Richard Bruns is de belangrijkste Keolis-bestuurder die als gevolg van het schandaal rond de OV-aanbesteding IJssel-Vecht het veld moest ruimen. Uit geheime brieven, waarin Follow the Money inzage heeft, blijkt echter dat Keolis geen hard bewijs tegen Bruns had. Integendeel: het enige bewijs waarover het openbaar vervoersbedrijf beschikt, is mogelijk vervalst. Dat is het oordeel van een forensisch onderzoeksbureau dat Keolis heeft ingehuurd om onderzoek naar de side letters te doen. Keolis verbrak desondanks de arbeidsrelatie met Bruns en stelde hem niet op de hoogte van de uitkomsten van het forensisch onderzoek. 

Operationeel directeur Bruns was een van de bestuurders van Keolis die zijn handtekening onder een tweetal frauduleuze side letters had gezet. Dit bleek eind mei, nadat de fraude rond de aanbesteding door een publicatie van FTM naar buiten kwam. Keolis maakte heimelijk gebruik van side letters met fabrikanten van elektrische bussen om de aanbesteding te winnen. Dat lukte. Vorig jaar gunden de provincies Overijssel, Gelderland en Flevoland de concessie, met een looptijd van tien jaar en een totale waarde van 900 miljoen euro, aan Keolis.

Dagblad de Stentor en de Twentsche Courant Tubantia onthulden als eersten de naam van Bruns nadat hij volgens bronnen van de kranten door Keolis werd ‘geschorst’. Bruns geniet in Twente enige bekendheid als vader van profvoetballer Thomas Bruns. Hij trad begin 2020 ook toe tot het bestuur van voetbalclub Heracles. Zijn vermeende betrokkenheid bij de aanbestedingsfraude werd in de regionale media breed uitgemeten. Enkele dagen nadat hij in opspraak raakte, maakte Heracles bekend dat Bruns zijn bestuursfunctie bij de club voorlopig neerlegde.

‘Zelfreinigende maatregelen’

De heimelijke afspraken met de busfabrikanten kwamen in maart binnen het openbaar vervoersbedrijf naar boven, waarna Keolis-ceo Frank Janssen het Amsterdamse advocatenkantoor Kennedy Van der Laan inschakelde om een intern onderzoek op zich te nemen. De advocaten onderzochten volgens Janssen 900 duizend documenten. Na een periode van ongeveer negen weken besloot Janssen zijn opdrachtgevers in kennis te stellen van de ‘onregelmatigheden’ die zich bij de aanbesteding hadden voorgedaan. Dat deed hij op 19 mei.

Enkele dagen na de onthulling van FTM werden de arbeidsrelaties van Bruns en een andere manager verbroken: op 25 mei. Keolis presenteerde dit als onderdeel van een pakket ‘zelfreinigende maatregelen’ dat ervoor moest zorgen dat het vertrouwen tussen het openbaar vervoersbedrijf en de provincies Overijssel, Gelderland en Flevoland werd hersteld. Onderdeel van dat pakket was voorts dat Keolis bij het Openbaar Ministerie ‘melding’ maakte van ‘onregelmatigheden’. Het bedrijf deed geen aangifte, zo stelde FTM vast. 
 

Janssen benadrukte de personele ingreep later in de media. ‘Twee mensen uit de leiding, de operationeel directeur en de vlootmanager, zijn op non-actief gesteld. Twee externe consultants, allebei zzp’ers, werken ook niet meer voor ons,’ zei Janssen in juli in een interview met NRC Handelsblad. En: ‘Na ons onderzoek heb ik geconcludeerd dat dit een geïsoleerd incident is en het niet over een foute bedrijfscultuur gaat. Dat was een grote opluchting.’

De drie provincies besloten ondanks de verwoede pogingen van Keolis de concessie in te trekken, om de schade te minimaliseren. ‘De gunning kunnen we absoluut niet in stand laten, we zijn besodemieterd,’ zei de Overijsselse Gedeputeerde Bert Boerman, penvoerder namens de drie provincies in juli tegen FTM.

‘Handtekening vervalst’

Tegen het strenge oordeel van de provincies kon Keolis zich inhoudelijk nog verzetten. Dat deed het bedrijf op 21 juli, toen het zijn ‘zienswijze’ bij Gedeputeerde Staten van de drie provincies indiende. De zienswijze ging vergezeld van een vertrouwelijke brief van de advocaten Frits van der Woude en Richard-Jan Roks, partners van advocatenkantoor Kennedy Van der Laan. Follow the Money nam kennis van de inhoud van deze brief, waarover bronnen van FTM zeggen dat Keolis die koste wat kost ‘geheim’ wil houden.

Een van de redenen voor die strikte geheimhouding kan zijn dat uit de brief blijkt dat er geen hard bewijs is voor de betrokkenheid van voormalig chief operational officer Richard Bruns bij de totstandkoming van de side letters.

‘...indicatoren duiden op een proces waarbij de handtekeningen digitaal op de litigieuze documenten zijn aangebracht’

De advocaten schrijven dat Bruns zelf ‘heeft verklaard dat hij zich niet kan herinneren dat hij zijn handtekeningen onder de Verklaringen [side letters, red.] heeft gezet’. Ook blijkt dat Bruns zich openlijk heeft afgevraagd ‘of de handtekening vervalst kan zijn'. Om die mogelijkheid te elimineren liet Keolis het Nationaal Forensisch Onderzoeksbureau (NFO) onderzoek doen naar de handtekening van Bruns die op de side letters stond.

‘Er kan niet worden uitgesloten dat de betwiste handtekeningen zijn aangebracht door toepassing van kunstgrepen, zoals bijv. fotoshoppen,’ concludeerde het NFO. En: ‘Het uitgevoerde documentonderzoek heeft indicatoren opgeleverd die duiden op een proces waarbij de handtekeningen digitaal op de litigieuze documenten zijn aangebracht.’

Uit de brief van Kennedy Van der Laan blijkt ook dat de side letters met zijn handtekening het enige beweerdelijke bewijs is dat Bruns aan de fraude linkt. Uit opgetekende verklaringen van een andere betrokken directeur blijkt dat Bruns geen weet had van de side letters. Ook uit het interne onderzoek dat de advocaten van Kennedy Van der Laan naar de documenten en (e-mail)correspondentie deden, kon niet worden afgeleid dat Bruns iets met de frauduleuze verklaringen te maken had. 

De onderzoeksresultaten van het NFO werden op 19 mei met Keolis gedeeld, op dezelfde dag dat Gedeputeerde Bert Boerman voor het eerst door Keolis-ceo Frank Janssen over de side letters werd ingelicht. De forensische kennis werd niet met Bruns gedeeld, zo melden bronnen aan FTM. Op 25 mei verbrak het openbaar vervoersbedrijf de verbintenis met directeur Bruns. Hij werd niet ontslagen, maar zijn arbeidscontract werd met wederzijdse instemming beëindigd en hij tekende een vaststellingsovereenkomst. Dezelfde dag nog maakten Tubantia en de Stentor op basis van anonieme bronnen bekend dat Bruns was ‘geschorst’.

Keolis voerde de mogelijke onschuld van Bruns zelfs aan als argument tegenover Gedeputeerde Staten

Bruns als ‘onderdeel van het herstelpakket’

Uit de brief van de advocaten blijkt ook dat Keolis de mogelijke onschuld van Bruns zelfs als argument inzette om Gedeputeerde Staten te overtuigen dat bij hun voorgenomen besluit om de concessie in te trekken ‘onjuiste feitelijke en juridische uitgangspunten [zijn] gehanteerd op basis waarvan een ondeugdelijke belangenafweging is gemaakt’. ‘Zo is als onjuist feitelijk uitgangspunt genomen dat de heer RB [Richard Bruns, red.], voormalig COO, zondermeer bij de onregelmatigheid betrokken was.’

De zienswijze van Keolis, vergezeld van de vertrouwelijke advocatenbrief, kon niet verhinderen dat Gedeputeerde Staten van Overijssel op 4 augustus bekend maakte dat de concessie definitief wordt ingetrokken. In de Statenbrief die dezelfde dag werd gepubliceerd werd het argument van de mogelijke onschuld van Bruns als ‘nuancering’ omschreven. De provincies waren er niet gevoelig voor: ‘De advocaten van Keolis hebben de betrokkenheid van leidinggevenden nog geprobeerd te nuanceren, maar die nuancering overtuigt niet, alleen al niet omdat de maatregelen die Keolis jegens de betrokkenen nam niet ongedaan worden gemaakt maar integendeel nog steeds worden gepresenteerd als onderdeel van het herstelpakket.’

De uitgebreidere motivering staat in een vertrouwelijke brief die Gedeputeerde Staten aan Keolis-ceo Frank Janssen stuurde. Ook in die brief heeft FTM inzage gekregen. 

‘Keolis heeft de heer B. [Richard Bruns, red.] in haar brief van 15 juni 2020 zelf als betrokkene bestempeld, terwijl zij toen al op de hoogte was van het forensisch onderzoek van 19 mei 2020. Het forensisch onderzoek heeft Keolis er ook niet van weerhouden de arbeidsovereenkomst met de heer B. op 25 mei 2020 (voor de goede orde: ook dit was nádat de resultaten van het forensisch onderzoek bekend geworden waren) formeel te beëindigen. Voor zover bij de Colleges bekend, is de heer B. ook niet opnieuw in dienst getreden bij Keolis. Kortom: dat de Colleges van de betrokkenheid van de heer B. zijn uitgegaan rust op de opgaven en het gedrag van Keolis zelf.’

FTM legde Gedeputeerde Bert Boerman de bevindingen voor en vroeg hem onder andere of hij Keolis’ omgang met directeur Richard Bruns tot de ‘zelfreinigende maatregelen’ van het bedrijf rekende. Boerman: ‘In algemene zin zeg ik wel dat met een maatregel zoals het afscheid nemen van personen die zich ingelaten hebben met valse verklaringen mij logisch voorkomt, tegelijkertijd mag iemand niet onschuldig geslachtofferd worden. Keolis zal zich hierover vooral moeten verantwoorden tegenover betrokkene.’

Of Keolis die intenties heeft, moet nog blijken. De vraag is ook of het bedrijf het Openbaar Ministerie heeft meegedeeld dat Bruns mogelijk onschuldig is en of het bedrijf nader onderzoek doet naar de persoon die de handtekeningen van Bruns mogelijk vervalste. Keolis-ceo Frank Janssen wenste zaterdag geen vragen van FTM te beantwoorden of op bevindingen te reageren, en verbrak de telefoonverbinding. De woordvoerder van Keolis reageerde wel: ‘Op basis van alle informatie die ons voorligt hebben we de samenwerking beëindigd. De onderzoeksresultaten lieten ons geen andere keuze. We doen verder geen mededelingen over persoonlijke dossiers en (voormalig) medewerkers. Dat is een aangelegenheid tussen werkgever en werknemer.’