‘Het deed me goed om te zien dat het onderzoek geen smoking gun opleverde,’ zegt oud-wethouder Piet de Ruiter van gemeente Smallingerland zichtbaar opgelucht. Het is eind augustus, De Ruiter vertelt tegenover Follow the Money en KRO-NCRV’s Reporter Radio over het onderzoek dat zijn gemeente liet doen naar Aventura, een instelling voor woonzorg en opvang van verstandelijk gehandicapten. 

De metafoor is ongelukkig gekozen. Door het bewuste onderzoek naar Aventura werd duidelijk dat van 285.000 euro zorggeld niet kon worden gecontroleerd waar het precies aan uit was gegeven. Ook vermeldt het onderzoeksrapport een ‘vermeend vuurwapen’ in de auto van de directeur. Een neppistool, zegt de directeur zelf. 

Ondanks de vermiste 285.000 euro en een mogelijk vuurgevaarlijke eigenaar zet de gemeente Smallingerland vol vertrouwen de samenwerking met het zorgbedrijf voort. 

De gang van zaken rond het onderzoek naar Aventura staat niet op zichzelf. Een rondgang langs lokale politici, vertegenwoordigers van cliëntenbelangen en verschillende kenners van Wmo-zorg leert dat gemeenten over het algemeen met de grootste moeite zorgbedrijven controleren. Ook blijkt het moeilijk consequenties te stellen wanneer bedrijven over de schreef gaan. Contracten stellen niet altijd duidelijke grenzen. Ook zijn gemeenten soms te afhankelijk van aanbieders, zeker als er te weinig lokale concurrentie is.  

De gemeente Lingewaard onderzocht zorgbedrijf Albero, waar Follow the Money in het verleden herhaaldelijk over schreef. Het onderzoek van een ingehuurd onderzoeksbureau leverde de ‘suggestie’ op ‘dat niet alle opbrengsten aan zorg werden besteed door de onduidelijke bv-structuur, beheersvergoedingen en dividenduitkeringen’. Toch gaat ook Lingewaard opnieuw in zee met de zorginstelling. Het bedrijf beloofde immers beterschap en deed een aantal aanpassingen, blijkt uit een informatienota aan de plaatselijke gemeenteraad. 

Voor oud-wethouder Piet de Ruiter (Fryske Nasjonale Partij/GroenLinks), portefeuillehouder zorg in Smallingerland, was de zaak Aventura aanleiding om zelf eens te onderzoeken in hoeverre hij op zijn ambtenaren kon vertrouwen. Hij liep een zorgtraject van begin tot eind persoonlijk na om te controleren wat de gemeente wel en niet controleert. ‘Toen ik erachter kwam hoe weinig we eigenlijk als gemeente controleren, dacht ik: Dit kan niet waar zijn.’ 

Geen grip

‘Het water staat ons aan de lippen,’ lieten gemeenten in het hele land afgelopen juni weten. Het gemeentefonds moet met minimaal twee miljard euro groeien, willen gemeenten Wmo-zorg en jeugdzorg kunnen betalen. In het initiatief #gemeenteninnood bundelden gemeenten filmpjes, die ze op 2 juli presenteerden aan minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken. In één van die filmpjes richt wethouder Helga Witjes van Lingewaard het woord tot de minister. Ze legt uit dat de zorgkosten steeds verder stijgen, terwijl er minder geld binnenkomt. ‘Dus Rijk, help ons, inwoners van Lingewaard.’ 

Waar komen die tekorten vandaan? Zijn kortingen vanuit het Rijk en toename van zorggebruik de enige verklaringen? Divosa, belangenbehartiger van gemeentelijke directeuren in het sociaal domein, liet een serie rekenkamerrapporten uit het hele land analyseren. ‘Verschillende rekenkamers constateren dat gemeenten niet tot nauwelijks grip hebben op de samenstelling van potentiële aanbieders van zorg en ondersteuning,’ schrijven de onderzoekers. ‘Bovendien kunnen gemeenten nauwelijks sturen op resultaten.’ Een van de belangrijkste aanbevelingen uit het rapport: ‘Om de tekorten in het sociaal domein tegen te gaan, vooral die in de jeugdzorg, zouden gemeenten meer grip moeten krijgen op de informatievoorziening.’  

Tussen de tienduizenden aanbieders die bij de Nederlandse gemeenten declareren voor zorg zitten ook bedrijven die daar torenhoge winsten mee weten te boeken. Dat ontdekten Follow the Money en KRO-NCRV’s Pointer en Reporter Radio vorig jaar tijdens een uitgebreid onderzoek naar hoge winsten bij zorgbedrijven. Uit grofweg duizend aanbieders destilleerden we een lijst van 174 aanbieders, die meer dan 10 procent winst maakten over boekjaar 2017. Na het bestuderen van de jaarverslagen bleken die winsten in 94 gevallen niet zomaar te verklaren. In een aantal gevallen waren er aanwijzingen dat deze ‘zorgcowboys’ hun omzet niet altijd rechtmatig hadden verdiend. Gemeenten hadden bovendien grote moeite om daarop te controleren en handhaven. 

Naar aanleiding van publicaties uit dit onderzoek gingen Lingewaard en Smallingerland zelf aan de slag. De afgelopen maanden presenteerden zij hun bevindingen over lokale zorgbedrijven. Hoe liep dat af? 

Pluim voor Albero 

Albero Zorggroep kwam in 2016 voor het eerst onder de aandacht van Follow the Money. Het bedrijf heette toen nog De Karmel. Eigenaren Joke en Teun Kaptein keerden zichzelf – achteraf gezien ten onrechte – forse winst uit. Vorig jaar troffen we het bedrijf opnieuw aan, nu in de vorm van De Kroon Zorg, tijdens een onderzoek naar hoge winsten bij zorginstellingen. De Kroon Zorg bleek één van de vier bv’s te zijn onder Albero Zorggroep, in feite een voortzetting van De Karmel. 

Albero bleek onderdeel van een kerstboom aan vennootschappen waarvan Teun en Joke Kaptein, hun zoon en schoondochter aandeelhouder zijn. De zorgbedrijven keerden hoge beheervergoedingen uit aan de moedermaatschappij en huurden meerdere panden van de aandeelhouders. Medewerkers klaagden tegen Follow the Money over karige voorzieningen voor de licht verstandelijk gehandicapte cliënten. Destijds stelde Albero dat er niets mis was met de zorg, dat de huren marktconform waren en dat de hoge managementvergoedingen allemaal indirect aan de zorg besteed werden. 

Na de laatste publicatie van Follow the Money stelt raadslid Marijke van Aalten van de lokale partij Lingewaard NU vragen over Albero aan het college van burgemeester en wethouders. Besteedt dit bedrijf al dat geld wel aan zorg? Hoe zit het met de kwaliteit van die zorg? Om die vragen te beantwoorden, start Lingewaard een onderzoek in samenwerking met buurgemeenten Arnhem en Overbetuwe. Dat valt ‘ronduit positief’ uit voor het bedrijf van de familie Kaptein, meldt De Gelderlander begin juni. Volgens de krant krijgt Albero zelfs ‘een pluim’. Bestuurder Alex Hesse reageert opgetogen: ‘Wij zijn hier blij mee. De gemeente heeft echt grondig onderzoek uit laten voeren. Dan is het goed om te lezen dat onze zorg als uitstekend wordt beoordeeld en de zorggelden goed en verantwoord worden besteed.’

Communicatiemanager Ewoud Nysingh neemt kort daarna contact op om Follow the Money op die gunstige uitkomst te wijzen. ‘Uit het onderzoek blijkt dat de kwaliteit van zorg van Albero goed is en dat het zorggeld doelmatig wordt besteed,’ schrijft Nysingh. ‘Het is me opgevallen dat Follow the Money hier nog niet over heeft geschreven. Ik denk dat jouw lezers er gezien de eerdere berichtgeving heel erg benieuwd naar zijn.’ 

Even lijkt het erop dat Albero boven twijfel is verheven. Ook raadslid Marijke van Aalten vat het zo op als het college haar begin juni informeert. ‘Zoals het ons gepresenteerd was, klonk het positief. Ik dacht: dat zal wel goed zitten,‘ zegt ze. ‘Ik moet eerlijk zeggen dat ik het onderliggende onderzoek nog niet bekeken heb.’ 

Ook Follow the Money verdiept zich in de informatienota die het college van Lingewaard aan de raad stuurde. Voor het financiële onderzoek huurde de gemeente Annual Insight in, het bureau dat ook in Smallingerland onderzoek deed. De rest van het onderzoek is volgens een woordvoerder van Lingewaard uitgevoerd door de gemeenten zelf en het inkoopteam van de regionale zorginkooporganisatie SDCG, waar ook Lingewaard bij is aangesloten.

Geen duidelijk antwoord

De informatienota werpt vier vragen op: zijn alle middelen ook echt besteed aan zorg? Is er twijfel over de kwaliteit? Hoeveel locaties bevinden zich in de gemeente Lingewaard en wat zijn de zorgkosten voor rekening van Lingewaard? 

Een duidelijk antwoord op deze vragen blijft in de nota van de gemeente uit. Ten eerste gaat het college in op de financiële vraag. Het onderzoek van Annual Insight wordt daarbij aangehaald. Het rapport van Annual Insight somt bijna alle signalen op die Follow the Money in 2019 al benoemde: een ingewikkelde bv-structuur met de familie Kaptein aan het roer; diezelfde familie Kaptein in 2018 een flinke winst opstreek; zorgbedrijfjes betaalden hoge beheersvergoedingen aan moedermaatschappij Albero Zorg; forse huurkosten worden ook aan de aandeelhouders betaald; en mogelijk vloeide er via de dagbesteding ook nog geld naar de aandeelhouders. 

De nota stelt op basis van dat onderzoek: ‘Wat opvalt zijn de betaalde huurkosten aan de aandeelhouders en daarmee de huurconstructies, de verschillen in winstgevendheid van de verschillende bv’s en onduidelijkheden in de bv-structuur. Dit suggereerde dat niet alle opbrengsten aan zorg werden besteed door de onduidelijke bv-structuur, beheersvergoedingen en dividenduitkeringen.’ Ook was de analyse lastig uit te voeren, ‘door de onduidelijke structuur’. 

Over de rechtmatigheid meldt de gemeente niet meer dan dat ‘onderzoek naar de rechtmatige besteding van zorgmiddelen voor cliënt(en) van de Albero Zorggroep niet heeft geleid tot terugvordering van zorgmiddelen’. Maar navraag naar dat onderzoek leert dat de gemeente slechts bij ‘een aantal casussen is gekeken naar de rechtmatige besteding van zorgmiddelen’. Een woordvoerder van Lingewaard laat weten: ‘Op basis van de beschikbare informatie was er vooralsnog geen aanleiding om aanvullend extern onderzoek te doen zoals een uitgebreid rechtmatigheidsonderzoek.’ 

Het enige onderzoek naar de kwaliteit van zorg van Albero blijkt te bestaan uit een vraag over die kwaliteit aan jeugdzorgorganisatie de William Schrikker Groep en de Sociale Wijkteams Arnhem. Beide verwijzen weleens cliënten door naar Albero. ‘Beide toeleiders vertrouwen er in essentie op dat de door Inkoop SDCG gecontracteerde partijen door het verkrijgen van een contract voldoen aan de kwaliteitseisen die gesteld mogen worden aan de zorg,’ luidt het antwoord op die vraag in de nota. De William Schrikker Groep voegde eraan toe ‘dat zij juist tevreden zijn over de samenwerking, omdat Albero Zorggroep flexibel is in plaatsing, moeilijke casuïstiek niet schuwt en bereid is ‘een extra stap’ te zetten in hun dienstverlening.’ 

‘Kwaliteit staat niet ter discussie’

Opmerkelijk is dat voor het beoordelen van de kwaliteit geen vraag is uitgezet bij de Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland Midden (VGGM). Daar is namelijk het toezicht op de WMO in deze regio belegd. VGGM laat weten dat men op aanvraag van gemeenten onderzoek doet naar de kwaliteit van zorg bij instellingen. Ook de gemeente Lingewaard is zich daarvan bewust, blijkt uit de nota. ‘Voor het beoordelen van de kwaliteit wordt in deze regio VGGM ingeschakeld. In dit geval was dit geen optie, omdat zij naast een algemene controle alleen de dossiers van Wmo-cliënten mogen inzien.’ 

Aangezien Albero ook veel jeugdzorg levert, moet in dit geval de Inspectie onderzoek doen en niet VGGM, stellen de gemeenten. Maar de IGJ zag ‘geen aanleiding’ tot nader onderzoek, blijkt uit de nota. Dus niemand zag uiteindelijk dossiers van cliënten in om een oordeel te vellen over de kwaliteit.

Op basis van dit alles luidt de conclusie van de nota niettemin ‘dat de kwaliteit van de dienstverlening door Albero Zorggroep niet ter discussie staat en dat zorgmiddelen uit Lingewaard naar de zorg voor jeugdigen en volwassenen is gegaan.’ 

Volgens een woordvoerder van Lingewaard is de nota de samenvatting van al het onderzoek dat de gemeenten en het inkoopteam naar Albero deden. Hieruit blijft met name onduidelijk waar Lingewaard haar conclusie dat het zorggeld goed besteed is op baseert. 

De positieve lading van het rapport lijkt vooral voort te komen uit de beloften en verbeteringen van Albero aan de gemeente. Zo prijst het college Albero omdat zij de bv-structuur wil vereenvoudigen, vanaf 2019 nog maar één jaarrekening wil presenteren voor alle bv’s en de statuten heeft aangepast. Een hele lijst met ‘doorgevoerde wijzigingen’ wordt opgesomd. Inderdaad is er een bepaling in de statuten opgenomen die winstuitkering onmogelijk maakt, in ieder geval voor zo lang Albero Zorg deelneemt in zorginstellingen. Ook is Dagbesteding De Betuwe onder Albero Zorg komen te vallen, al blijven de andere vier bv’s ook gewoon bestaan. 

Andere wijzigingen blijken niet echt wijzigingen. Bijvoorbeeld: ‘Albero Zorggroep huurt naast woningen van de aandeelhouders ook woningen van andere verhuurders.’ Sinds 2016 was dit al het geval. 

Tot slot noemt de gemeente een wijziging die niet correct blijkt: ‘De aandeelhouders hebben geen inspraak in de dagelijkse bedrijfsvoering.’ Ook volgens de laatste versie van de statuten hebben de aandeelhouders, de familie Kaptein dus, nog steeds volledige controle over het benoemen en ontslaan van de bestuurders en kunnen zij ieder besluit aan hun goedkeuring onderwerpen. De facto heeft de familie daarmee wel degelijk volledige, juridisch vastgelegde inspraak in wat er binnen het bedrijf gebeurt. Heeft de gemeente niet gekeken naar de statuten? Lingewaard geeft geen antwoord op vragen hierover. 

Bij raadslid Marijke van Aalten, die door gezondheidsproblemen momenteel niet in staat is om haar raadswerk op volle kracht uit te voeren, rijzen na lezing van de statuten twijfels. ‘Uit de statuten en het overzicht in het rapport van Annual Insight blijkt duidelijk dat een groot deel van de zeggenschap nog bij de familie Kaptein ligt.’ Ze meldt Follow the Money dat ze het rapport grondig door wil nemen, ‘en daarna ga ik weer vragen stellen aan het college.’ 

Aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid

De Friese zorginstelling Aventura, waar mensen met een psychische of verstandelijke beperking woonzorg ontvangen in Drachten, kwam vorig jaar in opspraak door publicaties van de Leeuwarder Courant en KRO’s Reporter Radio en Pointer. Ouders van cliënten klaagden over de in hun ogen slechte kwaliteit van zorg. Ook de ondoorzichtige geldstromen bij de instelling en de bv’s van de eigenaren leidden tot achterdocht. Ook hier gaf de gemeenten opdracht tot uitgebreid nieuw onderzoek, al had onderzoeksbureau Annual Insight in 2018 al een rapport opgeleverd. 

Op basis van dat eerste rapport en informatie vanuit zijn ambtenaren verklaarde wethouder Piet de Ruiter tegen media en raad destijds het ‘volste vertrouwen’ te hebben in Aventura. Toch huurde de gemeente op aandringen van de raad vier onderzoeksbureaus in, om een serie specifieke vragen over de besteding van zorggeld en de kwaliteit van zorg beantwoord te krijgen. 

De onderzoekers constateren over de kwaliteit dat niet kan worden gezegd dat het bedrijf niet aan de normen voldoet

Dat rapport stoelt voornamelijk op interviews. De onderzoekers constateren over de kwaliteit dat niet kan worden gezegd dat het bedrijf niet aan de normen voldoet: ‘Voor wat betreft de kwaliteit van zorg is niet gebleken van het structureel niet voldoen aan de kwaliteitseisen zoals gesteld in de vigerende wet- en regelgeving. Evenwel is uit dit onderzoek gebleken dat in het verleden op onderdelen en in incidentele gevallen met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid niet is voldaan aan de zorgvraag/zorgbehoefte van individuele cliënten.’ 

Pagina’s lang gaat het zo door. Vaak staat het woord van de een lijnrecht tegenover het woord van de ander. Een cliënt meldt een vuurwapen te hebben gezien in de auto van de eigenaar, maar die beweert dat het om een neppistool gaat. De onderzoekers kunnen er in feite ook niets zinnigs over zeggen, maar ‘hebben op dit moment geen aanleiding om te twijfelen’ aan de lezing van de directeur. 

Passage uit het tweede onderzoeksrapport van de vier onderzoeksbureaus in opdracht van de gemeente Smallingerland. 

Hoogleraar publieke financiën Harrie Verbon, eerder ook betrokken bij het onderzoek naar zorgcowboys van Follow the Money en KRO-NCRV’s Pointer en Reporter Radio, analyseerde op verzoek het onderzoeksrapport dat de vier bureaus dit jaar opleverden. Hij uit kritiek op het gebrek aan duidelijke onderbouwing en onduidelijkheid over de methodes. Zo valt niet uit het rapport op te maken of de dossiers bekeken zijn. ‘Voor zover ik kan zien, is dat niet gebeurd,’ aldus Verbon. Het financieel onderzoek laat volgens de hoogleraar al helemaal te wensen over. ‘Dat krijgt een 1.’ Over de kwaliteit blijven wat hem betreft ook te veel vragen open. ‘Het ontbreekt aan duidelijke conclusies. Alleen in het slotwoord wordt zonder duidelijke verwijzing gezegd dat de klachten van cliënten ‘op onderdelen onterecht’ zijn. Maar er is geen informatie over wat die meldingen behelsden en welke onderdelen wel of niet klopten.’ 

‘Pijnlijk dat er tonnen missen’

Wat wel opvalt: in het hoofdstuk over financiën staat dat 285.000 euro niet verantwoord kan worden. De directie van Aventura rekent die kosten toe aan beveiliging naar aanleiding van een conflict met een oud-bestuurder, meldt het rapport. ‘Op basis van de uiterlijke kenmerken van de facturen, de uitvraag bij de directie van zorggroep Aventura, de accountant en andere betrokkenen, moet helaas worden geconstateerd dat er onvoldoende duidelijkheid is verkregen over (een deel van) de daadwerkelijk uitgevoerde werkzaamheden. (...) Een onderneming waarmee kennelijk is gewerkt, kan niet in verband worden gebracht met de vermeende werkzaamheden. Voor zover deze onderneming in haar werkzaamheid al valt te traceren.’ 

De onderzoekers verbinden opnieuw geen conclusies aan deze vondst. Enerzijds is er ‘onvoldoende basis om te kunnen concluderen dat er geen onregelmatigheden zijn geweest in de financiële huishouding van zorggroep Aventura,’ stellen zij. Maar, zo besluiten de onderzoekers: ‘Uitdrukkelijk wordt vermeld dat niet is komen vast te staan dat er sprake is van een onrechtmatige gedraging en/of handelen.’ 

Als de vinkjes maar gezet zijn en de uren gecontroleerd, is het goed

Piet de Ruiter, in juli afgetreden als wethouder van Smallingerland, betreurt het dat er zoveel vragen onbeantwoord blijven. ‘Het is frustrerend dat het onderzoek onvoldoende handvatten geeft om de kwaliteit bij Aventura of een vergelijkbare instelling te verbeteren,’ zegt hij. Al is er volgens hem dus geen sprake van een ‘smoking gun’. Wat te denken van de missende tonnen? ‘Dat is pijnlijk. Daar zal de accountant zich ook voor moeten verantwoorden. Die heeft immers de jaarrekening goedgekeurd.’ 

De Ruiter was vorig jaar tegenover Reporter Radio – toen nog als wethouder – heel zeker van zijn zaak: ‘Er is geen reden om te twijfelen dat Aventura zorggeld anders besteedt dan waar het voor bedoeld is, aan zorg.’ 

Waarom was hij zo zeker van zijn zaak? ‘Bij de ambtenaren die zich bezighouden met de zorginkoop kwamen ook geen signalen binnen dat het niet goed zou zitten.’ Na het interview slaat de twijfel toch toe en de wethouder gaat zelf op onderzoek uit. ‘Ik ben me gaan verdiepen in wat we als gemeente nu écht controleerden, en daar schrok ik enorm van.’ De Ruiter legt uit dat de gemeente zorgt dat op papier alles klopt: als de vinkjes maar gezet zijn en de uren gecontroleerd, is het goed. ‘Maar of die zorg ook echt geleverd is en wat de kwaliteit ervan is, daar weten we eigenlijk heel erg weinig van. Dit kan niet waar zijn, dacht ik.’ 

Rammelend rapport

Hans Doddema, CDA-raadslid in Smallingerland en organisatiecoach Sociaal Domein voor gemeenten, kan vanuit zijn ervaring bevestigen dat zinnige controle op de kwaliteit en doeltreffendheid van zorg door gemeentelijke inkopers nog grotendeels ontbreekt. Dat geldt ook voor de gemeenteraad, waar hij zelf deel van uitmaakt. ‘Heel veel raadsleden snappen de materie zelf niet. Het is ook lastig. Weten we wel wat we doen met ons zorggeld? Wordt het wel besteed aan de juiste dingen? Daar hebben we nog veel te weinig inzicht in. Smallingerland is daar niet uniek in.’ 

Doddema is niet te spreken over het rapport dat de vier bureaus uiteindelijk opleverden over Aventura. ‘Ik vind het rammelen.’ De constatering dat Aventura niet altijd zorgt dat de cliënten die begeleid wonen ook een warme maaltijd nuttigen, is Doddema een doorn in het oog: ‘Mensen die beschermd wonen en niet dagelijks warm eten krijgen, is volgens het rapport ‘in orde’. Dat kan toch niet.’ Ook financieel schiet het onderzoek volgens hem tekort. ‘Er is geen antwoord gekomen op vragen die het college gesteld heeft – over de zorg, maar ook over de financiën. Hele duidelijke vragen. Dat er bijna drie ton verdwenen is, is natuurlijk onacceptabel. Maar het probleem is nog breder dan dat: er gaan miljoenen om in zo’n bedrijf. Hoe stroomt het zorggeld tussen al die bv’tjes van de eigenaren?’ 

Bij twijfel stoppen

Zowel over Albero als over Aventura blijven na intensief onderzoek vragen onbeantwoord. Beide onderzoeken suggereren dat er in ieder geval tot nu toe twijfel bestaat of de zorggelden wel daadwerkelijk aan zorg zijn besteed. In beide gevallen zijn toezeggingen van de bestuurders en hun bereidwilligheid om aanpassingen te doen voldoende om de contractrelatie voort te zetten. Waarom nemen gemeenten in geval van twijfel niet het zekere voor het onzekere en stoppen ze bijvoorbeeld met een zorgbedrijf als er geen duidelijkheid komt over de besteding van zorggeld? 

‘Dat is zo makkelijk nog niet,’ legt Doddema uit. Want de gemeente is wel verantwoordelijk voor de zorg aan kwetsbare cliënten. Stoppen met de samenwerking betekent dat cliënten moeten worden overgeplaatst. Als het om woonzorg gaat, is dat een uitdaging. ‘Heb je geen alternatieven op dat moment, dan staan cliënten op straat. Nou, dan krab je je als gemeente wel achter de oren, want ‘straks zit ik met zestig mensen in mijn achtertuin’.’ 

Onderzoeksbureau Annual Insight komt ook in het hele land om analyses te maken van zorgbedrijven. Volgens Matthijs Ramaker, business development manager bij het bureau, is afhankelijkheid van een gemeente ten opzichte van een zorgaanbieder inderdaad een mogelijke complicerende factor. ‘Dan is er geen direct alternatief binnen de regio of gemeente, waardoor het stoppen van een samenwerking soms ook leidt tot het niet direct kunnen onderbrengen van patiënten.’ 

‘Stoppen met een bedrijf is misschien lastig, maar het is wel de consequentie die je moet kunnen stellen als er niet goed voor mensen gezorgd wordt’

Ramaker noemt ook andere obstakels die het voor gemeenten lastig maken om ongewenst gedrag bij zorginstellingen aan te pakken. ‘Ongewenste financiële signalen (zoals hoge winsten of dividend) zijn niet per definitie onrechtmatig. Als de aanbieder zich aan alle contractuele afspraken houdt, en daarmee hoge winsten genereert, bijvoorbeeld door jong (en dus goedkoop) personeel in te zetten, verdient de aanbieder veel geld. Maar als dat personeel wel over de gevraagde diploma's beschikt,  is er geen sprake van onrechtmatigheden. Nogmaals, de gemeente moet zelf vervolgacties instellen om te controleren óf het klopt. In dit voorbeeld dus een check op de diploma's van het ingezette personeel.’ Tot slot ontstaan problemen soms al bij het aangaan van het contract. Ramaker: ‘Een van de dingen die we bij gemeenten en inkooporganisaties tegenkomen is dat bij het sluiten van het contract geen afspraken vastgelegd zijn over bijvoorbeeld hoge winsten, dividenden, opbrengstendrijvers, kostendrijvers, vermogensopbouw, en concernrelaties en bestuur.’ 

Zonder afspraken kan een gemeente ook geen sancties opleggen. Hans Doddema vindt dat geen reden voor gemeenten om zich maar neer te leggen bij de situatie. ‘Stoppen met een bedrijf is misschien lastig, maar het is wel de consequentie die je moet kunnen stellen als je ziet dat er niet goed voor mensen gezorgd wordt. Een gemeente moet dus van tevoren al nadenken over waar zij die tientallen mensen moet onderbrengen.’ Zorg in de regio voor voldoende plaatsen voor cliënten in geval van nood, bijvoorbeeld. ‘Dat moet je ook regelen voor als er brand uitbreekt. In dit geval hebben we het over een ‘financiële brand’, maar het principe is hetzelfde.’  

Is de kous hiermee af? 

Voor de gemeente Lingewaard lijkt na het recente onderzoek de kous af. De gemeente Lingewaard laat weten dat Albero volgens inkooporganisatie SDCG voldoet aan het nieuwe kwaliteitskader en de inkoopvoorwaarden. ‘Op basis van deze toetsing is Albero Zorggroep door Inkoop SDCG gecontracteerd. Dit betekent dat de Albero Zorggroep voldoet aan de gestelde kwaliteitseisen en inkoopvoorwaarden.’ Volgens de woordvoerder blijft de inkooporganisatie het bedrijf wel nauw volgen op het nakomen van afspraken. ‘Daarnaast worden jaarlijks de jaarrekeningen gecontroleerd. (...) Uiteraard ondernemen we bij eventuele signalen vanuit inwoners en/of cliënten, gemeenten of zorgkantoren actie.’ 

Maar daar nemen raadsleden geen genoegen mee. In Lingewaard is naast raadslid Marijke van Aalten ook SP-raadslid Carla Claassen van plan opnieuw vragen te stellen over Albero: ‘Er blijven na dit onderzoek nog te veel vragen over.’  

De gemeente Smallingerland reageerde schriftelijk op onze vragen over het onderzoek naar Aventura: ‘De gemeente vindt het niet correct om zich opnieuw te richten op dit dossier, in die zin dat het onafhankelijk onderzoek naar de doelmatigheid en rechtmatigheid van deze zorgaanbieder is afgerond.’ 

De CDA-fractie in Smallingerland, waar Hans Doddema deel van uitmaakt, diende eind augustus een motie in om het onderzoek naar Aventura alsnog tegen het licht te houden. Die werd overgenomen door het college. ‘Wij gaan nu alle gegevens die wij in huis hebben achterhalen, zodat dit een bijdrage kan leveren aan het verduidelijken van de beantwoording van de onderzoeksvragen,’ liet de gemeente Smallingerland daarover weten. 

Luister zondagavond om 19.00 uur naar de uitgebreide reportage over de onderzoeken van Lingewaard en Smallingerland van journalist Jolien de Vries in de uitzending van KRO-NCRV’s Reporter Radio.