2
MIN
De huizenmarkt in Amsterdam en de aandelenmarkten in de VS zouden je doen denken dat we in een economische hoogconjunctuur leven. Niets is echter minder waar, betoogt Jan Dwarshuis. Hij acht een (lange) periode van stagnatie en verval onvermijdelijk.
Afgelopen weekend bracht ik een kort bezoek aan Nederland — ik woon in Zwitserland — vanwege een trouwerij op een prachtig landgoed in het midden van het land. In gesprek met verschillende gasten viel mij op hoe makkelijk bepaalde leeftijdsgroepen zich tot over hun oren in de schuld steken en hoe eenvoudig dit gefaciliteerd wordt. Ik kreeg een uitgebreide uiteenzetting over de gekte op de Amsterdamse huizenmarkt, maar goed onderbouwde argumenten ontbraken. De rente, die op nul procent staat en soms zelfs daaronder, verstoort de reële economie als nooit tevoren.
QE
Centrale bankiers beweren dat zij met hun monetaire politiek de economie vooruit helpen. Vorige week ben ik ingegaan op productieverschuivingen, want productiecijfers zijn over het algemeen de beste graadmeters van een vitale economie. In de Verenigde Staten blijft de productietoename al meer dan vijf jaar achter. Het is geen toeval dat deze teleurstellende cijfers samenvallen met het quantitative easing (QE) programma van centrale bankiers.
Dalende productie
Voor het eerst sinds 1979 daalde de productie in de VS voor het derde kwartaal op rij. De meeste centrale bankiers doen dit af als negatieve uitschieters in een verder robuust beeld. De situatie heeft echter verdacht veel weg van die in Japan, waar de lage productie, inclusief extreem lage rente en dito inflatie zich al meer dan twintig jaar voortsleept. Inmiddels is een groot gedeelte van de aandelen op de Japanse beurs door de staat opgekocht.
Inmiddels is een groot gedeelte van de aandelen op de Japanse beurs door de staat opgekocht
Investeringen zijn een noodzakelijke aanjager van extra productie, maar sinds de crisis van 2008 zijn bedrijven hier terughoudend mee. Ze gebruiken overtollige cash liever om eigen aandelen in te kopen. Charitatieve instellingen denken dat dividend gelijk is aan rente, en stappen op een ambitieus niveau in de aandelenmarkt. Ondertussen worden pensioenfondsen en verzekeraars volkomen onterecht in de hoek gedrukt waar de klappen vallen. Dit is een hard gelag voor de brave burger, die dacht na vele jaren te kunnen genieten van een comfortabel pensioen.
Minder cylinders
De motor van de wereldeconomie draait op steeds minder cylinders, maar beleggers maken zich geen zorgen en leggen hun lot in handen van een paar centrale bankiers. Het is echter onvermijdelijk dat er een periode van stagnatie en verval in het verschiet ligt. De winsten van bedrijven zijn uiteindelijk afhankelijk van de reële economie en niet van de beperking van het aantal uitstaande aandelen. Banenverlies, dalende pensioenuitkeringen en hogere verzekeringspremies zullen leiden tot meer koopkrachtverlies en defaults.
De huizenkoper in Amsterdam denkt ondertussen dat hij op rozen zit en geniet met volle teugen van zijn fiduciair bezit, soms opgeleukt met een papieren winst. Het opblazen van schuld en exposure is een typisch onderschat na-ijleffect van de politiek van Mario Draghi cum suis. Op de mondiale beurzen zien we min of meer eenzelfde beeld ontstaan. Opvallend is echter dat steeds meer vooraanstaande investeerders — terecht — vraagtekens zetten bij de huidige marktomstandigheden. Een ultieme breakdown (of zelfs meerdere) zal in de huidige financiële omgeving waarschijnlijk verrassend, plotseling, intens en groot zijn, aldus een van hen. Niemand wil dit kennelijk onder ogen zien.
Rest mij u een goed weekend te wensen.
Jan Dwarshuis is senior asset manager bij Thirteen Asset Management AG, waar hij verantwoordelijk is voor het Thirteen Diversified Fund. Dwarshuis schrijft zijn columns op persoonlijke titel en wordt hier niet voor betaald. Ook betaalt hij niet voor het plaatsen van zijn columns. Professioneel houdt hij posities aan in grote Europese, Amerikaanse en Russische beursfondsen. De informatie in zijn columns is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.
47 Bijdragen
Matthijs 11
Volkomen vergeten worden de echt belangrijke factoren die bepalen hoe een economie zich ontwikkeld: fiscaal beleid, regelgeving rondom banken, regelgeving rond vastgoed, verdelingsvraagstukken van inkomen en vermogen, collectieve waan van grote groepen mensen om als een gek ofwel huizen te kopen ofwel angstvallig de hand op de knip te houden, etc etc.
Overheidsbeleid op divers gebied en allerlei (collectieve) gedragsfactoren zijn véél belangrijker dan wat een centrale bank doet. Ehct waar, die hobbelen er ook maar achter aan. Kijk naar Japan, waar na die enorme crash van de vastgoedbubbel waar 80% van de "waarde" verloren ging, een complete generatie Japanners een diepe, diepe afschuw ontwikkeld heeft voor schuld. Een afkeer die al decennia doorgaat. Bedrijven willen gewoon echt geen schulden meer aangaan om te investeren. Hoe laag de rente ook is.
Net zo als Duitsland sinds Weimar een diepe, culture afschuw heeft ontwikkelt voor inflatie, hoe weinig ook. Daardoor zitten we nu met een Duitsland in de eurozone dat elk ondersteunend fiscaal beleid om de economie op gang te brengen tegen houdt. Nee, lonen zullen en moeten laag blijven. Overheidsbegrotingen zullen en moeten op nul staan. Zuid-Europa moet maar spaarzaam zijn als de schweibische huisvrouw dat is en iedereen dat zou moeten, volkomen negerend dat dat een fallacy of composition is.
Tuurlijk, centrale banken zijn belangrijk. En kunnen een rol spelen. Maar kijk nou eens iets verder dan dat. Naar al die andere zaken die van belang zijn voor het goed draaien van een economie.
Gilles Wattel 1 3
MatthijsReligies aanvallen is griezelig, is het altijd geweest.
Luther was één van de eerste die het overleefde, en succes had.
Toen in 1997 vrij kapitaal verkeer werd ingevoerd ging de macht van de politiek sterk terug.
De euro was een godsgeschenk voor bankiers, dachten ze, net als de EU.
TTIP zal er wel komen, dan stelt politieke macht nog minder voor.
MatthijsK 7
MatthijsEn de burger vindt het prima, want die ligt op zijn rug en geeft pootjes.
Die burger dient te veranderen, indien we het systeem willen veranderen.
Maak een einde aan de periode van centrale bankiers en maak gelijk een eind aan de eeuw van de totaal oorlog.
Pieter Jongejan 7
MatthijsJapan heeft zijn veel te hoge schulden bij bedrijven (conglomeraten) geleidelijk kunnen afbouwen omdat Japanners een zeer hoge spaarquote hadden en minder zijn gaan sparen. Koo heeft het alleen over de hogere overheidsuitgaven. Die zijn geen succes, want de overheidsschuld is inmiddels opgelopen tot 250%, terwijl de economie is blijven stagneren. Hoe die hoge schuld bij een sterk vergrijzende en krimpende bevolking ooit terugbetaald kan worden is mij een raadsel. De Japanse reële inkomens zijn redelijk op peil gebleven omdat de wisselkoers tot dusverre hoog is gebleven en de inflatie laag. Deze feiten krijgen bij Koo onvoldoende aandacht. Koo werkt voor de Japanse investeringsbank Nomura. Dat zegt alle
Matthijs 11
Pieter JongejanPieter Jongejan 7
MatthijsMatthijs 11
Pieter JongejanIk wantrouw alle theorieën waarbij de oplossing gezocht wordt in één ding. Net zo goed als het niet alleen een centrale bank rentebeleid kan zijn, kan de oplossing ook niet zo simpel zijn als 'meer overheidsuitgaven' oid.
Dat die derivaten bubbel een probleem is geloof ik best.
Pieter Jongejan 7
MatthijsIk sluit niet uit dat effectieve milieumaatregelen (die kapitaalgebruikend zijn) gebaat zijn bij een lage reële rente, terwijl effectieve werkloosheidsbestrijding en meer macro-economische stabiliteit op lange termijn gebaat zijn bij een hogere reële rente.
Net als jij krijg ik het benauwd als mensen denken dat er niets te kiezen valt. Kennis en inzicht begint bij het erkennen van je eigen tekortkomingen.
Matthijs 11
Pieter JongejanOver het ingrijpen van overheden: je geeft aan " overheden, centrale bankiers en bureaucraten over onvoldoende kennis beschikken om aan de knoppen te draaien en met teveel obstructies te maken krijgen om dit steeds bijtijds en in voldoende mate te doen". Ik geef je gelijk dat dit moeilijk is. Maar of de overheid nu wil of niet, overheidsbeleid heeft een sterke invloed op de economie. En ik betwijfel of monetair beleid de fouten van ander beleid kan compenseren. Ik denk het eigenlijk niet.
Tijdelijk begrotingstekorten op laten lopen om vraaguitval te compenseren is maar één van de vele factoren van beleid. Wat te denken van aanpakken belastingontduiking, inkomensongelijkheid, vermogensongelijkheid, onderwijsbeleid, arbeidsrecht, handel, etc etc.
Wat ik eigenlijk bedoel is dat economisch beleid niet los gezien kan worden van al het andere beleid. Al het beleid heeft invloed op de economie of je nu wilt of niet. Ik geloof dus niet in een scheiding van beleid, zo van: de overheid regelt alle "niet-economie zaken", de centrale bank regelt met één renteinstrument de economie.
In grote lijnen is (naar mijn mening) de hele neoliberale golf van beleid van de laatste dertig jaar desastreus geweest en zitten we nu met de schadelijke gevolgen. Enorme inkomens- en vermogensongelijkheid, opgeblazen schulden, een te grote en instabiele financiele sector, etc. Allemaal zaken waardoor de economie nu spaak loopt in grote delen van de wereld. Dat compenseer je niet door alleen een renteinstrument van een centrale bank (zelfs als die in de huidige context al positief invloed zou kunnen hebben, wat ik niet geloof).
Gilles Wattel 1 3
Ook ik kan me niet voorstellen dat die niet komt.
MatthijsK 7
Gelukkig woon je in Zwitserland Jan, ben jaloers op je.
Gerben Gerrits 7
Jan Smid 8
Gerben GerritsMatthijsK 7
Jan SmidEens dat geldcreatie niet een economie uit het slop kan trekken, integendeel, het houdt de mensen rijk die toegang hebben tot de geldpers en het maakt de mensen die er verder vanaf staan armer.
Anton Van de Haar 8
MatthijsKIk zou dat eerder een anti-socialistisch (kapitalistisch) instrument noemen.
MatthijsK 7
Anton Van de HaarMatthijsK 7
Anton Van de HaarIk snap niet dat we de ideeën van die man nog aanhangen. Je zou zijn boek moeten pakken en het tegenovergestelde moesten doen. Maar wij gaan alleen maar meer die kant op.
Matthijs 11
MatthijsKMatthijsK 7
MatthijsSorry naamgenoot, maar als jij niet snapt dat 2016 het slechtste opening van de beurzen ooit heeft gehad omdat de rente van 0.22% naar 0.25% ging omdat de centrale banken de economie zijn, dan kan ik je niet meer helpen.
Je zal het moeten ervaren voordat je het zal inzien.
MatthijsK 7
MatthijsMatthijs 11
MatthijsKHier een uitleg van de Bank of England over geldcreatie. Wordt ook uitgelegd dat de theorie van money muliplier een mythe is
http://www.bankofengland.co.uk/publications/Documents/quarterlybulletin/2014/qb14q1prereleasemoneycreation.pdf
"Another common misconception is that the central bank determines the quantity of loans and deposits in the economy by controlling the quantity of central bank money
— the so-called ‘money multiplier appraoch'."
Gilles Wattel 1 3
MatthijsTriest dat zoiets er staat.
Zo lang klanten rente en aflossing betalen kan een bank natuurlijk net zoveel geld maken als de bank leuk vindt.
De begrenzing heeft een heel andere oorzaak, klanten betalen ook aan andere banken, daardoor gaat er geld weg bij de bank waar ze geleend hebben, laten we die A noemen.
Dat wordt gecompenseerd doordat ook andere banken geld maken, B. C. D., etc, en uitlenen, de klanten daarvan betalen dan deels weer aan de eerstgenoemde bank.
Als dus A relatief veel meer geld maakt dan B, C, D etc, dan loopt bank A leeg.
Bank A komt dus in de problemen.
De uitdrukking voor het mechanisme is 'banken moeten in de pas lopen', elkaars pas, dus.
Wat de centrale bank doet is die proberen te reguleren, daarvoor zijn allerlei mechanismen, waarvan de strengste is gewoon voorschrijven wat er mag.
Het begrip multiplier is Keynesiaans, en heeft niets met geld te maken.
Het gaat er om dat als een overheid piramides laat bouwen, dat de werklieden hun loon gaan uitgeven, waardoor bakkers en slagers etc. inkomen krijgen, die gaan ook weer uitgeven, etc.
Het nationaal inkomen stijgt dus met meer dan de kosten van de piramises.
MatthijsK 7
Gilles Wattel 1Nee, dat kan hij niet. Hij moet 10% reserves hebben.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Fractional-reserve_banking
http://rudhar.com/economi/monydebt/nl/027bybnd.htm
MatthijsK 7
MatthijsNiet persoonlijk aan jou gericht,.
Gilles Wattel 1 3
MatthijsKMatthijsK 7
Gilles Wattel 1Jullie definitie van eigenaarschap kan wat bijschaving gebruiken.
goof 4
Zou het mooi zijn als het daar bij zou blijven .
Probleem zal dan wel worden dat de overheid een staatsschuld heeft van 2000 miljard maar wtf , wie dan leeft wie dan zorgt .
Gilles Wattel 1 3
goofgoof 4
Gilles Wattel 1Matthijs 11
goofZoek maar wat presentaties op van Richard Koo (en "balance sheet recession"), erg interessant.
Roland Horvath 7
MatthijsEconomisten doen graag aan Kurieren- am- Symptom en aan economisme: onder andere: De economie los van al het andere. Ze kruipen in het systeem en kwalificeren het verband van twee grootheden als oorzaak en gevolg, geeft niet wie wat is.
Voorbeeld 1: De ECB gaat de economie stimuleren met geldcreatie en een nul rente als er al meer dan geld genoeg is. En als er een overcapaciteit is, dus geen winstverwachting door te investeren in hetzelfde: de totale winst zal niet vermeerderen.
Voorbeeld 2: De balansrecessie in Japan sedert 1990, 20 jaar lang. Er wordt nergens geconstateerd dat blijkbaar alle Japanners voldoende goederen hadden en dat die goederen een bepaalde levensduur hebben: Niemand koopt ieder jaar een ander huis. De recessie in Japan is dus niet te wijten aan een gewone overcapaciteit.
Een overproductie, die in het kapitalistisch systeem altijd optreedt na enige tijd. Economisten willen dat niet erkennen want dan moeten ze ook erkennen dat ze voor de oplossing van het probleem in de politiek terechtgekomen zijn. En economie zien ze liever los van alles. Vandaar dat bvb. de ECB zogenaamd in principe los van de politiek werkt. Alsof dat mogelijk zou zijn. En het gebeurt ook niet: De ECB heeft de Griekse banken zonder geld gezet, een tijd geleden. En het opkopen van obligaties: Duitse banken eerst bvb. Deutsche Bank.
MatthijsK 7
MatthijsHet is een piramidespel geworden! Waar haal jij deze ideeën vandaan?
Anton Van de Haar 8
goofDat Japan het zo slecht doet is een grote misvatting, die om de een of andere reden steeds maar terugkomt. De economische groei sinds het knappen van de Japanse onroerend goed - en aandelenzeepbel in 1990 was inderdaad een stuk lager dan bijvoorbeeld in de VS. Maar dat kwam niet doordat de Japanners het economisch zo slecht deden, maar doordat de Japanse bevolking veel trager groeide (nu zelfs krimpt) en veel sterker vergrijsde dan elders in de westerse wereld.
Corrigeer je daarvoor, m.a.w. kijk je naar de groei per werknemer, dan deed Japan het na 1990 ongeveer even goed als de VS. Zie bijvoorbeeld het volgende artikel:
http://www.anecpa.nl/kritieken-2/crisis-in-japan.html
Matthijs 11
Anton Van de HaarAnton Van de Haar 8
MatthijsMatthijs 11
Anton Van de Haargoof 4
Anton Van de HaarHeel knap zoals die de vergrijzingsgolf opvangen en ermee dealen.
Misschien kunnen we Japan niet helemaal vergelijken met bijv. de Eu landen.
De Jappen hebben geen moslim probleem , de Jappen zitten niet in een sterk verdeelde EU .
De Jappen hebben geen incapabel Brussel parlement en dronkaards aan het bewind en een ECB bankier aan het roer die met Goldmann Sachs getrouwd is .
Kortom de Jappen zullen er wel komen en wij donderen met grof geweld het ravijn in .
Goed dat wij Mark Rutte hebben die nogmaals minister-president wil worden en het goede voor heeft met , ja met wie eigenlijk ?
Roland Horvath 7
Er moet aan toe gevoegd dat een nul rente een totaal andere aanpak vereist voor pensioenfondsen en spaarders, ze moeten nu hun spaargeld opeten. Vroeger deden ze dat ook maar onder vorm van rente en de inflatie zorgde voor het verminderen van het fonds.
Overcapaciteit: De reactie van het kapitalistische systeem- zonder- overheidscorrectie is een voortdurende verarming van de 99% en een afbraak van de -MKB- economie door bedrijfslasten verlagingen en besparingen. Een ziekte van het kapitalistische systeem na het ontstaan van een overcapaciteit zoals in 1873-1896, 1929-WO II en nu na 2008. Terwijl de dividenden exorbitant hoog blijven en zo de hele maatschappij onwerkbaar maken door een grotere ongelijkheid. Toegepast in de EU/NL/BE/DE.
Alsof we zoals in 1350, het begin van het kapitalisme, het invoeren van nieuwe methoden, leven in een economie met een onderproductie: Waarin er maar investeringsgoederen zoals een havenkraan kunnen gemaakt worden als er minder consumptiegoederen gemaakt worden. De EU/NL/BE/DE regeringen denken in dat kader. Terwijl we integendeel sedert 2008 een overproductie hebben en er naast alle consumptie goederen ook kan geïnvesteerd worden: Genoeg materialen, machines, mensen, geld. Geen kennis van economie en ze denken in dogma's, de EU politici, veelal juristen.
Hieruit volgt dat we de malaise moeten aanvaarden en dat de bedrijfslasten zoals lonen en sociale lasten, die door het wegvallen van investeringen door de overcapaciteit verminderd zijn, weer vermeerderd moeten worden -NIET verminderd- om de koopkracht weer op peil te brengen.
Gilles Wattel 1 3
Roland HorvathRoland Horvath 7
Gilles Wattel 1Een andere mogelijkheid van investeringen is de welvaart uit te breiden naar de armen. Dat vereist dan een andere koopkracht en een andere inkomstenverdeling. En de huidige neoliberale bestuurders willen dat in geen geval, integendeel hun politiek is gericht op het creëren van ongelijkheid en armoede. Overigens, in hun discours komt alleen de aanbodzijde van de economie, de ondernemingen -niet de vraagzijde- aan bod. Alsof we zoals in 1350, 666 jaar geleden, het begin van massale introductie van nieuwe methoden, nog steeds in een situatie van onderproductie in de economie zitten, waarbij ieder aanbod beantwoordt aan een vraag en verkocht raakt. Een raar, naïef en leugenachtig discours uitgaande van neoliberalen en bestemd voor onwetenden: Kiezers en politici.
In elk geval, in een tijd van relatieve overcapaciteit is het zaak de status quo te accepteren en daarnaar te handelen zonder groei en dergelijke zoals gezegd in een vorige commentaar.
goof 4
Roland HorvathOok het open grenzen beleid van het huidige kabinet zal niet bijdrage tot een goed einde .
Roland Horvath 7
goofSZ is niet gratis, het is geen gunst van de ondernemingen, het is een inkomstenverdeling bij de vorming van het inkomen/ de productie volgens afgesproken regels: Dividenden, lonen, sociale lasten. Voor het ogenblik zijn de dividenden overdreven, ze moeten beperkt tot 2% zoals de rente. Nog iets, SZ zorgt voor klanten bij de ondernemingen, voor koopkracht en voor een stabiele activiteit/ productie in de economie.
M. van Deelen 11
Roland HorvathChris 2
Kortom, wanneer zou die "ultieme breakdown" moeten/kunnen komen ? Nu, over enkele jaren of houden we het hier ook nog een jaar of 10/20 vol?
Een ding is zeker, als het te lang gaat duren woont Jan weer gewoon in Nederland en is het Thirteen Diversified Fund ter ziele gezien de abominabele resultaten van de laatste maanden (helft van het vermogen verdwenen). Krijgt hij wel op de korte termijn gelijk dan is Jan onze nieuwe goeroe en wordt hij (nog) rijk(er) in Zwitserland :-)
MatthijsK 7
ChrisBerend Pijlman 13
goof 4
Elk nadeel heeft ook zijn voordeel .
"Inmiddels is een groot gedeelte van de aandelen op de Japanse beurs door de staat opgekocht "
Stel we volgen het Japan scenario zoals nu vele denken .
Draghi is er gek genoeg voor om net als de Jappen gedaan hebben de beurzen te steunen middels het opkopen van aandelen.
Draghi weet als de beurzen echt onderuit gaan dan is het voor hem ook gedaan .
Dus een echte beurscrash zal er niet komen voorlopig denk ik dan.
Het zwabberen van de AEX tussen de 433 en de 453 zal dus nog lange tijd doorgaan want echt stijgen lijkt niet te kunnen en voor echt dalen hebben we de ECB die dit niet laat gebeuren.