijd hoeden voor ‘art for arts sake’, ofwel kunstacademie fetisjisme. Als je bijvoorbeeld in een browser een knop maakt om vooruit en achteruit te gaan, zijn er twee neigingen die op de vormgever van die knoppen inwerken en wel de neiging om het zo gebruiksvriendelijk te maken én de neiging om het zo mooi mogelijk te maken. Jobs had de unieke gave beiden volledig te integreren. De meeste andere stervelingen kunnen dat niet. Jonathan Ive óók niet, blijkt uit iOS7. iOS7 is een kunstschool juweel. Schitterend vormgegeven, verfijnd, prachtig om  te zien. Iedereen die van design houdt zal zich aan de vormgeving van iOS7 vergapen. Het is van een ongekende schoonheid. Maar het is niet speels, niet vriendelijk en niet optimaal gebruiksvriendelijk. Het design is in iOS7 belangrijker dan het gebruikersgemak. De gebuikte icoontjes en andere vormgeef elementen zijn verfijnd en schitterend om te zien, maar zo zijn eerder mooi dan makkelijk te bedienen. De gebruikte fonts zijn prachtig om te zien (voornamelijk Helvetic Neue Thin), maar niet altijd even goed leesbaar. Al die dingen waren onder Steve Jobs nóóit gebeurd. Dat was een doodzonde geweest. Het overlijden van Steve Jobs heeft de weg vrijgemaakt voor top vormgever Jonathan Ive om zijn innerlijke design fetisjisme vol uit te leven. iOS7 markeert dan ook het definitieve einde van Steve Jobs en het definitieve einde van 25 jaar Apple onder leiding van Steve Jobs.

---

  Eric Bartels is een ondernemer-filosoof-auteur die sinds 2004 onderzoek doet naar de gedragspatronen van excellente leiders als Steve Jobs. Zijn boeken ‘MENS - het geheim van het zijn’ (2008), ‘The Plan -- het meesterschap principe’ (2010) en ‘Als je wilt winnen, moet je niet willen winnen‘ (2013)  zijn een weerslag van dat onderzoek.