Ik kreeg vorige week de kabinetsreactie onder ogen op het actieplan van de Europese Commissie om een zogenaamde kapitaalmarktunie ('Capital Markets Union', CMU) op te zetten. De reactie vat kort de plannen samen en geeft vervolgens het kabinetsoordeel. Dat luidt, kort gezegd: ga zo door. Zoals ik (samen met Anna Glasmacher) eerder op FTM heb geschreven, is de CMU een suspect project omdat het onder de vlag van het uitbouwen van een niet-bancair kredietverstrekkingskanaal voor het midden- en kleinbedrijf (mkb) feitelijk een poging doet om de Europese markt voor verpakte hypotheken vlot te trekken.

De CMU is een suspect project omdat het feitelijk probeert de Europese markt voor verpakte hypotheken vlot te trekken

Door een nieuwe markt voor zogenaamde STS securitisaties te creëren, wat staat voor Simpele, Transparante en geStandaardiseerde securitisaties, hoopt de Commissie verpakte hypotheken van het odium van de crisis te ontdoen.

Rol verpakte hypotheken

Mij verbaast het eerlijk gezegd dat het kabinet bij monde van minister Dijsselbloem dit onderdeel van de CMU kritiekloos onderschrijft. Letterlijk schrijft het kabinet: 'Securitisaties vormen een belangrijk financierings- en risicospreidingsinstrument voor financiële instellingen (lees: banken). [...] Het kabinet verwelkomt dat de Europese Commissie met deze voorstellen dit onderwerp voortvarend oppakt...'

Oftewel, de rol van securitisaties bij het blazen van huizenzeepbellen, en daarmee bij het veroorzaken van grote structurele onevenwichtigheden in economieën als de Nederlandse, is voor het kabinet geen reden om kritischer naar het securitisatieplan van de Commissie te kijken.

Noch plaatst het kabinet vraagtekens bij de aanname dat die extra financieringsruimte van banken ook daadwerkelijk ten goede komt aan het mkb, en daarmee aan groei en banen, en niet wederom gepompt wordt in de huizenmarkt, zoals voor de crisis het geval was, zoals de grafiek beneden laat zien. Pas toen securitisatie door Nederlandse banken op grote schaal als financieringsinstrument werd ingezet, in het midden van de jaren negentig, begonnen de hypotheekschulden aan hun spurt omhoog, en begon in Nederland de huizenzeepbel die tot 2008 voortduurde.

Er zijn goede redenen om aan te nemen dat dat met de voorstellen van de Europese Commissie opnieuw zal gebeuren. Voor de crisis was namelijk zowel in de Verenigde Staten als in de Europese Unie de markt voor verpakte bedrijfsleningen in vergelijking met die voor verpakte hypotheken marginaal. De tabel beneden laat dat loepzuiver zien.

Van een totaal aan uitstaande securitisaties in Europa eind 2008 van meer dan 1700 miljard euro kwam een kleine 192 miljard euro voor rekening van zogenaamde 'asset backed securities': ABS, een verzamelcategorie die verpakte autoleningen, leasecontracten, studentenleningen (vooral Groot-Brittannië) en verpakte mkb-leningen omvat. Marginaal dus. Verder geven marktdata van de ECB aan dat de problemen bij de financiering van het mkb niet aan de aanbodkant liggen maar aan de vraagkant: door dalende binnenlandse bestedingen is de afgelopen jaren de kredietvraag bij het mkb minimaal geweest. Aan gebrek aan financieringsmiddelen heeft het dus niet gelegen. Aan teveel bezuinigingen en teveel lastenverzwaring afgedwongen door de Europese Commissie wel.

Kapitaaleisen verlagen

Ronduit argwanend word ik als ik op pagina 3 over de twee richtlijnen van de Commissie die over securitisatie gaan, lees: 'De tweede richtlijn past de prudentiële (kapitaal)eisen voor banken aan.

Het gaat hier over de verhouding tussen eigen vermogen en vreemd vermogen (schuld) die banken moeten aanhouden voor verpakte hypotheekproducten die op hun balans staan. Na de crisis is die door het Bazels Comité voor Bancair Toezicht (Bazel 3) verhoogd: banken moeten meer eigen vermogen aanhouden voor securitisaties. Banken willen dat niet omdat meer eigen vermogen betekent dat minder winst met meer aandeelhouders moet worden gedeeld waardoor er minder voor de eigen bonuspot overblijft.

De tweede richtlijn van de Europese Commissie meldt op pagina 10 echter expliciet dat het niet om 'aanpassing' van kapitaaleisen gaat, zoals het kabinet in zijn reactie suggereert (wat in principe ook de mogelijkheid van hogere eisen impliceert), maar om 'verlaging' van de kapitaaleisen: 'The methodology would result in a significant reduction of the capital charge for nonsenior tranches of STS securitisation (mijn cursivering).'

In mijn woordenboek is 'verlagen' toch echt wat anders dan 'aanpassen'. En dat geldt des te meer als er voor het woord 'verlagen' ook nog eens het adjectief 'significant' staat: substantieel verlagen.

In mijn woordenboek is 'verlagen' toch echt wat anders dan 'aanpassen'

Daarmee laadt het kabinet op zijn minst de verdenking op zich willens en wetens mee te werken aan het verdoezelen van waar het in dit voorstel eigenlijk om gaat: banken helpen opnieuw hun o, zo lucratieve securitisatiemachine te laten opstarten door de kapitaaleisen te verlagen. Zeker omdat de minister en zijn ambtenaren ook wel weten dat geen enkel Kamerlid in dit toch al zo technische dossier de achterliggende documenten er bij zal gaan pakken. Laat staan de documenten ook nog eens onderling vergelijken om het kabinet op inconsistenties te kunnen betrappen.

Waarom zouden ze ook: meer krediet voor het mkb, wie kan daar tegen zijn? Het oogt op zijn zachtst gezegd vreemd dat een minister die de sociaaldemocratische geloofsbrieven van de PvdA in dit kabinet probeert te redden door streng voor banken te zijn – Jeroen de bankendoder – een schamele acht jaar na de crisis zo makkelijk meewerkt met een substantiële versoepeling van bancaire eisen. En dan formuleer ik het heel, heel vriendelijk.