Margin Call is een Hollywood-kraker over een zakenbank die zichzelf opblaast. FTM keek met bankiercriticus Ewald Engelen en oud-krijtstreep Peter Verhaar. ‘Dit heb ik zelf meegemaakt!’

"Is dit nou die derivaten-film?" Oud- bankier Peter Verhaar is al een kwart eeuw niet meer naar de cinema geweest en bekijkt het affiche van Margin Call in de hal van de Leidse bioscoop Trianon. Hij kauwt op de titel. "Margin Call, ja, daar hebben we allemaal wel eens last van", grinnikt hij met zelfspot. "Hoe vaak de bank mij niet belt om bij te storten..."

Naast hem staat Ewald Engelen, hoogleraar Financiële Geografie aan de UvA. Hij bestudeert het hoofd van acteur Kevin Spacey, die een getroebleerde zakenbankier speelt. Engelen herkent hem van een andere financiele filmklassieker: "Hij zat toch ook in Glengarry Glen Ross?"

Inderdaad. Kevin Spacey speelde mee in het cinematografische drama rondom een onroerendgoedonderneming, waarin te pas, en vooral te onpas, de hysterische oneliner: ‘ALWAYS BE CLOSING!’ over de vloer galmde. Engelen: "Een prachtige film." Engelen en Verhaar zijn in veel opzichten tegenpolen.

"It takes brass balls to sell real estate!"

Engelen, columnist voor De Groene Amsterdammer, is een van de hardste criticasters van de bancaire sector, terwijl Verhaar, zelf mede-oprichter van beleggingsbank Alex, een van de laatste verdedigers is van de krijtstrepen.

Engelen heeft grote moeite met de Europese steunoperatie, omdat het vooral een poging lijkt om casharme banken aan de beademing te houden, terwijl Verhaar, een econoom die Engelen spottend een ‘financiële aardrijkskundeleraar’ noemde, juist weer ZEER pro-Europees is. Verhaar wijst naar de lakse toezichthouders die toestonden dat banken financieel slachtafval konden verkopen.

Vandaag gaan ze samen naar de film, want ze hebben ook veel overeenkomsten. Beiden zijn hardlopers en ‘ontrouwe’ D66-stemmers. Follow The Money, waar ze beiden ook columnist zijn, betaalde de kaartjes en noteerde hun opmerkingen.

Ontslagronde
Eerst het verhaal. Margin Call is een financiële thriller op Hollywoodniveau. De monetaire crisis hapt om zich heen en bij een naamloze zakenbank op Wall Street vallen ontslagen. Ook Eric Dale, gespeeld door Stanley Tucci, wordt hardhandig de glazen wolkenkrabber uitgewerkt. De salesdirector draagt echter een explosief geheim met zich mee. Dale heeft uit- gerekend dat de bank veel te grote posities heeft ingenomen, en weet dat een faillissement nakend is. Vlak voor hij de lift wordt ingeduwd, gooit hij een stickje met zijn calculatie naar zijn slimste medewerker ‘Zoek het uit, maar wees er voorzichtig mee."

Deze hyperambitieuze bolleboos begint, terwijl de rest van de bankboys de ontslagronde verwerkt in disco’s en stripbars, te cijfergoochelen en constateert verbijsterd dat de bank al bijna in coma verkeert. In paniek belt hij zijn baas, een Ierse ruwe bolster, die zijn baas, Kevin Spacey, weer belt.

Wat te doen? De mannen, die zelf nauwelijks weet hebben van de risico’s, schakelen de allerhoogste baas Tuld – een rol van Jeremy Irons – in, die de afdeling riskmanagement optrommelt. Inmiddels is het vier uur ’s nachts en moet er iets worden besloten. Tuld (Engelen knipoogt ‘Dat is dus Fuld’, verwijzend naar ex-Lehman CEO Richard Fuld), komt met drie opties: ‘Je bent de eerste, de slimste of je speelt vals.’ Zegt meteen: ‘En vals spelen doen we niet.’

"Ik herken veel"
In de zaal knikken de twee mannen instemmend: herkenbaar. Tuld beslist, nadat de jongeling hem het scenario heeft geschetst, als volgt: we zijn even niet de slimste, dus laten we de eerste zijn en die rotzooi snel verkopen. Kevin Spacey, een loyale bankier die zijn klanten hoogacht, heeft moeite met dit onethische gedump, maar stemt in als hij een miljoenenbonus ontvangt.

Engelen, na afloop: "Het is geromantiseerd, maar de mechanismen zijn hetzelfde. Hebzucht versus ethiek. Dit thema zie je meer in films, zoals ‘Death of a Salesman van Arthur Miller." Keek hij als bankiercriticus of filmliefhebber? "Oh, na een paar minuten was ik gewoon kijker."

Verhaar: "Dat die jonge jongen zomaar in de boardroom uitleg mag geven, klopte niet", bijt hij. Dan milder: "Maar ik herken veel."

Hij onthult. In zijn jaren bij Alex – hij was ooit bestuurssecretaris van Alex-moeder Bank Labouchere, werd er al gewaarschuwd voor te hoge risico’s en daar werd dan ook niets mee gedaan. ‘Ik weet nog dat een riskmanager in 1996 waarschuwde dat we onze posities en die van de klanten moesten afdekken, want bij een beursval zouden we volkomen nat gaan. Toen werd besloten om daar geen geld aan uit te geven. Met alle gevolgen van dien.’ Enkele beleggingsproducten van Labouchere zouden later inzet worden van collectieve rechtszaken. Verhaar: ‘Dat is nu een film waard.’