Een gebouw van Schaamte en Schande

Op 7 november 2013 presenteerde Sicco Kuijper – expert op het gebied van bedrijfsethiek binnen KPMG IGC (Integrity Governance Compliance) – een ‘Barometer Integriteit Vastgoedsector 2013’ ten gehore van vertegenwoordigers van de institutionele vastgoedorganisaties in Nederland. De presentatie eindigde met een aantal discussievragen, als ‘Waarom doen organisaties nog steeds zaken met niet-integere bedrijven en personen?’, ‘Wat is er nodig om beter inzicht te krijgen op overtredingen?’, ‘Hoe kunnen organisaties de transparantie in de vastgoedsector vergroten’, ‘Welke type drukfactoren kan een organisatie voor medewerkers wegnemen om integriteit te bevorderen?’ en ‘Hoe kan beter zicht worden verkregen op ongewenst gedrag, top down, bottom up en op hetzelfde functieniveau?’

Integriteitsdeskundige

Misschien is het wat flauw dat ik Kuijper hier citeer, omdat hij in dienst is van KPMG en namens die organisatie als integriteitdeskundige naar buiten treedt en daarvoor forse vergoedingen vraagt. Wat de partners van KPMG allemaal uitspoken, is niet zijn verantwoordelijkheid, zou je kunnen zeggen. Maar zo flauw is dat niet, Kuijper en KPMG zouden er goed aan doen eerst maar eens de eigen onderneming door te lichten en een barometer op te stellen voor de eigen bedrijfsintegriteit alvorens andere organisaties en bedrijven de maat te nemen. Want de discussievragen die ik hier heb opgenomen zouden – als ze echt serieus waren genomen – de enorme hoeveelheid integriteitsschandalen waarmee KPMG het afgelopen jaar is geconfronteerd, misschien hebben kunnen voorkomen en in ieder geval hebben kunnen beperken.

Kuijper en KPMG zouden er goed aan doen eerst maar eens de eigen onderneming door te lichten voor de eigen bedrijfsintegriteit alvorens andere organisaties de maat te nemen

Ik citeer ook nog even het LinkedIn-profiel van Kuijper: ‘Hij (Kuijper) werkt samen met organisaties aan een praktische en specifieke aanpak om de integriteit te versterken. Hij blijft op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen binnen het vakgebied, waarbij zijn speciale interesse uitgaat naar het organiseren van tegenspraak binnen organisaties. 

KPMG IGC verzorgt inmiddels ruim 15 jaar dienstverlening op het gebied van Integriteit en Compliance. In de visie van KPMG IGC betekent het goed omgaan met integriteit om binnen een organisatie een balans te vinden tussen richting en ruimte. Het geven van richting begint met het ontwikkelen van geloofwaardige kernwaarden die aansluiten bij de missie en visie, en die verder concreet uitgewerkt worden in een gedragscode. Door middel van hard en soft controls kan een organisatie er voor zorgen dat mensen het gewenste gedrag ook daadwerkelijk gaan vertonen. Naast richting geloven wij dat er binnen een organisatie ook ruimte gecreëerd moet worden. Ruimte om stil te staan bij de dilemma’s waar de organisaties mee te maken krijgt. Ruimte om de besluiten die worden genomen binnen de organisatie uit te dagen.’ Een hele mond vol, kortom, waar op zich niet zoveel op af te dingen valt. Maar hoe zit het nu met de KPMG-praktijk zelf?

Fraude

Donderdag werd bekend dat Justitie afgelopen maanden meerdere invallen heeft gedaan bij KPMG, bij KPMG-partner Jaap van Everdingen en bij panden en kantoren van ‘ontwikkelaar’ Fred Meijer. Er is, zo heeft KPMG zelf naar buiten gebracht, een strafrechtelijk onderzoek opgestart, omdat KPMG, Van Everdingen en Meijer de Belastingdienst mogelijk voor miljoenen euro’s zou hebben opgelicht bij de bouw van het huidige hoofdkantoor in Amstelveen. De verdenkingen richten zich op belastingfraude en valsheid in geschrifte. Er bestaat in ieder geval een fors verschil van mening over een bedrag van 15 miljoen euro aan door KPMG opgevoerde kosten bij de ontwikkeling van het gebouw in Amstelveen. Als er hier al onduidelijkheid over was bij KPMG, dan hadden ze als accountant toch beslist een ‘ruling’ moeten vragen bij de Belastingdienst, lijkt me zo. Echt verbaasd ben ik niet over de verdenkingen. De bouw van het huidige hoofdkantoor van KPMG in Amstelveen is vanaf het allereerste begin getekend door een gebrek aan integriteit en maatschappelijk fatsoen alsook ordinair financieel eigenbelang van de partners van het toenmalige KPMG. Ik heb de kantoorkolos dan ook talrijke keren een gebouw van ‘Schaamte en Schande’ genoemd. Lees er nog maar eens mijn blog van april 2012 op na.

Ze hadden zich bijvoorbeeld de vraag kunnen stellen die Sicco Kuijper brancheorganisaties in het vastgoed voorhoudt

Het is eerder verbazingwekkend dat justitie blijkbaar twee jaar nodig heeft gehad om alle in de media gemelde omstreden integriteitszaken rond de ontwikkeling van dit hoofdkantoor’ (inclusief een kickback betaling aan een bij de verkoop aan Oppenheim/IVG betrokken medewerker) zo hard te krijgen dat die tot vervolgstappen hebben geleid. Veel erger is dat een bedrijf als KPMG er intern blijkbaar ook twee jaar lang weinig mee gedaan heeft. Anders had het niet gewacht totdat het OM tot concrete stappen overging. Ze hadden zich bijvoorbeeld de vraag kunnen stellen die Sicco Kuijper brancheorganisaties in het vastgoed voorhoudt: ‘Hoe kan beter zicht worden verkregen op ongewenst gedrag, top down, bottom up en op hetzelfde functieniveau?'

Benoemingen van topmannen

Met name de rol van de nu ineens wel afgetreden partner Jaap van Everdingen in al het gerommel rond de Meijon-vennootschap, die de ontwikkeling van het KPMG-kantoor mogelijk hebben gemaakt, had al veel eerder intern tot maatregelen hebben moeten leiden. Die omstreden rol van Meijer en Van Everdingen/Leon Bots was al veel langer bekend. Toch kreeg Van Everdingen begin 2013 de kans om voor een tweede keer tot het bestuur van KPMG toe te treden, een positie die hij eind vorig jaar weer inleverde, nadat bekend was geworden dat KPMG Nederland steekpenningen door Balast Nedam in Saoedi-Arabië had verdoezeld. Hoe kun je als integer bedrijf iemand als bestuurder benoemen, terwijl je had kunnen weten dat hij op zijn minst betrokken is geweest bij het opzetten van een omstreden ontwikkelingsdeal? Hetzelfde geld trouwens ook voor de huidige topman van KPMG, Jurgen van Breukelen. Deze is de afgelopen week volgens de Telegraaf betrokken geweest bij een uit de hand gelopen conflict rond een private vastgoeddeal in Blaricum. Van Breukelen trad hierbij op als de belangrijkste man in een beleggingsclub van KPMG-partners, waarbij de gemeente Blaricum beslag heeft gelegd op het privé-vermogen van ten minste tien van hen. Gisteren verklaarde dezelfde Van Breukelen dat het voor KPMG zaak is zich alleen bezig te houden met dingen waar ze verstand van hebben. ‘Schoenmaker blijf bij je leest, dat is een belangrijke les. We hebben onszelf overschat. En we hebben de risico’s van het ontwikkelen van een kantoor onderschat. We zijn geen projectontwikkelaars,’ zei hij in De Telegraaf.

Ordinaire hebzucht

Blijft natuurlijk we de vraag liggen hoe het mogelijk is geweest dat KPMG voor 70 procent in een vennootschap stapte met een in de markt toch niet als vooraanstaand ontwikkelaar bekend staande Fred Meijer om een nieuw hoofdkantoor van ruim 200 miljoen euro in een weiland aan de rand van Amstelveen neer te zetten? Daar is eigenlijk maar een antwoord op mogelijk. Greediness, ordinaire hebzucht, zoveel mogelijk geld privé bij elkaar harken, naast de enorme salarissen als partner van het accountantskantoor zelf. En dat kan alleen maar door onduidelijke juridische constructies, die tot doel hebben om te voorkomen dat de buitenwereld kan vaststellen hoe het allemaal precies zit. Wat hield Kuijper de vastgoedsector ook al weer als vraag voor: ‘Hoe kunnen organisaties de transparantie in de vastgoedsector vergroten?’. In ieder geval niet op de manier van Van Everdingen en Van Breukelen. Of van Meijer en Bots. Het wordt tijd dat het Nederlandse bedrijfsleven, maar ook de overheden, zich gaan realiseren hoe accountantsbedrijven, grote advocatenkantoren en allerlei andere adviseurs echt opereren. De eerste vraag die Kuijper bij zijn presentatie in november vorig jaar op de institutionele vastgoedsector losliet, zegt het allemaal: ‘Waarom doen organisaties nog steeds zaken met niet-integere bedrijven en personen?’ Ik kan me zo voorstellen dat na alle schandalen van het afgelopen jaar, het antwoord wel eens zou kunnen zijn: ‘Dat doen we niet meer, en al helemaal niet meer met KPMG!’