De brancheorganisaties van de banken (NVB) en van het midden- en kleinbedrijf (MKB-Nederland) hebben er lang over onderhandeld. Woensdag maakten zij eindelijk bekend tot een akkoord te zijn gekomen: ondernemers mogen vanaf 26 januari 2015 naar het Kifid stappen als zij met de bank een conflict hebben over hun rentederivaat. Het gaat om een tijdelijk loket, dat eind 2016 weer sluit. Normaal gesproken is het Kifid alleen voor consumenten bedoeld. De derivatenproblematiek in het MKB speelt al enkele jaren. Veel ondernemers werd door bankmedewerkers verteld dat zij zich met een rentederivaat konden indekken tegen een hogere rente, een soort verzekering dus. Maar na verloop van tijd bleek dat bij vervroegde aflossing van de lening, ook het derivaat moet worden afgekocht, iets dat nu door de gedaalde rente al snel 100.000 tot 200.000 kost. Ook bleek de vaste rente die de ondernemers was voorgespiegeld helemaal niet zo vast te zijn: de rente-opslagen bleken gewoon te kunnen gewoon worden verhoogd.

Bij AFM zijn zo'n 400 klachten bekend over rentederivaten

Eerder dit jaar deed toezichthouder AFM onderzoek. Er bleken 17.000 rentederivaten zijn verkocht aan zogeheten ‘niet-professionele’ MKB’ers. Het predicaat ‘niet-professioneel’, wordt door de zogeheten Mifid-richtlijn geplakt op ondernemingen waarbij vanwege hun kleinere omvang wordt aangenomen dat zij minder kennis hebben van ingewikkelde finnciële producten. De banken moeten dan ook extra zorgvuldig te werk gaan, wanneer ze deze klanten een derivaat verkopen. Bij de AFM waren in september zo’n 400 klachten bekend van ondernemers over rentederivaten.

Devil in the details

Dat het Kifid met een loket zou komen, was al maanden bekend, maar nu de onderhandelingen zijn afgelopen, komen ook enkele details naar buiten. De NVB heeft met MKB-Nederland afgesproken dat alleen ondernemers die volgens de definitie van de Europese Commissie onder ‘klein MKB’ vallen, naar het Kifid mogen. En die Brusselse definitie is veel beperkter dan de ‘niet-professioneel’-toets van het Mifid. 'Die Brusselse definitie heeft niets te maken met de aard van het probleem en speelde tot nog toe ook geen enkele rol in deze discussie,' zegt Patrick van Gerwen van financieel adviesbureau Cadension. 'Het gaat immers om deskundigheid van de klant, niet om omvang, zoals AFM eerder dit jaar zelf heeft aangegeven.' De Europese Commissie hanteert drie criteria voor klein MKB: een omzet van maximaal 10 miljoen euro, een balanstotaal dat niet hoger mag zijn dan 10 miljoen euro. En: maximaal 50 medewerkers. Het Mifid hanteert ruimere criteria, wie aan twee van de volgende drie criteria voldoet, valt onder ‘niet-professioneel’: maximaal 40 miljoen euro omzet, 20 miljoen balanstotaal en 2 miljoen euro eigen vermogen. 17.000 derivaten zijn er afgesloten met 'niet-professionele' ondernemers. Velen van hen kunnen dus niet naar het Kifid gaan: alle ondernemers met een omzet tussen de 10 en 40 miljoen euro vallen buiten de boot. 10 tot 20 miljoen balanstotaal idem: geen Kifid.

Minister Dijsselbloem benadrukte tot vijf maal toe dat ondernemers naar het Kifid kunnen stappen

Patrick van Gerwen schat dat mogelijk 15 tot 30 procent van alle niet-professionele MKB’ers met een rentederivaat hierdoor niet naar het Kifid kunnen. Dat gaat al snel over duizenden derivaten die niet op het bordje van het Kifid kunnen belanden. Dat is opmerkelijk, omdat minister Dijsselbloem vorige maand in een brief aan de Tweede Kamer tot vijf maal toe benadrukte dat ondernemers vanaf volgend jaar naar het Kifid kunnen stappen. In die brief wordt alleen gesproken over het onderscheid tussen 'professionele' en 'niet-professionele' MKB'ers, en wordt nergens gehint op de scheidslijn van 'klein MKB' die Brussel hanteert. 'Het is een slimme truc van de banken om het probleem weer kleiner te laten lijken,' zegt Van Gerwen. 'De banken geef een klein beetje terrein prijs door het Kifid een loket te laten openen, maar ze sluiten tegelijk de deur voor grote groepen ondernemers.'

'Wij hebben nooit de indruk gewekt dat het Kifid voor alle niet-professionele MKB'ers open zou staan'

De NVB ontkent dat het zij probeert het derivatenprobleem kleiner te laten lijken dan het is. 'Op een gegeven moment moet je criteria gaan bepalen,' zegt een woordvoerder van de brancheorganisatie. 'Wij willen kleine ondernemers de kans geven om op een laagdrempelige manier naar het Kifid te stappen. Wij hebben nooit de indruk gewekt dat het Kifid voor alle niet-professionele ondernemers open zou staan.'