Nog maar een paar jaar geleden hadden energiereuzen en hun investeerders hooggespannen verwachtingen van moderne, efficiënte kolencentrales. In de Eemshaven en op de Maasvlakte verrezen miljarden verslindende CO2-fabrieken, ondanks waarschuwingen van de milieulobby en sommige analisten. Maar luisteren deden ze niet, de bazen van RWE (Essent), Vattenfall (Nuon) en EON. Afschrijvingen van vele miljarden en dito verliezen verder, is het sentiment compleet omgeslagen. Dat is al een tijdje zo, maar deze zomer wordt duidelijk dat de problemen van de kolenbusiness veel verder reiken dan een cyclische dipje. De industrie – zowel de kolenmijnen als de kolenstokende energiebedrijven – zitten volgens kenners in een structurele neergang. De Amerikaanse kolenmijnbouw gaat zo slecht dat de grootste speler maandag surséance heeft aangevraagd. Twee grote concurrenten proberen dit lot met noodgrepen te vermijden.

71 procent beurswaarde verdampt

De Stowe Global Coal Index – een maatstaf van de prestatie van de kolenindustrie – verloor in de laatste vijf jaar 71 procent van zijn waarde. Tegelijkertijd is de prijs van kolen al vijf jaar aan het dalen, wat het terugverdienen van de enorme investeringen tot een lastige, zo niet onmogelijke opgave maakt. 'De kolenindustrie heeft de pensioenleeftijd bereikt,' concludeerde de Amerikaanse zakenbank begin dit jaar in een alarmerende analyse.   Bron: Indexmundi Belangrijkste oorzaak van de malaise is een structureel overaanbod, wat op zijn beurt weer hoofdzakelijk is veroorzaakt door teruglopende vraag naar kolen uit China. Iedereen die wel eens het woord “airpocalyps” op internet is tegengekomen, begrijpt waarom. De schade aan het milieu is dusdanig dat Chinese autoriteiten hard inzetten op hernieuwbare energie en strengere milieu-eisen. Bovendien loopt de Chinese economische groei terug, wat een rem zet op de energiebehoefte. De voorstellen van de Amerikaanse president Obama deze week om veel strengere eisen op te leggen aan de uitstoot van vervuilende energiecentrales, maken de problemen alleen nog maar groter. Ook al zal het Clean Power Plan zwaar worden bevochten, de risico's voor de industrie nemen door zulke beleid sterk toe. En daar houden investeerders niet van.

Delta topman: sluit alle kolencentrales

In navolging van Obama riep de topman van energiebedrijf Delta eergisteren maar meteen op alle kolencentrales in Nederland te sluiten. Dan blijft er opwekcapaciteit genoeg over, berekende hij op de achterkant van een sigarendoosje. Zover is het nog niet, maar de rechter heeft recent in een baanbrekende uitspraak in een zaak die was aangespannen door Urgenda geoordeeld dat Nederland zich aan zijn afspraken moet houden voor CO2-reductie. Sluiting van kolencentrales is een snelle manier om die doelstellingen te halen. Net als de kolenmijnbouw gaat het ook beroerd met de grote fossiele energiebedrijven. Die hebben last van lage energieprijzen, zijn grote schulden aangegaan voor de bouw van fossiele centrales en ongunstig overheidsbeleid. Vooral de onverwacht sterke opkomst van hernieuwbare energie zet druk op de tarieven. RWE en EON, die beiden sterk afhankelijk zijn van kolen, hebben sinds 2007 samen ruim 71 miljard euro aan beurswaarde verloren. Kortom, niet alleen de milieulobby is gekant tegen steenkool, ook beleggers keren zich af van deze fossiele brandstof. Of ze nu Goldman Sachs, JP Morgan, Citi, HSBC of Deutsche Bank heten, al deze experts adviseren hun klanten zich rekenschap te geven van de toenemende carbon risks, de risico's die maken dat al die fossiele voorraden wellicht nooit meer uit de grond zullen komen.

'Vanwege de milieu- klimaat en financiële risico's van de kolenportefeuille is een volledige desinvestering verstandig'

Vandaar dat het het Institute for Energy Economics and Financial Analysis (IEEFA) Noorwegen onlangs adviseerde om de miljarden die het grote pensioenfonds aan beleggingen in de kolenbusiness heeft zitten, daar uit te halen. 'Vanwege de milieu-, klimaat-, en financiële risico's van de kolenportefeuille is een volledige desinvestering verstandig,' constateert het rapport. 'De kolenmarkt zal nooit meer herstellen.'