
Onze economie is in zijn wezen niet duurzaam. Was ze dat wel, dan zou de wereld er een stuk beter uitzien. Het goede nieuws is dat dat mogelijk is, als de economie een echte wetenschap wordt. Maar daar is nogal wat voor nodig. Een omslag in denken, om te beginnen. En een boek. Lees meer
Onze wereld wordt geteisterd door grote structurele problemen. Klimaatverandering, armoede, instortende economieën, om er een paar te noemen. We beschikken over tal van middelen om deze op te lossen. Dat de problemen desondanks blijven bestaan, is volgens wetenschapper Niko Roorda een kwestie van economie. Vrijwel alle grote tragedies in de wereld, meent hij, zijn er doordat we economisch gezien niet begrijpen wat we doen. We moeten toe naar een economisch systeem dat intrinsiek duurzaam is, en hebben een economische wetenschap nodig die dat ontwerpt en invoert. Hierover schrijft Niko Roorda zijn nieuwste boek, en dat wil hij samen met de lezers van FTM doen.
Het achtvoudige pad naar de wetenschap
Een andere economie begint met anders denken over geld
Kunnen we vooruitgang meten?
Waarheid en werkelijkheid
Is winst hetzelfde als motivatie?
Groei moet, zegt de economie
Groei en rechtmatig eigendom
Economische impetuswoorden
Gekopieerde methoden
Vanzelfismen en andere mythen
Is winst hetzelfde als motivatie?
Niko Roorda verkent de dimensies van ‘winst’. Is dat nu het verschil tussen inkomsten en uitgaven, bijvoorbeeld bij een transactie of een investering, en gaat winst dus over een gezonde wijze van ondernemen? Of verwijst winst eerder naar triomfen en successen, en dus naar de ‘beloning die een succesvolle ondernemer toekomt’? Hij neemt een aantal sectoren onder de loep.
Vooraf
‘Er is geen ecosysteem dat zo werkt.’ Dat stelde Fenno 1 in het forum, naar aanleiding van het thema van de afgelopen twee weken: groei. Weliswaar vindt in ecosystemen vanzelfsprekend groei plaats, maar Fenno’s opmerking duidt erop dat een ecosysteem dat alleen zou kunnen voortbestaan door immer te blijven groeien, gedoemd is om ten onder te gaan. Voor de menselijke ecosystemen, onze economische systemen dus, geldt hetzelfde.
En dus is er iets helemaal misgegaan. Want ‘Het woord economie wordt zelfs vrijwel uitsluitend nog in combinatie met het woord groei gebruikt,’ constateerde squarejaw terecht.
En dan is het thema ‘groei’ nog maar het eerste onderwerp waarmee ik laat zien wat de dramatische gevolgen zijn van de misvatting dat de economie haar zaakjes wetenschappelijk gezien wel voor elkaar heeft. In het kader van mijn bewijsvoering dat economie een protowetenschap is, maak ik een soort optelsom: eerst behandel ik een drietal losse thema’s: ‘groei’, ‘winst’ en ‘mensbeelden’. Over enkele weken combineer ik die drie in het thema ‘instorting’, een onderwerp waarmee ik jullie niet vrolijk ga maken – maar we kunnen er niet omheen, want het is een onmisbare schakel in het betoog dat leidt naar een oplossing in de vorm van mijn plan.
Na de conclusie in de vorm van ‘instorting’ ga ik daarna het huidige hoofdstuk 3 afsluiten met een analyse van de uitkomsten. Maar, dat is werk voor binnenkort. Na ‘groei’ is nu eerst ‘winst’ aan de beurt, een thema dat zo omvangrijk is dat ik er twee weken over doe.
3.2. Winst
Bij ‘winst’ denken economen doorgaans onmiddellijk aan financiële winst. Geld, dus. Maar er zijn heel wat andere vormen van winst, en jij en ik weten dat heel goed. Dat roept de vraag op: wat is dat eigenlijk, winst? Eerst eens kijken wat een paar woordenboeken daarover zeggen.
Volgens de ‘Dikke van Dale’ is winst:
- Verkregen voordeel, opbrengst boven de bestede kosten, wat men wint.
- Het winnen, ≈ overwinning, zege.
Volgens Collins English Dictionary is profit:
- Excess of revenues over outlay and expenses in a business enterprise.
- The monetary gain derived from a transaction.
- Income derived from property or an investment.
- The income or reward accruing to a successful entrepreneur and held to be the motivating factor of all economic activity in a capitalist economy.
- Gain, benefit, or advantage.
En gain:
- To acquire (something desirable), obtain.
- To win in a competition. (…)
De betekenissen van het woord ‘winst' vallen ruwweg in twee categorieën. De eerste gaat over het verschil tussen inkomsten en uitgaven, bijvoorbeeld bij een transactie of een investering, en dus over een gezonde wijze van ondernemen. De meeste beschrijvingen laten in het midden of dat per se winst betreft in de vorm van geld. De tweede betekenis is: de zege in een spel, een sport, een competitie, een strijd. De triomf, het superioriteitsgevoel.
Gaat het over de eerste of de tweede betekenis, daar waar Collins’ woordenboek stelt dat winst de ‘beloning is die een succesvolle ondernemer toekomt’ (‘accrues to’)? Opmerkelijk is dat daaraan direct wordt toegevoegd dat, in een kapitalistisch systeem (dus in het onze), winst wordt beschouwd als ‘de’ motivatie voor alle economische activiteiten. Dat is nogal een uitspraak. Dus volgens de redactie van ‘Collins’ tellen zulke zaken als bedrijfscontinuïteit, waardevolle bijdragen aan de samenleving en zorg voor personeel, klanten en leefomgeving niet echt mee: de ‘echte’ ondernemer gaat voor de winst.
Bij het lezen van de komende voorbeelden zul je misschien twijfel ervaren: ‘interessante cases,’ zul je wellicht denken, ‘maar zeggen die niet meer over een paar individuele gevallen dan over het systeem als zodanig?’ Ik kom daarop terug. In de tussentijd is het een leuk spel om bij elk van de voorbeelden te onderzoeken welke soort ‘winst’ daar het meest van toepassing is: gezond ondernemen of triomf & superioriteit.
De farmaceutische industrie
Herinner je je het waargebeurde verhaal over het medicijn restasis in de aflevering van 14 april? Ik kondigde al aan dat de geneesmiddelenindustrie nog vaker in dit boek zou optreden. Hier zijn nog een paar onwaarschijnlijke maar waargebeurde verhalen.
In India zijn twee vaccins op de markt tegen longontsteking. Prevnar13 van Pfizer kost €50 per kind. GlaxoSmithKline (GSK) vraagt voor synflorix per kind slechts €30, maar ook dat is voor honderden miljoenen Indiase ouders nog steeds volstrekt onbetaalbaar. Het Indiase Serum Institute is in staat om een vaccin te produceren dat minder dan €5 kost. Maar dat mag niet, vanwege de bestaande patenten op de duurdere middelen. Volgens dokter Leena Menghaney van Artsen zonder Grenzen hebben Pfizer en GSK samen al €30 miljard winst behaald met hun vaccins. Maar in India sterven elk jaar tweehonderdduizend kinderen aan longontsteking.
In 2015 kocht het startende bedrijf Turing Pharmaceuticals voor 55 miljoen dollar het geneesmiddel dataprim, dat hiv-patiënten en zwangere vrouwen voor infecties moet behoeden. Het middel kost in Nederland 40 cent per pil, maar in de Verenigde Staten werd de prijs van de ene op de andere dag verhoogd van 13,75 naar 750 dollar. Per pil. Het publiek was woedend, de pers gaf de bedrijfseigenaar de sarcastische bijnaam ‘Pharma Bro’, maar er was niets aan te doen, want het bedrijf stond juridisch in zijn recht.
Het Italiaanse Leadiant verkocht CDCA reeds als middel tegen galstenen, toen ontdekt werd dat het ook werkzaam was tegen de stofwisselingsziekte CTX. Nu komt CTX heel weinig voor, en dat stelde de fabrikant in staat om in 2017 een Europese regeling te misbruiken door het medicijn aan te wijzen als ‘weesgeneesmiddel’, dat wil zeggen als een middel gericht op zeldzame ziekten dat weinig verkocht kan worden. Om de ontwikkeling van nieuwe weesgeneesmiddelen te stimuleren, verleent Europa daarvoor een langere marktexclusiviteit aan de farmaceutische bedrijven. Hoewel CDCA helemaal niet nieuw was, kon Leadiant het medicijn nu weer jarenlang als enige verkopen. Prompt werd de prijs ervan verhoogd van 30.000 tot 170.000 euro per patiënt. Ook voor galsteenbezitters.
De Duitse farmaceut Medice registreerde in 2016 het geneesmiddel dexamfetamine, hoewel dat al jaren vrij in de handel was. Het wordt sindsdien verkocht onder de merknaam amfexa en kost driemaal zo veel als voorheen.
Genzyme, sinds 2011 onderdeel van medicijnfabrikant Sanofi, haalde het middel tegen leukemie MabCampath, waarvan het patent verlopen was, van de markt toen ontdekt werd dat het ook tegen MS werkte. In 2014 kwam het middel weer in de verkoop, nu onder de merknaam lemtrada, dat 36 keer zo duur was als voorheen.
De firma Pharmasset ontwikkelde een middel tegen hepatitis-C. Het patent werd opgekocht door Gilead voor bijna 10 miljard euro. Het werd in december 2013 onder de naam sovaldi op de markt gebracht voor 1000 dollar per pil, dat is 84.000 dollar per kuur. In Egypte kost een kuur ongeveer een honderdste daarvan, maar 800 euro per kuur is voor de meeste Egyptenaren (15 procent van de 95 miljoen Egyptenaren lijdt aan hep-C) nog veel te veel. Al in het eerste jaar van de verkoop, 2014, boekte de producent ruim 9 miljard euro winst door de handel in sovaldi.
En daar is GlaxoSmithKline (GSK) opnieuw. Deze keer met het antidepressivum paroxetine, merknaam: seroxat. Al sinds 2001 wist de producent dat het middel niet werkt bij zwaar depressieve jongeren. Dat had men geconstateerd in een onderzoek genaamd ‘Studie 329’. Veel erger was dat het middel kan aanzetten tot suïcide. Ook dat wist GSK: tijdens ‘Studie 329’ ondernamen in een testgroep van 90 pubers elf van hen een zelfmoordpoging (tegen 1 poging in de controlegroep). De ongunstige conclusies werden niet gepubliceerd en de verkoop ging gewoon van start. Al in het eerste jaar werd seroxat voorgeschreven aan twee miljoen Amerikaanse kinderen en jongeren. Het suïcide-risico werd pas in 2015 publiekelijk bekend, toen ‘Studie 329’ door onafhankelijke onderzoekers nog eens werd geanalyseerd. Seroxat is nog steeds in de handel, het is een van de meest verkochte antidepressiva in de wereld. Van de bijna 1 miljoen Nederlanders die antidepressiva gebruiken, slikt ruim 60 procent dit middel.
Wie niet genoeg heeft aan deze ziekmakende voorbeelden kan zelf eens gaan zoeken. Naar de kankermedicijnen AZT en erwinase bijvoorbeeld, of het psoriasismiddel dimethylfumaraat (merknaam tecfidera). Als je dat doet, let dan eens op de methoden waarvan de farmaceutische industrie graag gebruik maakt. Zoals evergreening, waarbij een verlopend patent nieuw leven wordt ingeblazen door een kleine verandering die als een geweldige vernieuwing wordt aangekondigd, bijvoorbeeld Roche’s kankermedicijn herceptin dat opeens ook via een injectie kon worden toegediend. Of salami slicing: als een middel tegen meerdere kwalen werkt, registreer je de diverse toepassingen één voor één (in ‘plakjes’) zodat je het patent eindeloos kunt rekken. En price gouging, waarbij de prijs van een medicijn niet reëel berekend wordt op basis van de ontwikkelings- en productiekosten – zoals de producenten consequent volhouden – maar gemaximaliseerd wordt op basis van schaarste en patiëntennood. Dat leidt zeer regelmatig tot prijsverhogingen: Slow K van Essential Pharmaceuticals werd in 2017 ineens zeven keer zo duur, glivec van Novartis twintig keer. In 2019 werd lutetium-octreotaat van AAA, opgekocht door Novartis, vijf keer zo duur.
Deze en honderden andere voorbeelden laten samen zien: de farmaceutische sector, die samen met medische en maatschappelijke organisaties de leveranciers van gezondheid en goede zorg zouden moeten zijn, is daar helemaal niet op gericht. Het is een tak van het bedrijfsleven die net als alle andere commerciële sectoren gewoon gericht is op winst. Dat het middel daartoe het produceren van medicijnen is, is bijzaak: het had net zo goed worst kunnen zijn. Of fietsbanden. De gezondheid van mensen is voor deze bedrijfstak irrelevant.
Fundamentele rechten
Het Amerikaanse bedrijf SpazeGaze heeft bij het United States Patent and Trademark Office het patent aangevraagd en verkregen op het bewonderen van astirixia© die zich aan de hemel vertonen. Wie in de Verenigde Staten ’s nachts bij heldere hemel de blik omhoog werpt en daarbij sterren ontwaart, dient daarvoor een bedrag van US$ 200 per keer te betalen aan de jonge maar snelgroeiende startup. Voor de zogenaamde planitoria© is een bijzonder tarief van kracht; zo kost een blik op de rode planeet Mars, vanaf nu bekend onder de merknaam Aryx©, voortaan $ 15000. De directie van de veelbelovende onderneming is voornemens om streng op de naleving toe te zien, waarbij onder meer drones zullen worden ingezet om de naleving door de Amerikaanse bevolking te controleren. Schendingen zullen beboet worden.
Patenten in Europa, India en Egypte zijn aangevraagd.
Je begrijpt misschien: SpazeGaze bestaat niet echt, het verhaal is fantasie. Sterrenkijken mag iedereen, het is een recht van alle mensen. Gezondheid is eveneens een recht van alle mensen. En dus behoort logischerwijze de vrije – of in ieder geval voor iedereen betaalbare – en veilige beschikbaarheid van de middelen om die gezondheid te bevorderen of herstellen eveneens een fundamenteel recht te zijn van alle mensen, net als het bewonderen van sterrenlicht. Medicijnen zouden eenzelfde status moeten hebben als het sterrenlicht en de lucht die we inademen, dat wil zeggen: voor iedereen daadwerkelijk beschikbaar. Je kunt het ook vergelijken met de grondstoffen in de bodem van alle landen: ook die zouden gedeeld eigendom van iedereen moeten zijn, zoals ik op 7 april stelde.
Natuurlijk, er is een belangrijk verschil. Geneesmiddelen, de meeste althans, zijn uitgevonden of ontdekt door menselijke activiteiten van vaak grote bedrijven, terwijl de lucht, het sterrenlicht en zelfs de bodemschatten er altijd al waren. Als de farmaceutische sector nu had laten zien dat men deze middelen inderdaad op een realistische, betaalbare en medisch verantwoorde manier beschikbaar maakt voor iedereen, dan was alles in orde. Met winst was dan niets mis, het zou slechts een middel zijn ten behoeve van bedrijfscontinuïteit en onderzoek. Maar in de huidige situatie is in deze branche ‘winst’ een doel en niet een middel. Met als gevolg: de overbodige dood van honderdduizenden mensen per jaar.
Nu de branche niet in staat is gebleken om de gezondheid van mensen als doel te hanteren – en winst slechts als een noodzakelijk middel daartoe – is er maar één acceptabel alternatief. Zoals eerder opgemerkt, is het nog niet goed mogelijk om al vast te stellen hoe een intrinsiek duurzame wereldeconomie er uit zou kunnen zien, zolang er geen solide wetenschap bestaat die ons daartoe in staat stelt. Maar er is wel alvast een vanzelfsprekende randvoorwaarde van zo’n systeem aan te wijzen: Alle medicijnen en geneesmethoden zijn het gedeelde eigendom van de gehele mensheid.
Het is, zelfs in het huidige onduurzame economische systeem, niet moeilijk om daarvoor een passende structuur te bedenken en in te voeren. Om te beginnen dienen alle bestaande patenten op geneesmiddelen afgeschaft te worden, wellicht via een overgangsperiode. Of de medicijnfabrikanten daarvoor een financiële vergoeding dienen te ontvangen staat nog te bezien, na alle door de sector gepleegde wandaden. Nieuwe middelen mogen vervolgens nog steeds worden ontwikkeld door de bestaande farmaceutische bedrijven, die er immers de expertise voor bezitten. Maar de betaling daarvoor komt niet meer uit de verkoop van schreeuwend dure medicijnen maar uit publieke middelen, afkomstig van internationale organisaties en van afzonderlijke regeringen. De betalende organisaties en landen stellen vast welke medicijnbehoeften er zijn, schrijven internationale tenders uit voor de ontwikkeling ervan, kennen het ontwikkelproject toe aan een of meer winnende bedrijven en betalen aan hen de vooraf overeengekomen ontwikkelingskosten – en niets meer. Daarna zijn de medicijnen vrij te produceren door iedere fabrikant of apotheker, precies zoals de huidige generieke middelen waarvan de patenten verlopen zijn. Kortom: zo moeilijk is het niet.
Ongetwijfeld zullen de farmaceutische bedrijven, als ze een voorstel zoals dit mochten vernemen, langs allerlei wegen trachten te bewijzen dat het niet kan. Daarbij zullen ze ondersteund worden door hun infanterie: pseudowetenschappers die ervoor betaald worden om de gewenste uitkomsten te genereren.
Pseudowetenschap: de tabaksindustrie
Pseudowetenschappers zijn in tal van branches actief. Onder meer in een bedrijfstak die net als de farmaceutische sector een flinke (maar negatieve) invloed heeft op onze gezondheid: de tabaksindustrie. Die beschikt bijvoorbeeld over The Advancement of Sound Science Coalition (TASSC), in 1993 opgericht door tabaksfabrikant Philip Morris en pr-multinational APCO. Er wordt nep-onderzoek uitgevoerd met behulp van meetmethoden die ontworpen zijn om te bedriegen. Een voorbeeld daarvan dat veel aandacht van de media trok is het meten van schadelijke stoffen in tabaksrook met behulp van de ‘sjoemelsigaret’ met ventilatiegaatjes. Dat is geen wonder, want de tabaksindustrie dreigt haar markt te verliezen. Maar gelukkig heeft de bedrijfstak daar een oplossing voor gevonden. Het branchetijdschrift Tobacco Reporterschreef in 1998: ‘Het tabaksgebruik in de ontwikkelde landen zal tot het einde van de eeuw enigszins dalen, terwijl in de ontwikkelingslanden het gebruik jaarlijks met ongeveer drie procent zou kunnen stijgen... Een werkelijk prachtig beeld! Geen rookvrije samenleving, maar een aanhoudende groei voor de tabaksindustrie.’
En Chris Burrell, vertegenwoordiger van Rothmans Tobacco in Burkina Faso, liet weten: ‘De gemiddelde levensverwachting is hier ongeveer veertig jaar, de kindersterfte is hoog: de gezondheidsproblemen waarvan gezegd wordt dat ze worden veroorzaakt door sigaretten zullen hier gewoon geen probleem zijn.’
Deze twee citaten zijn afkomstig van de tabakssector zelf. Het gevolg van het succesvolle tabaksbeleid wordt twintig jaar later door de Wereld Gezondheidsorganisatieverteld: ‘Er zijn aanwijzingen dat miljoenen tabaksgebruikers zijn gestopt sinds het begin van de eeuw. Het grootste deel van de gezondheidswinst die als gevolg van deze verandering zal worden geboekt, zal niet plaatsvinden in veel lage- en middeninkomenslanden, omdat ze een netto toename van het aantal tabaksgebruikers hebben gezien als gevolg van interventies van de tabaksindustrie. Deze toenamen hebben het potentieel om de in veel landen gerealiseerde bescheiden maar belangrijke gezondheidsvoordelen te laten ontsporen.’
De chemische industrie
Ook de chemische industrie is dol op pseudowetenschap, bijvoorbeeld via de American Chemistry Council (ACC), voorheen de Manufacturing Chemists' Association. Hun lobby heeft onder meer als doel om de pogingen te dwarsbomen om het gebruik te verminderen van kunststoffen, oorzaak van de ‘plastic eilanden’ in de oceanen en andere vervuiling. Een aantal decennia geleden lobbyde men om de toepassing van het uiterst gevaarlijk gebleken pesticide DDT in de landbouw te behouden. DDT leidde tot enorme schade aan het milieu, zoals Rachel Carson constateerde in haar beroemde boek Silent Spring uit 1963 dat de wereld wakker schudde. Grofheid wordt niet geschuwd, want in de jaren na 2000, meer dan dertig jaar na de ban op DDT, werd Carson door het Competitive Enterprise Institute (CEI) uitgemaakt voor leugenaar, waarna een hetze ontstond waarin ze via de woorden van een romanpersonage een massamoordenaar werd genoemd met meer bloed aan haar handen dan Adolf Hitler: door haar ‘vals alarm’ sterven, beweert men, jaarlijks miljoenen mensen aan malaria.
De auto-industrie
Berucht is het schandaal van de gemanipuleerde meetmethoden in de auto-industrie: ‘Dieselgate’, eerst ontdekt bij Volkswagen in 2015, daarna bij andere fabrikanten: onder andere Fiat Chrysler, Jeep, Nissan, Mitsubishi, Renault, Hyundai, Citroën, Volvo, Daimler en Mercedes, dus de industrie in bijna alle delen van de wereld deden of doen mee. Jarenlang hebben frauduleuze wetenschappelijke onderzoeken stelselmatig veel te lage emissies van stikstofoxiden (NOx, dat wil zeggen NO, NO2 en N2O) door hun dieselauto’s opgeleverd. Stikstofoxiden zijn schadelijk voor de luchtwegen van mens en dier en voor de plantengroei, veroorzaken smog en dragen bij aan de aantasting van de ozonlaag. N2O versterkt bovendien het broeikaseffect, met een 265 maal zo grote kracht (‘global warming potential’, GWP) als kooldioxide (CO2).
De lobby-industrie
De bovenstaande voorbeelden zijn voldoende om te laten zien dat zulke dodelijke praktijken, onder het mom van wetenschap, op grote en systematische schaal plaatsvinden. Een verontrustend overzicht van het pseudowetenschappelijk lobbyisme is opgeschreven door Oreskes & Conway in hun boek Merchants of Doubt, waarin ze aantoonden dat de wetenschapsvervalsing in diverse sectoren opzettelijk en systematisch plaatsvindt en een bedrijfstak op zichzelf is geworden, waarin jaarlijks miljarden dollars worden omgezet. Met als voornaamste producten: twijfel en vertraging. Twijfel omtrent de uitkomsten van onafhankelijk, oprecht, gedegen en herhaalbaar wetenschappelijk onderzoek. Twijfel, gezaaid bij politici, andere beleidsmakers en het grote publiek, die leidt tot decennialange vertraging in het nemen van effectieve maatregelen. Dat gebeurt vooral door de echte, gedegen uitgevoerde wetenschap te bestempelen tot junk science. Al in 1999 toonde een onderzoeksjournalist van de Washington Post aan dat veel van dit soort perverse lobby’s in meerdere bedrijfstakken verricht worden door steeds dezelfde of samenwerkende onderzoekers, pseudowetenschappelijke instituten en ultrarechtse denktanks, die (nog altijd) triomfantelijk over hun uitkomsten rapporteren op de website JunkScience (vanaf 1997), een site die is gegroeid tot meer dan 1200 pagina’s aan verdraaiing en bedrog.
Voor wie niet genoeg kan krijgen van zulke nepwetenschap, staan er meer beschamende voorbeelden op de website van Follow the Money in het online dossier Wetenschap op bestelling, waarin de verwevenheid van commerciële ondernemingen met de wetenschapsuitoefening en met het overheidsbeleid nader wordt onderzocht. Onder meer in de bierindustrie: Heineken, het Kennisinstituut Bier, de bierbrouwerslobbygroep Brewers of Europe, het Aarhus University Hospital en de Universidad de Alcalá in Madrid.
De energiesector
Waar de farmaceutische industrie een fundament voor de gezondheidszorg van alle mensen zou moeten zijn, daar zou de energiesector de basis moeten vormen voor een gezonde en veerkrachtige exploitatie van de natuur, aangezien energie het fundament is van alle industriële bedrijvigheid. Je raadt het: ook de energiesector probeert al decennialang stelselmatig om ieder serieus onderzoek te dwarsbomen. Tot op de dag van vandaag – en waarschijnlijk overmorgen.
De grote oliemaatschappijen Shell, BP, ExxonMobil, Chevron en andere, in de jaren 1990 verenigd in de internationale lobbygroep Global Climate Coalition (GCC), hebben zich jarenlang verzet tegen acties om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Daarbij baseerden ze zich op pseudowetenschappelijk onderzoek. Men trachtte aan te tonen dat het klimaat helemaal niet veranderde, of dat het alleen veranderde als gevolg van natuurlijke oorzaken, of dat de klimaatverandering onschuldig en irrelevant of zelfs winstgevend was, terwijl ze zelf beter wisten. Er was dus sprake van bewuste en stelselmatige misleiding.
Het bedrog is herhaaldelijk aan de kaak gesteld. Een verbijsterend bewijs is dat Shell al in 1991 een gefilmde documentaire maakte getiteld ‘Climate of Concern’, waarin het klimaatprobleem erkend werd en gewaarschuwd werd voor de gevolgen. De film bleef daarna echter jarenlang verborgen, totdat hij bij toeval in 2017 door journalisten van The Guardian werd ontdekt. De film is nu online beschikbaar, onder meer op YouTube en op de website van The Guardian, waar je hem zelf kunt bekijken.
Terwijl Shell intensief meedeed aan de antiklimaatlobby, startte het multinationale bedrijf tegelijk de nieuwe divisie Shell Solar, die echter tot ieders verbazing in 2007 van de hand werd gedaan, waarna Shell jarenlang vrijwel niets deed op het gebied van duurzame energie. Pas in 2016 startte Shell opnieuw met investeringen in duurzame energie, door de oprichting van de divisie New Energies. Een aanzienlijk deel van de nieuwe divisie richt echter de aandacht niet op duurzame innovatie maar op nieuwe toepassingen van aardgas, op de inzet van biobrandstoffen (waaraan tal van nadelen kleven en waarvan de duurzaamheid twijfelachtig is), en op de plaatsing van elektrische laadpalen langs snelwegen.
In 2018 maakte Shell bekend dat de investeringen door New Energies tot 2020 naar 1 of 2 miljard dollar per jaar verhoogd zouden worden. Dat lijkt veel, maar het is een gering aandeel in de totale investeringen van Shell, die in 2017 een omvang van 24 miljard dollar hadden, bij inkomsten ter waarde van 240 miljard en een winst van 12,5 miljard dollar. Voor de vergelijking: in 2016 kocht Shell voor 53 miljard dollar de BG Group en werd daarmee de marktleider in… vloeibaar gemaakt aardgas (LNG). Met andere woorden: Shell was voornemens om tussen 2018 en 2020 circa 6 procent van zijn investeringen te steken in nieuwe (maar slechts deels duurzame) energie, en de overige 94% kennelijk in fossiel, bijvoorbeeld ten behoeve van het vinden of kopen van nieuwe olie- en gasbronnen.
Inmiddels voert Follow the Money samen met het Platform Authentieke Journalistiek (PAJ) een diepgaand onderzoek uit naar Shell en de relatie met de Nederlandse overheid. Je kunt het allemaal volgen in het dossier Shell Papers.
Een ander voorbeeld van de fossiele energie-lobby is de in 2015 opgerichte CO2 Coalition, die zichzelf omschrijft als een ‘onafhankelijke non-profit organisatie die zich bezighoudt met geïnformeerde, emotievrije discussies over hoe onze planeet wordt beïnvloed door CO2 dat vrijkomt bij de verbranding van fossiele brandstoffen en andere bronnen’. De coalitie, opvolger van het George C. Marshall Institute (GMI), stelt dat ‘beschikbare wetenschappelijke feitenæ hebben aangetoond dat de toenemende concentratie van kooldioxide in de atmosfeer per saldo juist gunstig is en dat we er dus blij mee moeten zijn. Al in het jaar van oprichting van de ‘onafhankelijke’ lobbygroep werd aangetoond dat deze in werkelijkheid betaald wordt door anonieme bronnen in de steenkool- en aardoliesector.
Tenslotte
Volgende week breng ik je de tweede helft van mijn beschouwing over ‘winst’. Daarin komt onder meer de financiële sector zelf aan de beurt.
Is het mijn bedoeling met de teksten van deze en de volgende week om aan te tonen dat alle bedrijven slecht zijn en alle ondernemers schurken? Zeer zeker niet! Verreweg de meesten van hen zijn gewone mensen die hard werken in een streven om op een redelijk fatsoenlijke manier een boterham te verdienen voor zichzelf en voor de werknemers. Een stukje verderop in dit boek, in hoofdstuk 4, ga ik in op de positieve rol van ondernemingen op duurzame ontwikkeling, onder meer in de vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), waarbij ik mij oprecht enthousiast zal tonen.
Daar staat tegenover dat de voorbeelden van wangedrag door bedrijven of zelfs door hele sectoren, die ik deze week liet zien, te veelomvattend zijn om ze louter als losse incidenten te kunnen zien.
Hoe moet je ze dan wel zien? Dat is een puzzel die niet alleen interessant is maar ook enorm belangrijk. Ik kom er binnenkort op terug, nadat ik meer stukjes van die puzzel heb aangedragen. In de tussentijd kennen jullie vast nog wel andere sectoren dan degene die ik heb besproken, waarin misstanden te melden zijn. Laat ze ons weten, alsjeblieft! Tot volgende week.
61 Bijdragen
joep 1 1
[Verwijderd]
joep 1joep 1 1
[Verwijderd]Uitzonderingen zijn er altijd.
Roland Horvath 7
Hier moet winst niet verward worden met een normale ondernemers beloning bijvoorbeeld voor een alleenstaande ondernemer om van te leven.
Ondernemingen in een nieuwe branche zoals nu de ICT sector hebben een tijd lang een monopolie vandaar de winst.
In een vrije markt met veel producenten is er geen winst mogelijk, alle ondernemingen berkopen hun producten aan de kostprijs.
Ook hier is er verwarring in het huidige taalgebruik. Wat geldt voor de laatstgenoemde ondernemersbeloning wordt ook integraal van toepassing verklaard voor de dividenden van een onderneming met een omzet van miljarden.
Een dergelijke verwarring is er ook met betrekking tot de eigendom. De kleren, die iemand draagt en het bezit/de -eigendom van een huis, wordt op dezelfde manier behandeld als het bezit van een miljard aan aandelen.
2- Winst is niet hetzelfde als motivatie. Zoals NR zegt in het artikel: Er zijn tal van andere motivaties buiten de winst. In de Angel Saksische wereld is de motivatie bijna uitsluitend de 'winst'.
Dat is een ongezonde benadering van de economie en een reden voor de EU om afstand te nemen van de VS. Zeker na Trump met de zijn banken fusies.
Martin van den Heuvel 1 11
Roland HorvathAmerika is tenminste eerlijk over haar bedoelingen.
[Verwijderd]
Martin van den Heuvel 1Martin van den Heuvel 1 11
[Verwijderd]Wat ik bedoel te zeggen: in de VS weten de burgers tot op de komma nauwkeurig uit te leggen waar de 2 belangrijkste politieke partijen voor staan. Terwijl de bevolking van Nederland (Europa ?) geen flauw benul heeft waar de politiek mee bezig is en waarom ze doen wat ze doen en laten wat ze laten.
In 2017 gingen ongeveer 10 miljoen mensen stemmen.
Van die 10 miljoen stemden er ongeveer 7,4 miljoen op een partij die de rijken bevoordeelt en de rest benadeelt. Van die 7,4 miljoen kiezers steekt minstens 80 % zichzelf een mes in de rug.
3 Miljoen mensen bleven thuis en legden hun toekomst dus in handen van degenen die wél gingen stemmen.
Hoeveel mensen hoor je niet op radio en tv vlak voor de verkiezingen verkondigen dat ze "zich er nog eens in moeten verdiepen"?
Bij een van de vorige verkiezingen voor de EU stonden 2 vrouwen van een jaartje of 40 - 50 op straat bij een camera van het NOS journaal. Ja, zij gingen op Ria Oomen stemmen (CDA), want die zou er wel wat voor Limburg uit slepen. yeah right.
Ook dachten deze dames dat als we nog wat meer moesten bezuinigen, dat ze dan de broekriem nog wat strakker aan gingen trekken. Want tja, wat moet, dat moet, toch?
Ik ben van mening dat deze situatie volstrekt niets met democratie te maken heeft. Want je mag wél een hokje rood maken, maar wat die gekozen persoon vervolgens gaat uitvoeren, daar moet je maar naar gissen. Dat is geen democratie, dat is gokken.
Co Pater 7
Martin van den Heuvel 1Politiek moet gaan over de zaken die we delen en niet over eigen belang.
Dat veel mensen geen flauw idee hebben wat ze moeten stemmen is tekenend voor het bewustzijn van de realiteit waarin men leeft.
Geconditioneerd tot op het bot, maar geen flauw benul waar die conditionering op gebaseerd is.
stemmen is geen democratie. Het is tegen democratie.
Co Pater 7
Roland HorvathVoorbeeld: ik heb een tiental jaren gewerkt bij twee aannemers in de bouw. een offerte maken gebeurde op basis van kostprijs van arbeid en materialen. Daar overheen kwamen dan nog percentages voor overheadkosten. Uiteindelijk kwam daar nog 10 % overheen voor winst & risico. Deze twee factoren dienen voor instandhouding van het bedrijf zelf, en voor mogelijke verdere uitbreiding van de bedrijfsactiviteiten ( groeien noemen we dat )
Vanuit deze invalshoek bekeken heeft winst een doelstelling, en is het dus een middel en geen doel op zichzelf. Voor de burger als werknemer geldt dit allemaal niet. De werknemer heeft daarmee al een andere motivatie dan een bedrijf.
Winst als doel op zich ( zo profileert men het wel heel vaak, als iets vanzelfsprekends ) is dus een absurde motivatie. En al helemaal gelet op wat er allemaal aan verlies valt aan te merken, wat ook in het proces zelf wordt gerealiseerd.
Ad Van Heeswijk 6
Co Pater 7
Ad Van HeeswijkDus toch maar de Var instellen, een reflectief moment om onrechtvaardigheden te herijken aan wenselijke ethiek, en heroverweging van bestaande regels en wetten.
Gerrit Zeilemaker 6
Dan houden we geld over om onderzoek naar bijvoorbeeld een nieuw antibioticamiddel te financieren. Hard nodig. Binnenkort worden mensen resistent, maar onderzoek komt niet tot onvoldoende op gang. De markt werkt hier dus blijkbaar niet. Moet die vermaledijde overheid dan maar weer de kar trekken?
Overigens gaat de neoklassieke economische theorie er vanuit dat een hogere prijs moet leiden tot een hoger aanbod. Het aanbod moet net zo lang stijgen (wat dus volgens deze economen automatisch plaatsvindt) totdat de prijs weer daalt tot ongeveer de kostprijs. Winst kan dus in de droomwereld van de neoklassieke economie niet eens plaatsvinden!
Dus dan maar een patentmonopolie.
nick 4
Hoe je het wendt of keert, Niko beschrijft in deze aflevering menselijk gedrag.
Steeds meer en steeds vaker dringt zich bij mij de vraag op 'wat moeten we nu eigenlijk onderzoeken en tot wetenschap maken'?
(Proto)Economie? Of menselijk gedrag in de ruimste zin?
Kan mensen geleerd worden (voldoende) ander gedrag te manifesteren, waarbij alle negatieve en contra-productieve gedragingen worden terug gedrongen en op den duur zelfs voorkomen?
Braavos 2
nickDus een verandering van een systeem kan leiden tot een verandering in het gedrag van mensen.
nick 4
BraavosFerry de Boer 7
nickIk geloof niet dat wat de overheid nu met harde hand dreigt af te gaan dwingen met hun klimaatakkoord bv de juiste oplossing is. Ik ken de plannen niet in detail, maar voor een groot deel lijken deze plannen grotendeels ontworpen op basis van het bestaande systeem en om zo ook bestaande gedragspatronen in stand te kunnen houden.
Braavos 2
nickJe kunt denken aan de natuur als systeem. Als er natuurrampen plaats vinden dan zal dat invloed hebben op het bewustzijn en gedrag van mensen.
Je kunt ook denken aan een hervorming van door mensen bedachte systemen. Zoals bijvoorbeeld het hervormen van de economie naar omniconomie. Of de sturing door onze Nederlandse overheid. Bij door mensen bedachte systemen speelt echter het gedrag van de mensen die het systeem bedenken ook een rol. Er is mijns inziens dan sprake van een remmende werking omdat wij als mensen niet altijd 'zuiver functioneren' (in de zin dat mensen verschillende motieven kunnen hebben). Er zit een soort struikelblok in het willen veranderen van ons aller gedrag door de gedragingen van mensen die de systemen zouden kunnen veranderen.
nick 4
BraavosMijn vraag van 28/4 was: "Kan mensen geleerd worden (voldoende) ander gedrag te manifesteren, waarbij alle negatieve en contra-productieve gedragingen worden terug gedrongen en op den duur zelfs voorkomen?"
Bij een systeemverandering zal gedragsverandering een gevolg kunnen zijn. Je merkt wel hoe voorzichtig ik formuleer.
Achter mijn vraag ligt de volgende, hoe bestendig is een eventuele positieve gedragsverandering?
Het Koninkrijk der Nederlanden is een democratische rechtsstaat, ik neem aan dat we het daarover eens zijn. Dit een door mensen, Nederlanders, ingericht systeem noemen, zal ook niet op weerstand stuiten.
Braavos zegt: "Bij door mensen bedachte systemen speelt echter het gedrag van de mensen die het systeem bedenken ook een rol."
Mee eens! In ons systeem bepaalt een meerderheid de gang van zaken.
De bedenkers van (de verandering van) het systeem moeten een meerderheid, een kritische massa, hebben of verwerven. Per te veranderen onderwerp kan sprake zijn van een anders samengestelde meerderheid OF GEEN MEERDERHEID. In het laatste geval zal geen verandering (lees verbetering) plaats hebben. De grillige onvoorspelbaarheid van menselijk gedrag is de spelbreker.
Er zijn voorbeelden te over van Tweede Kamerleden, volksvertegenwoordigers, die tegen stemmen bij zaken waar zij voor zijn en voor stemmen bij zaken waar zij tegen zijn.
Rest de vraag, in het kader van Niko's pogen, is er een systeem, een omniconomie te ontwerpen en in te voeren die niet na enige tijd gecorrumpeerd wordt door HET GEDRAG VAN MENSEN?
Elmar Otter 6
Ik hoop echter dat je ook tot de kern van wat winst is komt en hoe dit werkt.
De voorbeelden die je noemt zijn schokkend en moeten uitgebeeld worden. Maar zij worden veroorzaakt door beschermde markten die via octrooien gecreëerd worden. Je beschrijft hier feitelijk monopolies op productniveau.
Als je de werking van winst of waardering van de balans gaat beschrijven dan kom je uit op de International Financial Reporting Standards (IFRS) van de International Accounting Standards Board (IASB), de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ), de IAS-verordening, het jaarrekeningrecht (boek 2 BW) en het goed koopmansgebruik (artikel 3.25 Wet inkomstenbelasting 2001 en artikel 8 Wet op de vennootschapsbelasting 1969).
Dan kom je tot de conclusie dat hoe de winst bepaald wordt niet een wetenschap is, maar dat het door autoriteiten vastgelegd en bepaald is.
Verder is het dan interessant om het verschil tussen winst en cashflow te beschrijven.
Hoe dit allemaal zit is goed te lezen in het leerboek Jaarverslaggeving (https://www.bol.com/nl/p/jaarverslaggeving-druk-8/9200000077014673/?suggestionType=typedsearch&bltgh=mzDyxJwudKeY4WJ6hB5ISQ.1.2.ProductTitle).
Belangrijke conclusie hierbij zou is dat als de winst wordt bepaald door vastgestelde regels, je die regels ook kunt veranderen en hierbij iets kunt inbouwen dat het behoud van onvervangbare grondstoffen verplicht. En dan kun je analyseren wat dit nieuwe winstbegrip betekend in de praktijk. Ik kan me namelijk voorstellen dat je in het jaarrekeningrecht de winst wilt verlagen door de kostprijs te verhogen. Die kostprijs wordt verhoogt met de externaliteiten die jij eerder beschreef. Ook als de kosten niet daadwerkelijk gemaakt worden verlaagd dit de mogelijkheid tot het doen van het uitdelen van winstreserves (dividend). In het fiscaal recht zul je bij het uitblijven van die investeringen wellicht de winst willen verhogen.
Ben benieuwd hoe je hier tegen aan kijkt.
R. Eman 8
Elmar Otter'Belangrijke conclusie hierbij zou is dat als de winst wordt bepaald door vastgestelde regels, je die regels ook kunt veranderen en hierbij iets kunt inbouwen dat het behoud van onvervangbare grondstoffen verplicht.'
Toch wil ik weer even terug naar de theorie-van-de-kouwe-grond. Winst is het verschil tussen inkomsten en uitgaven. Om winst te maximaliseren kun je dus de uitgaven beperken of de inkomsten verhogen. Het beperken van de uitgaven is gelimiteerd. Echter het verhogen van de inkomsten is, in principe, onbeperkt. In theorie zou de markt die beperking automatisch moeten aanbrengen, maar, zoals je zelf al zegt, is er sprake van monopolie posities op productniveau. Alvorens kosten te introduceren is het wel verstandig om iets aan die monopolie posities te doen.
Elmar Otter 6
R. EmanR. Eman 8
Elmar OtterElmar Otter 6
R. EmanMaar ben nog steeds benieuwd in welke wijze Nico het jaarrekeningrecht mee gaat nemen in het begrip winst.
Annemiek van Moorst 11
Elmar OtterHier gaat dus van alles mis. De resources die gebruikt worden zijn niet van de bedrijven, de patenten zijn onterecht, arme mensen kunnen sterven (de tering krijgen). Dit is de essentie van alles wat fout is aan WINST en aandeelhouders die alleen voor WINST gaan op korte termijn. Op (iets) langere termijn is iedereen zo dood als een pier met deze modellen. Ook de aandeelhouders. Het model van economische groei in een eindige planeet is onhoudbaar. Compassie moet terugkomen. Aangezien dat niet past in deze bedrijven moeten ze ook worden afgebroken. Iedereen kan deze medicijnen tegen een fractie van de kosten maken. Wie houdt wie tegen?
Co Pater 7
Annemiek van MoorstEen bedrijf is uiteindelijk ook maar een middel.
Co Pater 7
R. Emanzie mijn reactie bovenin !
R. Eman 8
Co Paternick 4
R. EmanEen niet onbelangrijk verschil.
nick 4
Elmar Otter"..........dan kun je analyseren wat dit nieuwe winstbegrip betekent in de praktijk."
Mij dunkt dat hier helemaal geen sprake is van een nieuw winstbegrip.
In de economie wordt winst uitgedrukt in een (geld)getal.
Zo'n getal vind je door er een bepaalde berekeningswijze op los te laten, stel als uitkomst winst is € a,--. Verander je de berekeningswijze dan laat de nieuwe berekeningswijze bijv. het volgende zien winst is € b,--.
Dit is hoe ik Elmar Otter begrijp.
Het begrip winst is door Niko en de Dikke Van Dale tot mijn volle tevredenheid beschreven.
WINST IS VOORDEEL, opbrengst boven de bestede kosten, wat men wint.
In de economie gaat het om transacties tussen mensen, zo je wilt tussen partijen.
Idealiter zou de ene partij een DEEL inbrengen, bijv. a, en de andere partij eveneens een DEEL, bijv. b, waarbij voor beide partijen geldt dat zij aan a en b dezelfde waarde toekennen.
Winst is nadrukkelijk geen DEEL maar een VOORDEEL. Winst brengt dus ongelijkheid aan het licht. Op grond waarvan zou bij een transactie slechts één partij VOORdeel, winst, hebben? De grond rechtvaardigheid ontbreekt.
De grond macht, MACHTSVERSCHIL dringt zich op. Hetgeen ook goed te zien is in de door Niko aangevoerde voorbeelden.
Zo bezien gaat het er op lijken dat het door mensen bedachte en tot uitvoering gebrachte systeem ruim baan geeft aan 'machtigen'.
Dit ten faveure van machtigen. In ieder geval niet tot nut van het algemeen.
Elmar Otter 6
nickDat zijn een lijst met begrippen en waarderingen van de balans. En aangezien omzet en kosten hulprekeningen van het eigen vermogen zijn wordt hiermee ook de winst bepaald.
Verder zijn er meerdere methoden die toegestaan zijn om te gebruiken.
Het gaat dan ook niet om een nieuw winstbegrip. Het gaat hoe je het eigen vermogen waardeert. Nu wordt voor de waardering van het eigen vermogen met externiteiten geen rekening gehouden. Indien je dit wel doet dan zal de waarde van je eigen vermogen bij ondernemingen dalen (bij de een sterke dan bij de andere).
Het IFRS (IASB) of een van de andere kan verplichten dat bedrijven bepaalde externiteiten gaan mee rekenen en hiervoor een voorziening vormen. Op korte termijn betekend dit het verlagen van de winst (voorzieningen vormen zijn kosten) ten gunste van de voorziening en ten nadele van de winst.
Wat jij beschrijft zou best kunnen, maar dan zul je toch eerst de standaarden van waardering moeten beschrijven en aangeven waar welke standaarden anders moeten.
nick 4
Elmar OtterToch blijf ik met een vraag zitten.
Niko stelt in zijn aflevering winst aan de orde en stelt (zich) de vraag "Is winst hetzelfde als motivatie".
Is het begrip 'winst' door hem gebruikt, hetzelfde als het door jou opgeworpen begrip 'het winstbegrip volgens het jaarrekeningrecht'?
Mij dunkt dat jouw 'begrip' - het winstbegrip volgens het jaarrekeningrecht-de omschrijving is zoals die te vinden is op een lijst uitgebracht door het IFRS en niet meer dan dat. Voor de beantwoording van Niko's vraag lijkt mij dat niet relevant.
Dat men in boekhoudingen het nodig vindt en/of heeft gevonden nader aan te duiden wat er als winst mag worden opgeschreven in de boekhouding, zal te maken hebben met het feit dat er altijd sprake is en zal zijn geweest van creatief boekhouden: zaken een dusdanige naam geven in een boekhouding dat de door overheden te belasten winsten voor een zo laag mogelijk bedrag in de boekhoudingen staan.
IFRS geldt als verplichting in de EU alleen voor beursgenoteerde bedrijven.
Winsten worden ook buiten dit soort bedrijven gemaakt.
Het begrip winst zoals door Niko opgeworpen omvat meer dan die der beursgenoteerde bedrijven.
Elmar Otter 6
nickVoor niet beursgenoteerde / of kleine ondernemingen geld het Burgerlijk wetboek, boek 2 en/of het fiscaal winstbegrip (goed koopmansgebruik). Jij pikt er nu alleen het IFRS uit, ik noem meerdere bronnen in mijn bericht van 29 april j.l. (start van deze draad).
En ik vergeet het bijna: ik heb het dan over de jaarwinst, niet de totaalwinst (is de totale winst in het 'leven' van de onderneming).
Het is zeker wel relevant. Waarom? Omdat je er anders niet uitkomt. Wil je een natuurlijker begrip hebben dan kun je het beter over de cashflow hebben. Dat zijn alle binnengekomen geldstromen (cash en bank) minus de uitgegane geldstromen (cash en bank).
Bij het bepalen van de jaarwinst heb je onder andere te maken met:
- toerekeningsbeginsel (realisatiebeginsel en het matching beginsel) toerekenen van de winst aan de jaar waar het toe behoord (362.5 BW boek 2);
- het continuïteitsprincipe (384.3 BW boek 2);
- het bestendigheidsprincipe (362.2 BW boek 2) en volgtijdigheidprincipe (363.4 BW boek 2);
-het voorzichtigheidsprincipe; (384.2 BW boek 2).
Niet om het allemaal uit te leggen, maar vooral om te laten zien dat het allemaal door de wetgever (en andere toezichthouders) bepaald is hoe de winst vastgesteld dient te worden.
En dat is uiterst relevant, want er is niet zoiets van winst buiten die bepalingen, want daar kom je niet uit zonder hier afspraken over te maken. En daarom heeft het (jaar)winstbegrip zelf alles met afspraken en niks met een wetenschappelijk begrip te maken.
(iets anders, waarom is er afgelopen zondag geen artikel verschenen?).
nick 4
Elmar OtterNiko Roorda 6
Elmar OtterMaar toch is de ingreep die je voorstelt nog niet genoeg. Want je kunt in verbeterde winst- en verwante formules onmogelijk de waarden meenemen die op geen enkele manier in geld uitgedrukt kunnen worden. Toen een aantal jaren geleden een bosperceel in Tilburg werd gekapt teneinde er een gebouw voor een gemeentelijke afdeling neer te zetten waren de omwonenden boos en verdrietig. Er waren enkele aspecten die in geld konden worden uitgedrukt. De financiële waarde van het vernietigde bosperceel kon bijvoorbeeld afgetrokken worden van de 'winst' (maar dat gebeurde niet), net als de waardevermindering van omliggende woningen (evenmin) en de verminderde CO2-absorptie door het verdwijnen van bos (idem). Maar dat zou je nog kunnen corrigeren.
Maar de woede en het verdriet van de mensen kun je niet in geld uitdrukken. En dus zal elke gecorrigeerde financiële formule te kort schieten.
Dat is de reden dat we nog veel dieper moeten kijken. Dat is mijn streven.
Martin van den Heuvel 1 11
Elke ondernemer die NIET een winst maakt die totaal niet in verhouding staat tot de kostprijs of de kosten van levenonderhoud van hem/haar en het eventueel bijbehorend gezin, heeft last van te veel concurrentie of te veel overheidsregeltjes.
Elke ondernemer die de kans ziet om een zodanig hoge prijs te vragen voor zijn product, dat hij/zij slapend rijk wordt, zal dat doen. Om het even om welk product het gaat.
Stel, een ondernemer met 50 werknemers geeft die mensen een contract voor onbepaalde tijd, in plaats van 3 jaarcontracten.
Hoeveel geld zou hem dat EXTRA kosten, per jaar?
Ik weet het niet, maar ik zou het wel WILLEN weten. En dan mag jij bepalen of de extra kosten het waard zijn (op de totale omzet/kosten) om die 50 werknemers en hun gezin in zenuwslopende onzekerheid te houden.
Co Pater 7
Martin van den Heuvel 1Of is het beide ?
Martin van den Heuvel 1 11
Co PaterZet een aantal ondernemers uit dezelfde branche bij elkaar, al is het maar voor een kopje koffie, en binnen een half uur gaat het er over hoe ze hun prijzen kunnen verhogen en de lonen kunnen verlagen.
Een drugsdealer is gewoon een ondernemer. Dat zijn product verboden is, doet niet ter zake. Hij verkoopt iets wat dood en verderf zaait.
Net als de farmaceut die een medicijn verkoopt met ergere bijwerkingen dan de kwaal waarvoor het medicijn dient.
Het is niet het economisch systeem dat verkeerd in elkaar zit, maar het politieke systeem. Zaken die een mens niet kan missen, zoals gezondheidszorg, onderwijs, een woning of volksverzekeringen, moeten door de overheid worden geregeld. Doe je dat niet, dan kan de halve bevolking een of meerdere van deze zaken niet betalen, omdat de ondernemers hun hebzucht niet kunnen beteugelen.
Dat is de basis van het verschil tussen sociaal en liberaal. Maar niemand weet dat.
4 % Van de (naar schatting) 3,1 miljoen gepensioneerden leeft onder de armoedegrens. Ik steek er mijn hand voor in het vuur: die mensen stemmen zonder uitzondering op een liberale partij en zijn dus zelf schuld aan hun situatie. Maar ze begrijpen dat niet.
Alle gepensioneerden die ik tegen kom, klagen over de buitenlanders, die ze zelf binnenhalen. Ze klagen over de onveilige situatie op veel openbare plekken, terwijl ze die zelf hebben veroorzaakt.
Ze klagen over de hoge kosten van energie en zorg, terwijl zij zelf de provinciale electriciteitsmaatschappijen hebben verkocht en van de ziekenfondsen commerciële ondernemingen hebben gemaakt.
Het politieke systeem zorgt er voor dat de mensen geen flauw benul hebben waar die 13 politieke partijen mee bezig zijn. En daarom steekt de meerderheid zichzelf een mes in de rug met dat rode potlood.
Co Pater 7
Martin van den Heuvel 1Ik ben zelf 20 jaar ondernemer geweest en heb desondanks toch altijd sociaal gestemd. Ik zal ook nooit liberaal stemmen omdat het me als mens niets te bieden heeft.
Sociaal ondernemer zijn is dus wat mij betreft wel degelijk mogelijk, net als een werknemer sociaal kan zijn. Politiek, economisch en sociaal bewustzijn is daar wel voor nodig, om in te zien waar het fout zit.
Het politieke en economische systeem zijn ook geen gescheiden gebieden, ze zijn aan elkaar verwant. En denken dat de politiek alle ruimte heeft om economisch de zaak naar hun hand te zetten is een illusie omdat de economische machten de politiek beheersen.
Dus moeten we inzetten op het veranderen van de economische realiteit, te beginnen met een beter geldsysteem. Verander de wereld, begin bij het geldsysteem. De politiek zijn wij.
Martin van den Heuvel 1 11
Co PaterDaar staat tegenover dat ik zelf nog nooit bij zo'n bedrijf heb gewerkt en ik HEB er wat van binnen gezien.
Politiek en economie gaan hand in hand. Inderdaad. De politiek heeft ook maar beperkt de macht om "de economie" naar haar hand te zetten. Maar sociaal economisch kan de politiek wat ze wil. Daar bedoel ik dus mee dat je het geld weg kunt halen bij de lage en middeninkomens om het via de fiscus naar de hoge inkomens te sluizen, maar ook andersom.
Dat het geldsysteem moet veranderen, dat is duidelijk. Maar hoe? En wat dan? Ik heb er nog geen duidelijk beeld van gekregen. Om te beginnen zou je leningen kunnen laten verstrekken door een soort van regeringsbank, zodat de rente ten goede komt aan ons allemaal. Maar met een liberaal kabinet weet ik wel waar die rente zal blijven: in de zakken van de grootverdieners.
Ondertussen kan de bevolking worden uitgelegd wat het verschil is tussen sociale en liberale politiek. En laat ook vooral zien wat de diverse partijen voor wetten hebben goedgekeurd in de laatste decennia. Dat is de beste methode om er achter te komen waar partijen voor staan.
Voorbeeld: PvdA.
Ze zitten in de oppositie, maar maken nog steeds in 65 % van de wetsvoorstellen dezelfde keuze als de VVD, terwijl dat nergens voor nodig is. Daar zie je aan wat voor soort partij ze zijn geworden.
Inderdaad, de politiek, dat zijn wij. Maar hoe logisch is het als uitkeringstrekker (AOW), flexwerker, minimum loner of bewoner van een "sociale" huurwoning om op een liberale partij te stemmen?
Dat kun je voorkomen door fatsoenlijke informatie te verstrekken.
Co Pater 7
Martin van den Heuvel 1Je ziet dus meestal een beetje rommelen in de marge, zonder echt fundamentele verandering. Ik zelf zie grote mogelijkheden om via een beter geldsysteem verandering af te dwingen, via geleidelijke stappen.
De weg die ons geld voorstaat is daarmee de juiste weg. Zonder verandering van het geldstelsel verandert er ook niet veel, omdat alles uiteindelijk door geld wordt bepaald.
Dus de vorm waarin geld er is, de wijze waarop het geschept wordt enz. Daar valt heel veel winst te halen op sociaal en rechtvaardig gebied.
De politiek die de burger informatie moet verschaffen ? nee dat gaat hem niet worden, informatie is per definitie gekleurd. Als burger is het zaak zelf bewust te worden van de realiteit waarin we leven, zodat je ook niet door de politiek geïnformeerd hoeft te worden. Want de politiek dat zijn we zelf. Denk zelf dus.
Politiek is en blijft een waagstuk, en is ook steeds veranderlijk. : https://www.bol.com/nl/p/het-waagstuk-van-de-politiek/9200000085930768/?suggestionType=suggestedsearch&bltgh=lk5l751kFS0xkdXTZMpAhQ.1.2.ProductPage
Martin van den Heuvel 1 11
Co PaterAlle vormen van politiek zijn al uitgeprobeerd, van communisme tot een systeem zonder enige vorm van overheid en alles daartussenin.
Er is geen moed nodig, want de wil is er niet. De meeste politici alleen maar in de politiek om hun persoonlijke situatie te verbeteren. In principe is dat niet de bedoeling. Vlak na de oorlog was het inkomen van een politicus een onkostenvergoeding. Zo wordt hun inkomen nog steeds genoemd, maar dat is het al lang niet meer.
Als je mijn website hebt gelezen, dan zie je dat er wel degelijk fundamentele verandering is geweest in de afgelopen 40 jaar. De mensen aan de onderkant zijn straatarm geworden, terwijl degenen aan de bovenkant steeds minder belasting gingen betalen.
Het geldsysteem zal moeten worden veranderd door de politiek, op een andere manier gaat het niet. Maar waarom zou de politiek dat doen? Wat ze nu hebben, dat weten ze. Een oerdomme bevolking die niet in de gaten heeft dat we over een aantal decennia weer in de middeleeuwen zijn beland. En daarmee een systeem waar de politici uit kunnen halen wat er in zit.
Wat die politici krijgen, als ze het geldsysteem veranderen, daar kunnen ze alleen maar naar gissen. Want om te beginnen zien ze niet wat er NU mee mis is of hoe het werkt. Dus wat belet hun om het zo te houden? De huidige situatie pakt toch geweldig uit voor hun?
Informatie kan wel degelijk helpen, dat heb ik aan den lijve ondervonden. Vele mensen vroeg ik al: wat stem je? En schaam je niet voor PVV, want je kunt het niet weten. Als ik ze vertel dat Geert 15 jaar lid van de VVD was, zijn ze om. Dat is voldoende. CDA stemmers gaan twijfelen als ik ze Partijgedrag.nl laat zien. Want CDA is helemáál geen middenpartij.
Het geven van fatsoenlijke informatie werkt, maar niemand doet het.
Co Pater 7
Martin van den Heuvel 1Voor mij betekend politiek niet het kiezen van al beproefde vormen, maar het bewust duiden van het nu ( de realiteit waarin we nu leven ) en de problemen van nu aanpakken. Deze problemen corresponderen vaak genoeg met misverstaan van realiteit en de belangen die spelen.
Dat ik inzet op een verandering van het geldstelsel is dus niet vreemd omdat ik inmiddels constateer dat geld verkeerd wordt begrepen met alle negatieve gevolgen van dien. Geld is een sociaal artefact, maar wordt niet als zodanig gezien. De fout ligt hem in de verkeerde economische theorie en benadering van geld als zijnde een goed zelf.
Vooral de rechtse en liberale politiek blijft vasthouden aan deze verkeerde opvattingen.
Martin van den Heuvel 1 11
Co PaterIk heb een vermoeden waar het probleem zit, maar niemand durft het toe te geven. Heel veel mensen willen minder belasting betalen en stemmen daarom op een rechtse partij. Ze hebben alleen niet door dat zij zelf nooit aan de beurt komen voor belastingverlaging, omdat ze te weinig verdienen. Integendeel, de lage en middeninkomens betalen steeds MEER. (en krijgen steeds minder)
Geld is een ruilmiddel. Van zichzelf heeft het geen waarde. Wij kennen er waarde aan toe. Zo is een briefje van 100 euro 2 keer zoveel waard als dat van 50 euro, Puur op grond van de kleur. Dat is voor een menselijk brein niet te vatten.
Wat nog veel erger is: chequeboekjes en bankrekeningen met cijfertjes. Je ZIET helemaal geen geld meer. Voor veel mensen is dat zo onduidelijk dat ze maar wat doen, zonder er veel over na te denken. Met gevolgen die eindigen in de schuldsanering. Als je geluk hebt.
Op dit forum geven mensen gruwelijk veel fantastisch goede oplossingen voor de diverse problemen. Ook jij met een ander geldstelsel. Maar allemaal lopen jullie keihard tegen mijn antwoord aan: de liberale regeringen die wij zelf kiezen, gaan die plannen NOOIT uitvoeren. En met een sociale regering hebben we die plannen niet nodig.
Blijkbaar denken een heleboel mensen dat wij de liberalen op kunnen voeden tot verantwoordelijke bestuurders. Maar dat is onmogelijk. En een andere methode om de situatie te verbeteren, ziet de bevolking niet. Want links, oei oei oei, dat is communisme. En DAT moeten we niet willen. En dus modderen we voort, tot we bij het gaatje zijn.
Co Pater 7
Martin van den Heuvel 1We schieten al aardig op, richting het gaatje. Het wordt pompen of neoliberaal verzuipen. Kan gelukkig goed zwemmen !!
Martin van den Heuvel 1 11
Co PaterGelukkig heb ik er finacieel niet zo veel last van, maar emotioneel wel degelijk. Alle onderwerpen die voorbijkomen op Kassa, Rader en aanverwanten, zijn gewoon nergens voor nodig. Laten we een beetje lief zijn voor elkaar, geld niet belangrijker maken dan het is en de smeerlappen in Den Haag in een TBS kliniek plaatsen. Long stay of course.
Annemiek van Moorst 11
Verder prima.
Echter, luister naar dit verhaal van George Monbiot. https://youtu.be/v1-9zg0cgN0
How to really take back control - Hopelijk kom je daar op terug Niko.
Ferry de Boer 7
Annemiek van MoorstIk krijg sterk het gevoel dat het CO2 probleem bewust gepushed wordt door bepaalde krachten om die andere twee aan het zicht te onttrekken. Wat voor een zin heeft het om klimaatverandering te bestrijden als we ondertussen de ecosystemen en onze eigen gezondheid aan het vernietigen zijn. De enige die hier wel bij varen zijn de chemische en farmaceutische industrie. En sommige opereren zelfstandig in beide takken zoals Bayer wat ze in mijn optiek extreem verdacht maakt.
Er wordt op kleine schaal wel geëxperimenteerd met duurzame landbouw gebaseerd op permacultuur. Maar dit soort processen kosten nou eenmaal tijd omdat een fruitboom nou eenmaal miet om een jaar volgroeid is. En het is momenteel nog vrij arbeidsintensief ook. Het zou de overheid sieren als ze dit soort experimenten financieel veel meer gaan ondersteunen zodat boeren in staat gesteld kunnen worden een transitie te maken.
Niko Roorda 6
Annemiek van MoorstF. Passet 4
casper de weerd
casper de weerd
casper de weerd
wilag kater 5
Ooit in de loop van de jaren negentig, ik ben van 1962, hadden enkele vrienden, leeftijdgenoten 'echte carrieres' gemaakt in heel verschillende sectoren. Eén daarvan in de bankensector, hij was opgeklommen tot direkteur van een bankconcernonderdeel met duizenden medewerkers.
Op een dag kwam hij weer eens koffie drinken in mijn atelier. Met een opgelucht en blij gezicht vertelde hij dat hij ontslag had genomen. Waarom? Hij vertelde een lang en treurig verhaal waaruit bleek dat 'zijn' bankiersbank was overgenomen door een nieuwe generatie, ónze generatie!, zielloze managers met maar één doel, winstmaximalisering. Deze managers bogen banken om van profijtelijke economie-ondersteuners en -analisten - met lange termijn winstpercentages van 2 tot 4% als middel voor herinvesteringen in de reeele economie - naar winstmachines met jaarlijks beoogde korte termijndoel winstpercentages van meer dan 15%. Hij zei: 'ik kan me niet meer vinden in dit type van gemanagede bankieren en ondernemen dat wordt uitgerold over de hele maatschappij en wordt gepresenteerd als TINA, There Is No Alternative, omdat de mens zogenaamd hebzuchtig is. Dit systeem legt de bijl aan elk gezond, evenwichtig en duurzaam economisch systeem.'
In 2008 heb ik nog vaak aan deze uitspraken gedacht. Een andere bevriende manager trok zich om dezelfde reden terug uit de telecomsector en heeft zich later omgeschoold naar een 'mensenvak'.
Later is hier de hele fintech-industrie, inclusief de Big4 en de casino-hedgefondsen-sector etc, uit voortgekomen die onder meer de global farmaceuten uit Niko's verhaal helpt aan hun juridisch-legale maar ethisch-uitbuitende en -uithollende systeem van winstmaximalisatie. Kortom, economie obv winstmaximalisatie is een bewuste managementkeuze en geen wetenschap! (over Mintzberg, zie hierna)
Niko Roorda 6
wilag katerwilag kater 5
Tot slot bepleit hij in dat boek vooral ook de oudere manager (m/v), dwz mensen met levenservaring, dit ipv de net-afgestudeerden die al na een paar jaar als manager aan de slag mogen gaan op soms gevoelige en invloedrijke dwz strategische posities in ondernemingen en instellingen. Mintzberg ziet dat als een zeer onwenselijk bedrijfs- en maatschappelijk risico.
Ik ben het zeker niet met alle inhoud van dat boek eens maar alleen bovengenoemde punten maken het boek al de moeite waard:
https://www.bol.com/nl/p/managers-maar-dan-echte/1001004002379592/
wilag kater 5
https://doi.org/10.1080/13563467.2019.1598964
Is Green Growth Possible?
New Political Economy, 2019
Jason Hickel
The notion of green growth has emerged as a dominant policy response to climate change and ecological breakdown. Green growth theory asserts that continued economic expansion is compatible with our planet’s ecology, as technological change and substitution will allow us to absolutely decouple GDP growth from resource use and carbon emissions. This claim is now assumed in national and international policy, including in the Sustainable Development Goals. But empirical evidence on resource use and carbon emissions does not support green growth theory. Examining relevant studies on historical trends and model-based projections, we find that: (1) there is no empirical evidence that absolute decoupling from resource use can be achieved on a global scale against a background of continued economic growth, and (2) absolute decoupling from carbon emissions is highly unlikely to be achieved at a rate rapid enough to prevent global warming over 1.5°C or 2°C, even under optimistic policy conditions. We conclude that green growth is likely to be a misguided objective, and that policymakers need to look toward alternative strategies.
Publication Date: Publication Name: New Political Economy
Bron van voorgaande:
Column / Economie
"Minder maar beter"
Ewald Engelen
1 mei 2019 – verschenen in nr. 18/https://www.groene.nl/artikel/minder-maar-beter
Niko Roorda 6
wilag katerFrans 134
Dat heeft bijvoorbeeld de sector woningcorporaties gemerkt.
(NB. Natuurlijk zijn er ook van de ca. 350 corporaties in Nederland een handjevol waarvan de afgelopen 10 jaar is gebleken dat ze een bestuurder hadden die boevenstreken heeft uitgehaald. De overige 340 nemen daar echter grote afstand van. Maar een hele sector is in de beeldvorming veroordeeld om het gedrag van enkelen.)
De regels hoe corporaties hun winst moeten bepalen schrijven voor dat de waardeontwikkeling van de woningvoorraad tot de winst gerekend moet worden. En hoe die waarde bepaald moet worden ligt ook vast in regelgeving. Zo hebben de corporaties gezamenlijk het laatste jaar een ‘winst’ behaald van ca. 18 miljard euro. Die waarde zit in de woningen die de corporatie verhuurt en is dus geen geld dat de corporaties ontvangen hebben. Met andere woorden, met die winst kun je niks, tenzij je de woningen verkoopt (te gelde maakt), maar dan kun je ze niet meer verhuren waarvoor ze wettelijk gebruikt moeten worden. Die winst is dus louter papieren winst.
Ter vergelijking: stel u bezit een woning met een marktwaarde van 2 ton en de woningprijzen zijn afgelopen jaar met 7% gestegen. Gefeliciteerd! U heeft een winst van 14.000 euro. Wat gaat u daar (dus niet) mee doen?
Desondanks twittert bijvoorbeeld Daniël Koerhuis (woordvoerder wonen VVD in de 2de Kamer) regelmatig dat corporaties niet moeten zeuren dat ze nu opeens 1,8 miljard verhuurdersheffing moeten betalen: “wilt u soms uw winst verhogen naar 19,8 miljard?”.
Met het begrip winst valt dus door de wet- en regelgevers behoorlijk te manipuleren en is het te gebruiken om belasting te innen en een doelgroep te framen.
Paul Witteman 1
http://eco-simpel.nl/2019/05/03/weg-met-de-homo-economicus/
http://evonomics.com/how-to-destroy-neoliberalism-kill-homo-economicus/
nick 4
Maar nu toch de vraag naar aanleiding van ".... De eerste gaat over het verschil tussen inkomsten en uitgaven, bijvoorbeeld bij een transactie of een investering, en dus over een gezonde wijze van ondernemen.".....
Ben jij al zover dat je een gezonde wijze van ondernemen relateert aan winst?
Niko Roorda 6
nick