Als het moet, trekken de lidstaten van de Europese Unie de portemonnee om internationale uitdagingen het hoofd te bieden. Zo werden er in Brussel miljardenplannen gesmeed om de Europese economie uit het slop te trekken na de pandemie. En sinds de oorlog in Oekraïne worden er miljarden gereserveerd om de EU van het Russische gas af te krijgen.

Als we Europese geldstromen onder de loep willen nemen, is het logisch eerst de blik op Brussel te richten. Het leeuwendeel van de 170 miljard euro van de Europese begroting wordt immers door de lidstaten zelf opgebracht – en dus door de Europese belastingbetalers. Dat geld vloeit deels weer naar hen terug, in de vorm van subsidies voor landbouw, energie, onderzoek en innovatie, immigratie, enzovoorts. Om te zorgen dat het geld hun belang dient, zijn er in Brussel duizenden lobbyisten van bedrijven, ngo’s en (lokale) overheden actief.

Maar wie controleert waar dat geld naartoe stroomt, en of ermee gebeurt waarvoor het was bedoeld?

Het is de autoriteiten niet ontgaan dat sommige partijen die naar dat geld dingen, de regels aan hun laars lappen. Niet alleen fraudeurs maken zich daar schuldig aan: ook (lokale) overheden en bedrijven nemen het niet altijd even nauw. Om die reden heeft de EU vorig jaar een internationaal openbaar aanklager (EPPO) aangesteld en de Europese politiedienst Europol een nieuw, uitgebreider mandaat gegeven.

Of dat volstaat om de lekken in de subsidie-pijpleidingen te dichten, is zeer de vraag. Geldstromen volgen klinkt makkelijk, maar is dat niet. De capaciteit van de autoriteiten is beperkt, zoals ook blijkt uit enkele onderzoeken waarbij Follow the Money is betrokken. Neem de internationale CumEx-fraude, waarbij bankiers Europese belastingdiensten tientallen miljarden afhandig wisten te maken. Of denk aan het gesjoemel met importvergunningen voor biodiesel, waarbij de overheid op ondoorzichtige constructies stuitte.

Het publiek bepaalt

Om dit soort zaken op te sporen, vraagt Follow the Money je hulp. Via FTM Pitch, een project dat zich lokaal en nationaal al heeft bewezen, roepen wij Europese burgers op een onderzoeksvoorstel te ‘pitchen’. Ook wie zelf geen voorstel heeft, kan meedoen: je kunt op je favoriete voorstel stemmen. Het thema van deze pitch: wat is Europa’s meest obscure geldstroom? Dat eenderde van de Europese begroting naar de landbouw gaat, is de meesten wel bekend. Maar welke onderbelichte subsidie, vergoeding, of andere transactie verdient volgens jou een echt ‘follow the money’-onderzoek? 

Een voorstel voor indienen mag iedereen, dat wil niet zeggen dat het ook makkelijk is. Iets pitchen is meer dan een tip of een idee over de schutting gooien. We verwachten een enigszins uitgewerkt – en vooral: beargumenteerd – voorstel. Wat wil je aan het licht gebracht hebben? Wie kunnen daarbij helpen? Waarom moeten wij het doen? Wat maakt het volgens jou interessant? De praktijk leert dat hoe doordachter je pitch is, hoe groter de kans is dat je voorstel steun van andere lezers krijgt.

Lezers kunnen onder de pitches commentaar leveren, aanvullingen geven en hun hulp aanbieden. Zo maken we een idee samen beter. Uiteraard kun je je eigen voorstel via sociale media promoten en zo steun zoeken. Gebruik daarvoor de hashtag #PitchEurope.

Behalve zelf een voorstel indienen of dat van een ander steunen, kun je ook een pitcher je diensten aanbieden, bijvoorbeeld wanneer je expertise of tips over het onderwerp hebt.

Wint jouw voorstel? Dan gaat Follow the Money dat uitvoeren. Als het voorstel zich ervoor leent, zullen we onze Europese collega’s vragen zich aan te sluiten. Zo kan het onderzoek op zo groot mogelijke schaal worden uitgevoerd, en maken we samen journalistiek die in het Europese publieke belang is.

Heb je een idee, of ben je benieuwd naar dat van anderen? Neem dan snel een kijkje.