Het 'gevoel' van Klaas Knot

Is dit dezelfde man die vorig jaar chef-econoom van het IMF Olivier Blanchard liep te kleineren door te zeggen dat hij nogal ‘magere regressielijntjes’ trok? Ter info: dat ging over een onderzoek, samen met Daniel Leigh dat aantoont dat de economische schade van de bezuinigingen en lastenverhogingen veel groter bleek te zijn dan instituten zoals het IMF aanvankelijk raamden. Natuurlijk. Knot zou best gelijk kunnen hebben. Maar dat moet hij als een zichzelf respecterende en gepromoveerde econoom onderbouwen. En van iedere hoogleraar – zoals Knot ook nog steeds is – mag helemaal worden verwacht dat hij met feiten en cijfers komt, voordat hij iets roept op het 8-uur Journaal. Dus: even wat feiten en cijfers voor Nederland waarom het heel misschien toch niet zo goed gaat als Knot ons wil doen geloven. Alle cijfers komen uit de Macro Economische Verkenning (MEV), tenzij anders aangegeven.  

• Het consumentenvertrouwen staat september 2013 nog steeds onder het niveau direct na de val van Lehman Brothers (Bron: CBS – Statline).

• De consumptieve bestedingen dalen sinds 2008 onafgebroken tot in 2014. Huishoudens ontsparen en teren op hun vermogen gedurende die jaren.

• De inflatie is van 2010 tot 2014 groter dan de loonstijging.

• De koopkracht zal tot in 2014 vijf jaar achtereen dalen.

• De werkloosheid zal in 2014 naar verwachting op 9¼% belanden volgens de CBS definitie (7½% volgens de internationale definitie).

• Tussen september 2008 en december 2014 zullen zo’n 450.000 extra mensen werkloos zijn geworden, hoewel de arbeidsmarkt overspannen was in 2008.

• Het producentenvertrouwen stijgt gedurende 2013 tot aan augustus, maar verslechtert weer in september 2013.

• De investeringen groeien in 2014 naar verwachting met een klein plusje van 0,75%, daar waar ze met 11% krimpen in 2013.

• Het bedrijfsleven heeft nog steeds met grote overcapaciteit. De bezettingsgraad staat op circa 77%.

• Het aantal bedrijfsfaillissementen bereiken sinds het CBS is begonnen met meten in 1951 records. Sinds september 2008 zijn zo’n 40 duizend bedrijven failliet gedaan (Bron: CBS – Statline).

•  De huizenprijzen zijn sinds de piek van augustus 2008 nominaal zo’n 20% gedaald, reëel met 28% op basis van de consumentenprijsindex (Bron: CBS - Statline).

• Het aantal huizenmarkttransacties lijkt wel op een dieptepunt te stabiliseren.

• De Nederlandse banken hebben met een marginale kapitalisatie van zo’n 4,5% kaal eigen vermogen op een balanstotaal van 2656 miljard euro (ca. 440% bbp) (Bron: DNB).

• Banken moeten afschrijven op vastgoedportefeuilles, want zo’n 15% van het vastgoed staat leeg (Bron: Rijksoverheid).

• De pensioenfondsen kampen met dekkingstekorten. Nominale dekkingsgraden staan, mede door de zeer lage rente, in het tweede kwartaal van 2013 op 103% (Bron: DNB).

• Pensioenfondsen korten op de uitkeringen, dit jaar met 0,9% en in 2014 naar verwachting met 0,5%. Daarnaast worden pensioenpremies verhoogd.

• Voor 2014 worden door zowel het CPB en DNB (!) verdere huizenprijsdalingen verwacht.

• Ongeveer een kwart van de huishoudens heeft een negatief eigen vermogen in de eigen woning omdat de hypotheekschulden groter zijn dan de woningwaarde (Bron: CBS - Webmagazine).

• Hoewel nog steeds zeer laag, het aantal gedwongen huisverkopen is in de eerste drie kwartalen van dit jaar met 34% gestegen ten opzichte van vorig jaar en de verwachting is dat dit verder zal oplopen (Bron: Volkskrant).

• De Nederlandse banken hebben met een marginale kapitalisatie van zo’n 4,5% kaal eigen vermogen op een balanstotaal van 2656 miljard euro (ca. 440% bbp) (Bron: DNB).

• Banken moeten afschrijven op vastgoedportefeuilles, want zo’n 15% van het vastgoed staat leeg (Bron: Rijksoverheid).

• Daarnaast zit ongeveer een kwart van de Nederlandse MKB-bedrijven in de afdeling bijzonder beheer bij de banken (Bron: Het Financieele Dagblad).

• De pensioenfondsen kampen met dekkingstekorten. Nominale dekkingsgraden staan, mede door de zeer lage rente, in het tweede kwartaal van 2013 op 103% (Bron: DNB).

• Pensioenfondsen korten op de uitkeringen, dit jaar met 0,9% en in 2014 naar verwachting met 0,5%. Daarnaast worden pensioenpremies verhoogd.

 

Raar verhaal

Saillant detail is dat Knot de woningmarkt als een van de groene scheuten duidt; de huizenprijzen zouden niet meer dalen. Dat is in tegenspraak is met de raming van DNB uit juni dit jaar; de prijsdaling zou pas in 2015 tot stilstand komen. En dan ook nog die bizarre waarschuwing aan de politiek: als jullie niet zes miljard aan tekortreductie doen, dan breekt ‘het herstel van de Nederlandse economie in de knop’. Wat een raar verhaal. Mocht het niet lukken om tot een pakket van 6 miljard te komen, dan levert minder tekortreductie op korte termijn juist meer groei op, niet minder. Misschien zijn wat 'Belgische toestanden' – een jaar of twee politieke patstelling – wel een zegen voor de Nederlandse economie. Hier maakt Knot onbedoeld toch een punt: het aanhoudende gedoe in Den Haag maakt veel burgers en bedrijven alleen maar onzeker. Maar of dat minder wordt met jaar-na-jaar visieloze, onsamenhangende en ad hoc belastingverhogingen en bezuinigingen – zoals Knot kennelijk voorstaat – durf ik ten zeerste te betwijfelen. Misschien zitten de ramingen van CPB en DNB wel fout. Misschien zie ik het ook wel niet goed. Dat kan allemaal. Maar ik meen dat er toch een aantal problemen zit in de huizenmarkt, bij de banken en de pensioenfondsen die naar mijn idee niet ineens zijn opgelost. En dan komt de overheid ook voor 2014 met een pakket van zo’n 2% bbp aan lastenverzwaringen en bezuinigingen, terwijl de tekortreductie in 2013 2,5% bbp bedroeg (Bron: Suyker - pfd). Ik vermoed dat dit toch wat meer schade toebrengt aan de economie dan misschien nu wordt geraamd. De afgelopen jaren was het CPB stelselmatig te optimistisch, zie ook de vele uitweidingen daarover in de MEV, maar ook de eerder aangehaalde IMF-studie van Blanchard en Leigh. Het zou niemand mogen verbazen als dat volgend jaar ook zo is. Maar ik laat me graag overtuigen van het tegendeel. Op basis van argumenten, feiten en cijfers. Ik kan me natuurlijk vergissen. Wat ik van harte hoop, want ook ik verlang naar economisch betere tijden. Maar Knot’s ‘gevoel’ is de serieuze economische analyse inmiddels definitief voorbij. Het is allang geen ‘mager regressielijntje’ meer. En ook geen Krugmaniaanse Nederland-België vergelijking met eens steekproef van slechts één waarneming. Knot’s uitspraken overtreffen Rutte’s onbenulligheid toen die laatste opriep om nu allemaal optimistisch te zijn en een auto te kopen. Klaas Knot - de president van De Nederlandsche Bank en hoogleraar economie in Groningen -heeft 'een gevoel'.   Naschrift: Ik heb de oorspronkelijke, grappig bedoelde titel, laten veranderen na een aantal opmerkingen van sommigen dat het niet helemaal passend werd gevonden.