Mevrouw de voorzitter, Ik heb er de hele dag naar uitgekeken, maar nu ik als laatste spreker in het debat van vandaag aan de beurt ben, is het wel duidelijk: hij komt niet. Ik doel natuurlijk op Olli Rehn, de nooit gekozen begrotingspaus van de Europese Commissie die regelmatig ‘ex cathedra’ spreekt, zich nooit vermoeit met democratische tegenwerpingen van wie dan ook, en die nationale regeringen aan zijn budgettaire leiband houdt. We zullen het moeten doen met zijn plaatsvervangers op aarde, of althans in Nederland, premier Rutte en zijn ministers. Het zij zo. Het zou overigens passend zijn om recht tegenover dit spreekgestoelte van de leden van de Eerste Kamer een levensgroot schilderij van Olli Rehn op te hangen. Dan weet tenminste iedere volksvertegenwoordiger precies wat zijn plaats is. Tegelijk zou ik willen suggereren dat schilderij in een wissellijst te plaatsen, want je weet het maar nooit in Europa. We kunnen een dergelijke actie dan zelfs voorzien van de overdadig gebruikte maar sleetse adjectieven als innovatief en toekomstbestendig, woorden die mooi klinken maar waar niemand meer de betekenis van kent.

De Drie Monsters

Dit debat van vandaag was al eerder gepland maar kon niet doorgaan, omdat de regering wekenlang in gesprek was met groeperingen als D66, de Christen Unie en SGP. Hier wreken zich natuurlijk de fouten uit het verleden, en we kunnen meteen al constateren dat premier Rutte in de paar jaar dat hij het Nederlandse politieke firmament siert, drie monsters gebaard heeft, voorwaar een record! Het gedoogkabinet van VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV ligt ons nog vers in het geheugen, met de curieuze rol van de SGP in dit huis. Vooral de voortdurende ontkenningen dat er geen afspraken gemaakt zouden zijn, leken verdacht veel op de leugentjes om bestwil waar toch een streng christelijke partij zich niet voor zou moeten lenen. Maar dat is voltooid verleden tijd nu. Het tweede monster betrof het VVD/PvdA kabinet dat door de formateur op de rails is gezet. Weliswaar was de opdracht om een kabinet te vormen dat kon rekenen op de steun van de Staten Generaal, maar de Eerste Kamer was men maar even vergeten. Ook dat resultaat kennen we, ook de toen al voorspelbare desastreuze gevolgen voor de burgers van dit land zijn ons niet ontgaan. Ik vat het maar samen in twee woorden: frustratie en stagnatie. Maar fouten erkennen blijkt moeilijk, dus richten de partijen van de wankelende coalitie hun pijlen bij voorkeur op de Eerste Kamer. Die zou zich te politiek opstellen. Mij dunkt dat in dit huis de afgelopen jaren bepaald geen sprake is geweest van fenomenen als de nachten van Wiegel in 1999 en van Van Thijn in 2005. Curieus genoeg ging het die beide keren over voorstellen om de burger meer invloed op de politieke processen toe te kennen.

Fouten erkennen blijkt moeilijk, dus richten de partijen van de wankelende coalitie hun pijlen bij voorkeur op de Eerste Kamer

En dan nu het derde monster, een nieuwe en unieke soort van gedoogcoalitie waarbij eigenlijk onduidelijk is wie wie gedoogt. Natuurlijk hebben D66, Christen Unie en SGP de constructieve mond vol van het landsbelang en het nemen van verantwoordelijkheid. Dat soort retoriek is van alle tijden. Maar het blijft curieus dat in het overleg van de regering met fracties in de Tweede Kamer kennelijk ook steun in de Eerste Kamer verworven blijkt te worden. Maakt dat het verwijt vanuit de coalitie dat de Eerste Kamer zich te politiek zou opstellen niet flinterdun? Dringt hiermee het politiek opportunisme van een aantal partijen ook niet tot de Eerste Kamer door?

Verkeerde afslag

Tijd om naar de inhoud van het recente akkoord te gaan. Laat me kort zijn. Het bezuinigingsplan van 6 miljard blijft keihard overeind, tegen de adviezen van velen in die betogen dat het juist economische stimulering is, die ons land uit de crisis moet helpen. Een bezuinigingsplan bovendien dat zich bovenal kenmerkt door lastenverzwaringen voor burgers en bedrijven, en veel minder tot een inperking van overheidstaken. Niettemin geven onze gedogers en consorten er de voorkeur aan Olli Rehn als hun goeroe en leidsman te blijven beschouwen. Hij mocht immers anders wel eens boos worden. Mij dunkt dat als je op de verkeerde weg zit, je de eerste afslag moet nemen. Maar nee, in Nederland gaan we met vijf man aan de TomTom rommelen om dit handzame instrumentje door gebrek aan technische kennis onherstelbaar te beschadigen. Daarmee zijn we pas echt de weg kwijt. Minister Dijsselbloem is helemaal gelukkig met zijn nieuwe budget. Toch heeft hij er hard voor moeten ploeteren, en er zelfs een vergadering van de IMF in Washington voor moeten afzeggen. Het is bijna symbolisch: eerst Nederland redden, en dan pas de wereld en Europa. Was er overigens nog meer bewijs nodig dat de functies van voorzitter van de Eurogroep en die van Minister van Financiën in eigen land onverenigbaar zijn? In elk geval wint dit besef in Europa gelukkig steeds meer terrein. Wanneer trekt de minister de enig mogelijke conclusie en legt hij één van beide of misschien ook beide functies neer?

Wanneer trekt de minister de enig mogelijke conclusie en legt hij één van beide of misschien ook beide functies neer?

Vervolgens is het nu bereikte akkoord doorgerekend door het CPB. Over de kwaliteit van de economische modellen die daar gehanteerd worden, bestaat al heel lang gerede twijfel. Curieus is dat bij dit soort berekeningen, die altijd op verbazingwekkend korte termijn tot stand komen, nooit foutenmarges gegeven worden, die toch een essentieel onderdeel van elke modelberekening zouden moeten zijn. Dit speelt natuurlijk des te meer als het gaat over extrapolaties naar de verre toekomst, waar zelfs goede modellen notoir onnauwkeurig worden. Het zou het CPB sieren eens met een onderbouwd overzicht te komen van wat er terecht is gekomen van hun voorspellingen uit het verleden. Dat zou kunnen helpen het blinde vertrouwen dat onwetende politici tentoonspreiden ten aanzien van zeer globale cijfers verkregen met zeer globale rekenmodellen wat te temperen.  Ik kan slechts concluderen dat economen kennelijk meer weten over rekenmodellen dan natuurwetenschappers ooit begrepen hebben of zullen begrijpen. In dat verband weet het CPB te melden dat er banengroei gaat plaatsvinden, zij het lang niet in die mate die de coalitie plus nieuwe aanhang naar buiten hadden gebracht. En, als klap op de vuurpijl, die banengroei komt pas in 2040. Dat moet toch een enorme opluchting zijn voor al die honderdduizenden mensen die tengevolge van het beleid van de afgelopen periode hun baan verloren hebben en nu in ernstige moeilijkheden verkeren. Hoe durf je op die manier de burger nog onder ogen te komen…

Euro-sceptisch

Op 16 en 17 oktober nam ik deel aan een parlementaire bijeenkomst in Vilnius over Economische en Financiële Governance binnen de EU. Bij die bijeenkomst was er een videopresentatie door Olli Rehn, die elke kritische vraag over de euro behendig uit de weg ging. Hoogtepunt, of dieptepunt zo u wilt, was een bijdrage van Othmar Karas, Oostenrijkse vicepresident van het Europese Parlement. Hij betoogde ‘unverfroren’ dat de doelstelling van het Europese Parlement is om te komen tot een politieke unie waarbij de nationale staten een groot deel van hun soevereiniteit dienen prijs te geven, dit alles ter meerdere glorie van de euro die tot elke prijs behouden moet blijven. Een ‘Umwertung aller Werte’, om een andere Duitstalige, Friedrich Nietzsche, maar eens te citeren.

Is het niet treurig om te zien hoe het letterlijk tot elke prijs willen vasthouden aan een euro en een economische monetaire unie?

Over de euro nog het volgende. Als men kritisch of zelfs alleen maar heel feitelijk naar de ontwikkelingen van de afgelopen jaren kijkt, dan kan men niet anders concluderen dan dat de euro tot demagogie leidt, eerder dan tot democratie, dat de euro splijtzwam is, eerder dan bindmiddel, dat de euro tot verdeeldheid leidt, eerder dan tot eenheid, dat de euro tot monetaire volatiliteit leidt, eerder dan tot stabiliteit, dat de euro tot politieke divergentie leidt, eerder dan tot convergentie, dat de euro tot economische stagnatie leidt, eerder dan tot stimulering, dat de euro creatief economisch denken blokkeert, eerder dan stimuleert, dat de euro tot banenverlies leidt, eerder dan tot groei van werkgelegenheid. Is het niet treurig om te zien hoe het letterlijk tot elke prijs willen vasthouden aan een euro en een economische monetaire unie met een enkele munt leidt tot grootschalige verarming en politieke instabiliteit in bijna heel Europa? Hoe lang denkt de regering deze doodlopende weg nog te kunnen bewandelen? Hoe lang denkt de regering een situatie in Europa die in feite ontaard is in een financiële transferunie waarbij enorme sommen geld van noord naar zuid worden overgedragen zonder uitzicht op structurele verbetering aldaar, te kunnen handhaven? Hoe lang denkt de regering de steeds mondiger burger nog met sussende praat tevreden te kunnen stellen?

Jurassic Park

Laat me tot een afronding komen. Het is met alle budgettaire soevereiniteit die al eerder aan Europa is overgedragen onmogelijk de Nederlandse situatie los te zien van de Europese context. Door de miljardengaranties die door Nederland verstrekt zijn aan allerhande Europese noodfondsen, en door de nieuwe verplichtingen die een euronaïeve regering nog verder op zich wil gaan nemen, – ik denk daarbij aan een bankenunie, aan eurobonds, aan een Europese depositogarantieregeling, en wat men nog meer zal bedenken - , lopen de budgettaire risico’s voor ons land al maar verder op. Dat zijn de werkelijke problemen voor de komende jaren. Helaas is de huidige zo zelfgenoegzame vijfpartijen-coalitie de weg volledig kwijt en houdt zij zich vooral bezig met lokaal budgettair kruimelwerk. Dit mag voor de korte termijn bevredigend lijken en de respectievelijke achterbannen voor even gelukkig maken. Echter, het zal niet lang duren voordat ook zij de harde financieel-economische realiteiten in Europa onder ogen zullen moeten zien. En dan valt er weinig meer te juichen of te lachen. Een dossier dat iedere werkende of gepensioneerde Nederlander aangaat betreft dat van de pensioenen. Wat goed is voor het voortbestaan van de euro is slecht voor onze pensioenen. Bovendien heeft de regering ervoor gekozen een systeem van ‘governance’ met vrijwel alle bestuursmacht bij werkgevers en vakbonden te handhaven tegen elke maatschappelijke ontwikkeling in. Op die manier wordt in ons land een soort Jurassic Park met allerhande kunstgrepen in stand gehouden en wordt een gefossiliseerde bestuursstructuur behoedt voor een liefdevolle euthanasie. Niet alleen is dit ongewenst, onaanvaardbaar en gevaarlijk, maar op termijn ook maatschappelijk steeds meer onhoudbaar. De recente wetsvoorstellen op pensioengebied, gepresenteerd en ontoereikend verdedigd door de staatsecretarissen van Financiën en Sociale Zaken en Werkgelegenheid, konden noch in de ogen van de Raad van State, noch in die van veel maatschappelijke organisaties, noch in die van een meerderheid in de Eerste Kamer op enige sympathie rekenen. De Eerste Kamer heeft niet de mogelijkheid bewindslieden naar huis te sturen, en dat is op zichzelf een goede traditie. Maar soms zou je wel eens wensen dat het anders was.   Kees de Lange Senator Onafhankelijke Senaatsfractie (OSF)