'Vliegende Fyra' krijgt slecht rapport

De zorgen van onze charmante Minister van Defensie Hennis-Plasschaert zijn duidelijk. Haar budget wordt steeds meer beperkt en de Joint Strike Fighter (JSF) wordt steeds duurder. Dit loopt zo uit de klauwen dat er harde keuzes gemaakt moeten worden. Instituut Clingendael steekt de helpende hand uit bij het formuleren van een visie op de Nederlandse krijgsmacht. Het instituut komt met een duidelijk advies voor de minister: in de Nederlandse krijgsmacht van de toekomst is de JSF niet noodzakelijk.

Clingendael benadrukt het belang van een visie op de Nederlandse krijgsmacht: “De scheefgroei tussen ambities, beschikbaar budget en de structuur van de krijgsmacht maakt keuzes over de toekomstige Nederlandse krijgsmacht onvermijdelijk”. Het Instituut voor Internationale Betrekkingen levert met het rapport ‘visie op de toekomst van de krijgsmacht’ een in eigen ogen gewichtige bijdrage aan de discussie over de door te hakken knopen.

Clingendael: Neuf points

Clingendael analyseert vier scenario's en doet dat op basis van de Nederlandse belangen, de sterke punten van de krijgsmacht en de Europese militaire tekortkomingen. De ‘robuuste stabiliseringsmacht’ scenario komt als grote winnaar uit de bus. De expert-jury van Clingendael deelt negen sterren uit aan dit scenario.

In de ogen van Clingendael kan de ‘robuuste stabiliseringsmacht’ het best meerdere belangen behartigen, maar het belang van ‘duurzame stabiliteit en veiligheid’ domineert. De krijgsmacht behoudt evenwicht tussen de krijgsmachtdelen, Landmacht, Luchtmacht, Marine en Marechaussee.

Het winnende scenario kent echter ook verliezers. De keuze voor een 'robuuste stabiliseringsmacht' gaat ten koste van “maritieme capaciteiten en hoogtechnologische middelen in de lucht”. De onderzeebootdienst en de vijfde generatie straaljager JSF zijn de grootste slachtoffers. De aanschaf van de JSF is volgens de expert-jury 'niet per se noodzakelijk' in dit scenario. Welk gevechtsvliegtuig Nederland wel moet kopen, geeft Clingendael niet aan.

JSF-scenario

Met slechts vijf sterren blijft het ‘vliegende interventiemacht’ scenario ver achter bij de winnaar. In dit scenario ligt het belang ‘invloed op internationale besluitvorming’ centraal. Om dit te bereiken, trekt Nederland op met grote landen in het hoogste deel van het geweldsspectrum, zoals het in de eerste golven aanvallen van andere landen. Clingendael: “De Amerikaanse wijze van optreden in een grootschalig conflict – met een zwaar accent op het luchtwapen – impliceert dat Nederland prioriteit geeft aan de Koninklijke Luchtmacht. Deze moet uitgerust zijn met het modernste materieel – jachtvliegtuigen, onbemande toestellen en precisiemunitie – en moet volledig interoperabel zijn met de Amerikaanse luchtstrijdkrachten.” De JSF is het modernste wat de Amerikanen voor handen hebben. Als Nederland voor dit scenario wil kiezen dan moet het de JSF kopen. Dit scenario zou ten koste gaan van maritieme militaire bescherming van economische handelsbelangen, zoals piraterijmissies.

De politieke jury

Het is uiteindelijk niet de expert-jury, maar de politieke jury die beslist. Kijkend naar de verkiezingsprogramma’s van 2012 spreekt alleen de SGP zich expliciet uit vóór de JSF. “Er moet een opvolger voor het F-16 gevechtsvliegtuig komen om hoog in het geweldsspectrum te kunnen blijven optreden.” CDA en VVD zijn voorzichtig in hun verkiezingsprogramma’s. Deze die hard pleitbezorgers van de JSF noemen het controversiële onderwerp niet. Kijkend naar hun eerder stemgedrag en lobbywerk mag aangenomen worden dat zij op zijn minst nog wel neigen naar de JSF. In dat geval zijn er 55 zetels in de Tweede Kamer (SGP, CDA en VVD) vóór de aanschaf van de JSF, waarmee het draagvlak beperkt is.

Januskop PvdA

De bal ligt bij regeringspartij PvdA met 38 zetels. Daar moet de meerderheid voor de JSF gevonden worden. In het verleden behaalde resultaten bieden hier goede hoop. Gedurende de gehele JSF-besluitvorming van het afgelopen decennium bleek dat de PvdA als regeringspartij steeds voor de JSF stemde. Zat de partij in de oppositie? Dan was de partij steeds tegen de JSF, zoals vorig jaar nog, waar het zij aan zij met de SP pleitte om uit het JSF-project te stappen. In het verkiezingsprogramma was de PvdA minder uitgesproken, maar zeker niet vóór de JSF: “Verlenging van de levensduur van de F-16 is mogelijk en heeft onze voorkeur”.