Eind 2019 bracht de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) een bezoek aan de in Amersfoort gevestigde Bosman Gezondheidszorg Groep bv, een middelgrote GGZ-instelling die zich onder de naam ‘Dokter Bosman’ richt op de behandeling van kinderen, jongeren en volwassenen met psychische problemen.

Het inspectiebezoek volgde nadat Follow the Money in november 2019 onthulde dat Dokter Bosman kampte met een miljoenenschuld. Dat nieuws kwam als een donderslag bij heldere hemel: de GGZ-instelling publiceerde toen al enige jaren – in strijd met de wet – geen jaarrekeningen meer. De laatst bekende stamde op dat moment uit 2015. Pas na onze onthullingen werden de jaarrekeningen van 2016 en 2017 alsnog gepubliceerd.

Gemeenten wilden hun geld terug van Dokter Bosman

Dat Dokter Bosman het water aan de lippen stond, was duidelijk geworden uit brieven die advocatenkantoor TaylorWessing in opdracht van investeringsmaatschappij DRB Participatie verstuurde aan diverse gemeenten en zorgregio's, waaronder Utrecht-West. 

Investeerder DRB bleek in het geheim op Dokter Bosman te azen, maar schrok terug voor de enorme schuldenpositie van de instelling. Die was in de loop der jaren ontstaan door overfacturering bij een reeks gemeenten. En die wilden hun geld terug.

Maar dat geld had Dokter Bosman niet.

Uit een brief die TaylorWessing op 31 juli 2019 stuurde aan alle schuldeisers – waaronder veel gemeenten en zorgregio's – bleek hoe groot de schuldenlast van Dokter Bosman op dat moment was: in totaal 10,6 miljoen euro. 

Daartegenover stonden ook inkomsten: geld dat Dokter Bosman van diverse partijen tegoed had en geld dat de instelling verdiende met de behandeling van cliënten. Bij elkaar naar schatting 7,5 miljoen euro, waarmee de ongedekte schuld ongeveer 3,1 miljoen euro bedroeg.

Duivels dilemma

Namens investeerder DRB vroegen de advocaten van TaylorWessing aan de gemeenten en zorgregio's of ze genoegen wilden nemen met 50 procent van het bedrag dat zij nog tegoed hadden. Wilden ze dat niet, dan leek een faillissement van Dokter Bosman ‘onafwendbaar’.

De brief stelde de ontvangers voor een duivels dilemma. ‘Moeten wij bekend komen te staan als de gemeente die een grote GGZ-instelling liet omvallen, of moeten we pal staan voor de financiële belangen van onze burgers?’, vroegen de wethouders Bob Duindam (Oudewater, namens VVD en D66) en Tymon de Weger (Woerden, CU) zich destijds af. Pas na lange en moeizame onderhandelingen kwam er een akkoord.

Het nieuws over de miljoenenschuld en het feit dat een investeringsvehikel een GGZ-instelling wilde overnemen, wekten de belangstelling van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. 

Conclusie: over de financiële bedrijfsvoering blijft een hoop onduidelijk

De Inspectie bezocht Dokter Bosman toen tweemaal: eind 2019 en afgelopen januari. Het rapport dat hierover werd opgemaakt, verscheen op 24 juni in alle stilte online. Conclusies: de zorgverlening voldoet grotendeels aan de voorwaarden, maar over de financiële bedrijfsvoering van de instelling blijft een hoop onduidelijk.

Zo blijkt dat van 2016 tot 2018 vanuit moedermaatschappij Bosman Gezondheidzorg Groep in totaal 5 miljoen euro is betaald aan bedrijven gelieerd aan Michiel Bosman, oprichter en eigenaar van Dokter Bosman. Het hoe en waarom van die betalingen was en is in de administratie niet te achterhalen.

De gang van zaken staat haaks op het beeld dat psychiater Michiel Bosman (1970, Maastricht) de afgelopen jaren van zichzelf schetste: dat van een succesvol ondernemer in de zorg. 

Sprong voorwaarts

Elke onderneming die hij oprichtte, was naar zijn zeggen vanaf het eerste jaar succesvol. Waar de meeste zorgbestuurders marktwerking verfoeiden, bejubelde hij haar als een sprong voorwaarts. 

Want vroeger, toen de ‘zegeningen’ van marktwerking de zorg nog niet hadden bereikt ging het zo: ‘Toen ik twintig jaar geleden arts-assistent werd, zaten we tijdens behandelvergaderingen met zestien mensen, waarvan vijftien kettingrokers, eindeloos te ouwehoeren in een hok dat blauw stond van de rook. Van evidence based, multidisciplinair overleg had men nog nooit gehoord. Later werkte ik op een polikliniek in Amsterdam waar je met een schamele drie patiënten per medewerker per dag op een voor de organisatie kennelijk heel acceptabele productie zat.’

Zorgondernemer Michiel Bosman bejubelde marktwerking als ‘zegening’

Nee, hij, Michiel Bosman, zou het helemaal anders aanpakken. Om het vak van ondernemer te leren had hij in 2004 aan de Carnegie Mellon University in Pittsburgh een masteropleiding gevolgd in medical management. Acht jaar later behaalde hij aan de Oklahoma State University een graad in het bedrijfsmanagement.

Terug in Nederland schiep de psychiater vanaf 2006 een GGZ-instelling met op het hoogtepunt 325 werknemers, zorgcontracten met meer dan honderd gemeenten, en een reeks behandellocaties vooral in het midden van het land. 

Dokter Bosman behandelt vooral jongeren met ADHD, burn-out, depressie, stemmingswisselingen, dwangstoornissen, angsten en autisme. Eind 2015 verhuisde het hoofdkantoor van Harderwijk naar een voormalig klooster in de bossen aan de rand van Amersfoort. Eind 2015 had de instelling een omzet van bijna 19 miljoen euro.

Hip imago

Michiel Bosman werd een graag geziene gast op congressen en in de media. Of het nu ging over psychiatrisch patiënt Philip O., de vermoedelijke dader van de metromoord in 2017 in Amsterdam, over een patiëntenstop in de gemeente Harderwijk of over de lange wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg, Michiel Bosman was nooit te beroerd om op te draven. Bij die optredens ging hij steevast gekleed in donkere pakken en kleurrijke dassen met een abstract motief. De twee ringetjes in zijn rechteroor gaven hem een hip imago.

De snelle groei van Dokter Bosman was volgens de oprichter het resultaat van scherp onderhandelen met zorgverzekeraars in een zeer competitieve markt. 

Op de website De Ondernemer vertelde Bosman in juni 2019 dat het gebruik van slimme technologie de sleutel was tot zijn succes: ‘Onze klanten zijn de Google-generatie. 99 procent van de aanmeldingen gaat online.’

‘Elk kwartier moet verantwoord worden, ziekteverzuim ligt heel hoog, geld gaat boven alles’

Maar Follow the Money hoorde van oud-werknemers verhalen waaruit een heel ander beeld naar voren komt: de instelling werkt met veel losse en jonge krachten – vast personeel zou volgens het management al snel te duur zijn. 

Op de website Indeed.nl klaagt een psycholoog van Dokter Bosman over de werkdruk: ‘Psychologen hebben targets, de agenda wordt vanaf afstand elders digitaal ingepland, veel collega’s zijn overstressed en overwerkt, of zitten hier tegenaan.’ De anonieme psycholoog stelt ook ‘dat je geen vast contract krijgt en starters er weer snel uitliggen.’ 

Op de review-site Glassdoor.nl schrijft een oud-werknemer: ‘Heel autoritair beleid vanuit de directie. Elk kwartier moet verantwoord worden, anders krijg je op je kop. Ziekteverzuim ligt heel hoog. Geld gaat boven alles.’

Ondergang

En dan was er die andere inkomstenbron: overfactureren bij gemeenten, zo bleek eind 2019 uit de eerste publicatie van Follow the Money. Toen gemeenten het te veel betaalde geld wilden terugvorderen, leidde dat bijna tot de ondergang van Dokter Bosman.

Eind 2015 verbrak Michiel Bosman de banden tussen ‘Bosman Beheer’ – de vennootschap waarin de winsten van Dokter Bosman waren opgepot – en de overige Dokter Bosman-bedrijven. Bosman Beheer bleef achter met een eigen vermogen van 3 miljoen euro. 

Aan het hoofd van de Dokter Bosman-bedrijven kwam toen de Stichting Administratiekantoor ‘Bosman Gezondheidszorg Groep’. Enig bestuurder: Michiel Bosman.

Vorig jaar nam de investeringsmaatschappij DRB Participatie de aandelen Dokter Bosman alsnog over van deze stichting. Van die aandelen zou Michiel Bosman 75 procent in handen hebben gehad. Hoeveel Bosman voor zijn aandelenpakket heeft ontvangen, wilden DRB noch hijzelf zeggen. Na de overname van de aandelen vertrok Michiel Bosman bij de instelling die hij had opgericht en groot gemaakt.

Na de aandelenovername vertrok Bosman bij de instelling die hij had opgericht en groot gemaakt

Uit het in juni gepubliceerde Inspectierapport blijkt nu dat in de periode 2016-2018 vanuit de Bosman Gezondheidszorg Groep in totaal 5 miljoen euro is betaald aan vijf bedrijven: Bosman Beheer, Allison International, Open Forest, Cantar Zorg en de Diagnostiek Fabriek.

De betalingen aan Bosman Beheer zijn opmerkelijk. Sinds eind 2015 had Bosman Beheer immers niets meer met Dokter Bosman te maken. De overige vier bedrijven waren van Michiel Bosman privé en stonden volledig los van Dokter Bosman. 

Een GGZ-instelling onder leiding van directeur Michiel Bosman betaalde dus miljoenen euro aan vijf andere bedrijven geleid door Michiel Bosman.

Het is een constructie die volledig legaal kan zijn, maar dan moet in de administratie wel zijn vastgelegd waarvoor de betalingen zijn gedaan. Dat moet zijn vast te stellen aan de hand van bijvoorbeeld facturen en/of notulen van vergaderingen.

Publiek geld

Maar: die stukken zijn er niet. De Inspectie schrijft in haar rapport: ‘De juridische en economische grondslagen hiervoor, of de besluitvorming hierover in notulen zijn niet voor de inspectie beschikbaar noch controleerbaar. Hoewel het huidige bestuur [van Dokter Bosman, red.] hier in alle redelijkheid naar heeft proberen te zoeken in de administratie.’ 

Ook blijkt nergens uit of de betaalde miljoenen – publiek geld dat door Dokter Bosman is ontvangen om zorg te verlenen – daadwerkelijk voor zorg zijn aangewend. 

De oud-directeur, zo meldt het rapport, heeft ondanks herhaald verzoek van de inspecteurs ‘geen verklaringen voor deze boekingen afgelegd’. Bij het laatste bezoek van de Inspectie, op 25 januari, was Bosman niet aanwezig.

In een aanvullende reactie laat een woordvoerder van de Inspectie aan Follow the Money weten dat de niet-aanwezige verantwoording in strijd is met het Uitvoeringsbesluit WTZi dat voorschrijft: ‘In de financiële administratie van de instelling zijn ontvangsten en betalingen duidelijk traceerbaar naar bron en bestemming, en duidelijk is wie op welk moment welke verplichting voor of namens de instelling is aangegaan.’

Uit het rapport blijkt nergens of de Inspectie stappen onderneemt tegen het gesjoemel met de boekhouding en het zonder titel wegsluizen van vijf miljoen euro. Maar bij navraag blijkt dat ze het er niet bij wil laten zitten.

Signaal of aangifte

Er komt ‘opvolging’, jargon voor de twee vervolgstappen die de IGJ in dit geval kan nemen: een signaal afgeven bij het Informatie Knooppunt Zorgfraude of aangifte doen bij het Openbaar Ministerie. 

Een van de twee stappen heeft de Inspectie inmiddels genomen, maar welke zegt een woordvoerder niet te mogen openbaren. Een woordvoerder van het Informatie Knooppunt Zorgfraude meldt ook al dat hij niets mag zeggen. Een woordvoerder van het Functioneel Parket van het Openbaar Ministerie laat desgevraagd weten dat van een aangifte op dit moment ‘(nog) niets bekend’ is.

En Michiel Bosman? Hij is verkast naar Curaçao. Op LinkedIn schrijft hij dat hij van daaruit werkt als ‘online psychiater’ en ‘online executive coach for clients on both side of the Atlantic’. En: ‘The weather is fantastic, diving is fabulous, and the mosquitoes are real.’

Op een kennelijk recent portret staat de tekst: staat: ‘Are you ready to live the life of your dreams?’

Op vragen over de ‘verdwenen’ miljoenen reageert Bosman tot nu toe niet.

Met dank aan Jolien de Vries.