De doorrekening van elektrisch rijden in het Klimaatakkoord begint in snel tempo een onoplosbare som te worden. Daarom moet staatssecretaris van Financiën Menno Snel (D66) de Kamer volgende week uitleggen waarom de overheid voor een (geraamde) uitgave van 12 miljard vertrouwt op de kabbala (het CarbonTax-model, gemaakt door een consultant die ook voor Tesla werkt), waarvan niemand de werking kent. Bovendien moet Snel toelichten waarom hij de Kamer daarover verkeerd informeerde: FTM toonde aan dat anders dan Snel zei, dat het model nooit door het TNO of het Planbureau voor de Leefomgeving is gevalideerd.

Dat is niet alles. De uitkomst die het rekenmodel heeft gegenereerd is volgens het CDA, GroenLinks en een door ons geraadpleegde expert, onverklaarbaar. Gezien de verwachte groei van het aantal elektrische auto’s en het fiscale voordeel dat ze krijgen, vinden ze de kosten van de gemiste bijtelling in het Klimaatakkoord – ongeveer 1 miljard euro tot en met 2030 – onbegrijpelijk laag. Met een indicatieve berekening laten we zien dat de kosten voor de schatkist miljarden hoger moeten liggen dan ons (en de Kamer) wordt voorgehouden.

Het gaat om twee tabellen die op pagina 66 en 68 van de mobiliteitsplannen van het Klimaatakkoord staan. In tabel 1 zie je hoe de bijtelling voor elektrische leaseauto’s in 2021 begint bij 8 procent en dan langzaam oploopt naar 20 procent voor een auto van maximaal 50 duizend euro. Dat is dus een jarenlange korting op het normale bijtellingstarief van 22 procent en dat betekent gemiste belastinginkomsten. De bedragen lopen op van 47 miljoen in 2021 naar 208 miljoen in 2024, om weer langzaam te zakken naar 16 miljoen in 2030. Bij elkaar opgeteld bedraagt de bijtelling tot en met 2030 circa 1 miljard.

16 miljoen euro – dat is een onverklaarbaar laag bedrag, vinden Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Bart Snels (GroenLinks). Want verscholen op pagina 84 van dit document van het Planbureau voor de Leefomgeving lezen we dat er met dit beleid in 2030 ongeveer 550.000 elektrische leaseauto’s zullen rondrijden. Als je 16 miljoen deelt door dat aantal, dan zou elke leaseauto dat jaar een fiscaal voordeel hebben van 29 euro. Huh?

De auto’s die dan rondrijden krijgen een korting op de bijtelling van 2 tot 6 procentpunt (ten opzichte van de ‘normale’ 22 procent). Hoeveel korting je krijgt, hangt af van het jaar waarin het leasecontract is aangegaan: vanaf dat moment heb je als leaserijder recht op vijf jaar lang hetzelfde fiscale voordeel. Zo hebben auto’s die in 2025 geleased worden, ook in 2030 nog altijd 6 procentpunt korting. Begin je pas in 2030 met leasen, dan is je korting de komende vijf jaar maar 2 procentpunt.

‘Wij begrijpen niets van deze cijfers. Die 16 miljoen kunnen we niet thuisbrengen, dit gaat eerder om enkele honderden miljoenen’

Zelfs als we uitgaan van slechts 2 procentpunt korting (20 procent bijtelling) voor alle auto’s, dan nog klopt het getal niet, zegt Omtzigt. ‘Die auto’s kosten gemiddeld zeker 30.000 euro per stuk. De korting op de bijtelling is dan per auto ten minste 600 euro. Dat levert ten minste 40 procent belastingvoordeel op (eerder 50 procent): 240 euro. Dus het kost de schatkist minimaal 132 miljoen in 2030, en niet 16 miljoen. Maar 400 tot 500 miljoen is waarschijnlijker. En dit geldt niet alleen voor het jaar 2030, maar voor alle jaren in de reeks.’

Omtzigt en Snels hebben hierover deze week Kamervragen gesteld en brieven gestuurd aan het Planbureau voor de Leefomgeving, het Centraal Plan Bureau, Revnext (de consultant achter het rekenmodel) en de Algemene Rekenkamer. Ze willen onder meer weten of het niet veel waarschijnlijker is dat de korting op de bijtelling tot en met 2030 vele honderden miljoenen euro bedraagt.    

Frans Rooijers, directeur van adviesbureau CE Delft, heeft veel ervaring met het doorrekenen van fiscaal autobeleid. Na bestudering van het Klimaatakkoord zegt hij: ‘Wij begrijpen niets van deze cijfers. Die 16 miljoen kunnen we niet thuisbrengen, dit gaat eerder om enkele honderden miljoenen.’

Vanzelfsprekend vroeg FTM het Planbureau voor de Leefomgeving, dat verantwoordelijk is voor de doorrekening, om opheldering. We wilden weten wat de onderliggende aannames zijn die leidden tot die 16 miljoen, nu die aannames nergens in het Klimaatakkoord en de bijlagen zijn terug te vinden. Een antwoord bleef uit.

Daarom heeft FTM met hulp van een rekenmeester zelf een raming gemaakt van de kosten. Daarbij deden we een aantal, niet bijzonder wilde aannames:

• Nieuwprijs auto: 50.000 euro in 2021, teruglopend tot 30.000 euro vanaf 2025.
• Belastingtarief: 48 procent (het percentage inkomstenbelasting dat gemiddeld betaald wordt over het bijgetelde inkomen).
• Gemiste bijtelling ten opzichte van een auto met verbrandingsmotor van 30.000 euro (bij een geleaste benzine- of dieselauto krijg je 22 procent bijtelling).
• 500.000 leasecontracten in 2030.

In de kolom uiterst rechts zie je het resultaat. Opgeteld komen wij op ruim 4,3 miljard euro aan gemiste belastinginkomsten, in plaats van de 1 miljard euro die het kabinet raamde.  

Toegegeven, dit is een uiterst eenvoudige berekening, die er flink naast kan zitten. Maar zelfs als wij een miljard overdrijven, dan nog onderschat het kabinet de kosten met 2,3 miljard euro.

Update 15 april: er zat — oh ironie — een fout in onze berekening; het fiscale voordel was toegepast op álle elektrische voertuigen, in plaats van alleen de zakelijke. De berekening is geüpdate; het nieuwe totaal komt uit op 4,3 miljard (in plaats van de eerdere 5,5).