Op dezelfde dag dat Walmart met een winstwaarschuwing kwam en het aandeel 10 procent inzakte, maakte het Amerikaanse Census Bureau bekend dat de winkelverkopen, buiten auto’s, in de vorige maand zijn gedaald. Toeval? Er is in deze kolommen vaker op gewezen: naarmate we met zijn allen grimmiger op koopjes uit zijn, gaan we uiteindelijk zelf ook in de uitverkoop. We krijgen waar we om vragen.

naarmate we met zijn allen grimmiger op koopjes uit zijn, gaan we uiteindelijk zelf ook in de uitverkoop.

Als we voor kwaliteit, service en persoonlijke aandacht niet meer willen betalen, waarom dan nog de moeite nemen om iets moois te maken. Dan rest kaalslag. Walmartization, in één woord. Het werkt twee kanten op. Als we Blokker al mijden wegens te duur, dan zal, in de woorden van Volkskrant columnist Peter Middendorp, zelfs dit wonderschone warenhuis moeten kiezen voor '…ontslagen en "flexibilisering van werktijden" (..) Dat is ook een aanval, maar dan op jezelf. Alles zal bij Blokker steeds flexibeler worden, net zolang totdat het personeel alleen nog boodschappen van de Action kan betalen.' Wat maar weer aantoont dat soms, nou ja vaak, de treffendste en diepste waarheid over de economie op straat ligt. Maar dat terzijde.

Loonsverhoging?

Ironisch genoeg is de voornaamste oorzaak van de gisteren afgegeven winstwaarschuwing door Walmart nu juist de stapsgewijze loonsverhoging is die de retailer voor 500 duizend van haar 1,2 miljoen Amerikaanse medewerkers doorvoert. Wat is hier aan de hand? Betekent dit dat de Walmartstrategie van armetierigheid toch de juiste was? Geenszins. Het geeft slechts aan hoe moeilijk het is je uit een vicieuze spiraal van loonbesparende producent en beknibbelende consument te ontworstelen. Het zegt wat, als het zelfs de ‘grootste van het land’ vandaag de dag niet meer lukt wat Henry Ford 90 jaar geleden wel vermocht: eigenhandig een virtuele spiraal van optimisme en hoop in gang zetten door werknemers vorstelijk te belonen. Maar echt verbazen kan het anderzijds ook niet. Ford had als geïntegreerde maker de gehele productieketen in eigen hand, tot en met de bijna spreekwoordelijke rubberplantages voor de banden. Walmart daarentegen koopt zijn spullen grotendeels in bij externe toeleveranciers. En het laat zich raden waar de gigant met zoveel inkoop-marktmacht de extra loonkosten voor eigen personeel neerlegde: elders in de waardeketen. Ergo: ze knijpen toeleveranciers nog eens flink extra af om de circa 1 miljard aan hogere loonkosten terug te verdienen.

VS loopt onherroepelijk vast

Maatschappelijk en macroeconomisch was de loonsverhoging dus een sigaar uit eigen doos. Wat niet wil zeggen dat Walmart er verkeerd aan deed de lonen van sommige mensen boven het minimumloon op te krikken van bijvoorbeeld 9 dollar tot 10 dollar -  waar in de VS een minimumloon geldt van 7,25 dollar. En dat in een tijd dat in democratische kringen de roep voor een landelijk minimumloon van 12 tot zelfs 15 dollar klinkt. Het lijkt er echter op dat de kaalslag al te ver om zich heen heeft geslagen.

Amerika is een kantelpunt gepasseerd

Amerika is een kantelpunt gepasseerd waaruit het ecosysteem van de genetwerkte en flexibele onderdelen zich niet meer kan ontworstelen. De wedstrijd naar de bodem heeft haar doel bereikt. De kiel muurvast in het bodemzand.

Ten slotte…

1. Dit proces is natuurlijk de échte deflatie die onderhuids al woekert en die veel hardnekkiger en omineuzer is dan een paar decimaaltjes aan negatieve inflatie die je nu wel ziet door de gedaalde energiekosten. Ook bij ons. De toename van ZZP-ers en flexwerkers zijn tekenen aan de wand; het aantal vaste banen daalt nog altijd, ondanks het ‘herstel’. En denk niet dat het louter beperkt is tot laaggeschoolde arbeid; ook onder bijvoorbeeld advocaten waait een gure wind.

Dit proces is natuurlijk de échte deflatie die onderhuids al woekert

2. Het hier beschreven proces van Walmartization is een mooie illustratie van het destructieve effect dat een eenzijdige nadruk op de aanbodkant van de economie kan hebben, zoals deze in gangbare kringen nog steeds in de mode is en nog altijd wordt gefiatteerd door CPB en DNB. Verlekkerd rekent men met de vooruitgang die Walmart in haar eentje heeft opgeleverd voor de productiviteit van de gehele natie. De vraagkant laat men voor het gemak even buiten beschouwing. De volgende aan mij persoonlijk gedane ontboezeming is hierover zo veelzeggend dat ik u deze ongraag onthoud: de vakverdwazing van een bevriende econome ging zo ver, ze had deze schijn-vooruitgang dusdanig geïnternaliseerd dat zij bij haar in de buurt, in haar polder, ook zo snel mogelijk een Walmart geopend zag worden, maar ‘die stomme regeltjes die een megamarkt in de weide verbieden’…hoe ontroerend, niet? 3. Terwijl werknemers dus steeds minder mogen verdienen en uitgeven, lijken beleggers geenszins van plan ook maar iets van rendement op te geven, in tijden dat de rentes mondiaal op nul staan. Dat dit een alles in combinatie een cocktail is die ons groeivermogen ernstig aantast, heb ik eerder uiteengezet.