Is de journalistiek het schoothondje van de macht? Dat is de centrale vraag van een debat georganiseerd door Follow the Money, donderdagavond 24 november in het Amsterdamse Vondel CS. Vier experts buigen zich onder leiding van FTM-hoofdredacteur Eric Smit over deze vraag: schrijver en jurist Roxane van Iperen, adjunct-hoofdredacteur van De Volkskrant Pieter Klok, wetenschapper Ewald Engelen en journalist Jeroen Smit.

Het is het begin van een lange klaagzang over wat er mis is met de mainstream media

Eric Smit vraagt de bezoekers wat volgens hen de reden is voor een debat over de mainstream media. ‘Omdat de pers zichzelf vreselijk belangrijk vindt,’ roept een man in het publiek. Een andere man zegt dat de pers systematisch liegt en weer iemand anders noemt journalisten vooringenomen. Het is het begin van een lange klaagzang over wat er mis is met de mainstream media.

Wie loste de vluchtelingencrisis op?

Pieter Klok vindt dat we in een dynamische tijd leven en dat we ons daarom vragen moeten stellen. De Volkskrant probeert een open blik te hebben, maar meningen veranderen tegenwoordig snel: eerst was er veel kritiek op het hek van de Hongaarse premier Victor Orbán, dat als doel heeft vluchtelingen tegen te houden, maar tegenwoordig wordt gepraat alsof Orbán er de vluchtelingencrisis mee heeft opgelost.

Volgens Jeroen Smit vertrouwen burgers de journalistiek niet meer. Hij had niet gedacht ‘dat de VS zo dom zouden zijn om op Trump te stemmen.’ Ewald Engelen zegt meteen dat het niet vreemd is dat burgers de journalistiek niet vertrouwen als ze dom worden genoemd. Volgens hem is dit elite-perspectief de oorzaak van het wantrouwen en kunnen journalisten wel zeggen dat ze hun leven gaan beteren, maar riepen ze dat na Fortuyn ook. ‘Over tien jaar zitten we hier weer,’ klinkt het op de achtergrond.

Heel veel eenvormigheid

Er is te veel eenvormigheid in de media, doceert Engelen. We zien steeds dezelfde experts praten over rapporten waar ze vaak zelf aan hebben meegewerkt. In De Volkskrant vindt iedereen vrijhandel heel goed, met uitzondering van René Cuperus. Pieter Klok zegt dat als je een kritisch stuk over voormalig DNB-president Nout Wellink wilt schrijven, je alleen maar experts kunt vinden die allemaal hetzelfde denken en geen kritiek op Wellink hebben. Het ‘mainstream denken’ maakt de alternatieve manieren van denken onzichtbaar.

Journalisten kunnen wel zeggen dat ze hun leven gaan beteren, maar dat riepen ze na Fortuyn ook

Journalisten behoren tegenwoordig tot het establishment, aldus Jeroen Smit. Hij geeft aan dat journalisten doorgaans dezelfde opleidingen hebben gevolgd als politici en bankiers. Engelen noemt journalisten een eigen professionele klasse met een heel eigen wereldbeeld. Eric Smit denkt dat er veel angst bestaat om populisten na te praten; Pieter Klok reproduceert dat probleem door te betwijfelen of hij een economische analyse geweldig mag vinden als die is geschreven door iemand die bekend staat als racist.

De oproep van Jeroen Smit dat er meer andere standpunten in de kolommen van de kranten terecht moeten komen wordt meteen beantwoord. Een meneer uit het publiek begint over ‘een antropocentrische benadering,’ maar helaas kunnen weinigen zijn betoog volgen.

Nog een paar vragen

Na afloop van het debat blijken een paar vragen niet beantwoord. Is het erg dat de mainstream media zo eenvormig zijn, als er ook nieuwe media als GeenStijl, ThePostOnline en Follow the Money bestaan die wel degelijk een ander wereldbeeld hebben dan De Volkskrant? Waarom moeten Volkskrant-lezers met andere perspectieven geconfronteerd worden als ze die elders al kunnen vinden — en als die perspectieven alleen maar een aanleiding kunnen zijn om hun krantenabonnement op te zeggen?

En als er zo’n massale behoefte is aan nog meer alternatieve visies, waarom start de noodlijdende Telegraaf Media Groep dan geen GeenStijl-dagblad? Waarom wordt dit soort commerciële kansen — waar kennelijk grote behoefte aan is — al jarenlang niet opgepakt? Zou dat misschien komen omdat veel mensen eigenlijk best tevreden zijn met De Volkskrant? En als weer andere burgers De Volkskrant een klotekrant vinden, waarom trekken zij dan zelf niet en masse hun portemonnee om die media vol alternatieve visies mogelijk te maken?

Op de hoogte blijven van de volgende FTM debatten? Volg FTM of meld je aan voor de nieuwsbrief!