De oorspronkelijke gedachte achter het fenomeen ratingbureau is nobel. Wanneer investeerders opzoek zijn naar een waardeoordeel, kunnen ze te rade gaan bij een onafhankelijk kredietbeoordelaar. Met allerlei betrekkelijk eenvoudige lettercodes wordt de waardering van het desbetreffende financiële product, bedrijf of obligatie continu gewaardeerd. De waardering AAA geniet onder het grote publiek de meeste bekendheid. Standard & Poor’s is het oudste ratingbureau ter wereld. In 1860 begon Henry Poor de historie van de financiering van onder andere de Amerikaanse spoorwegen in kaart te brengen als gids voor beleggers. In 1906 werd het Standard Statistics Bureau opgericht, dat met name actief was buiten de spoorwegindustrie. In 1940 werden de krachten van beide bedrijven gebundeld; Standard & Poor’s was een feit. Moody’s werd in 1909 opgericht door John Moody. Moody publiceerde analyses over de hoogst onzekere spoorwegindustrie, door daarbij aandelen en obligaties een waardering mee te geven. John Fitch richtte in 1913 het gelijknamige Fitch op dat een bescheiden versie is van de andere twee bureaus. Tot op de dag van vandaag zwaaien deze drie bureaus de scepter over een gigantische waaier aan wereldwijde waarderingen.

Controversieel

Na verloop van tijd is het business-model van de kredietbeoordeelaars steeds een beetje veranderd en dat maakt het verdienmodel vandaag de dag controversieel. Bedrijven, overheden en financiële instellingen shoppen bij de verschillende bureaus om een zo’n hoog mogelijke rating te verkrijgen en betalen daar grif voor. Aan de andere kant, als beleggers meer inzicht willen hebben over de onderbouwing van een bepaalde rating, moeten ze daar ook voor betalen. Het mes snijdt voor een ratingbureau eigenlijk aan twee kanten, deze dubbele pet bevalt de heren prima. En dan te bedenken dat de grote drie grofweg 95 procent van de markt bestrijken, waarmee ze monopolistische trekjes vertonen.

Gladde salesmedewerkers zwaaiden onnozel met de AAA-rating, maar ook Rabobank maakte er misbruik van

In aanloop naar de crisis in 2008 zijn er door verschillende bureaus de hoogste waarderingen afgegeven (AAA) die nog geen jaar later waardeloos bleken te zijn. Veel beleggers en overheden varen blind op de afgegeven rating, hetgeen in 2008 een harde les bleek te zijn. De Nederlandse Staat met in haar kielzog ING weet daar inmiddels alles van.

Rabo misbruikt rating

De verkooptruc van de gladde salesmedewerkers die onnozel zwaaien met de AAA-rating kwamen in die jaren iets te vaak voor. Maar ook banken schermden met hun hoge rating. Het beste voorbeeld in Nederland is de Rabobank. De Rabobank speelde het spel gewiekst. Door met haar AAA-status te schermen probeerde de bank in aanloop naar de crisis veel spaargeld naar binnen te harken. Dat was ook hard nodig want de Rabobank zag de bui ruim van te voren al aankomen. Ik roep nog maar eens in herinnering dat de Rabobank tijdens deze periode peperduur geld aantrok om haar kernkapitaal te versterken. Dit doe je niet als alles koek en ei is. Het is een typisch voorbeeld van het misbruiken van de AAA-status in aanloop naar slechtere tijden. De Rabobank is inmiddels haar Triple A kwijt.

Macht

De macht van de drie bureaus is door de hoge concentratie behoorlijk groot, omdat veel institutionele beleggers werken met de waarderingen van deze bureaus. Het is daarom niet zo gek dat met name Europa met eigen bureaus wil gaan werken, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan.

Gek genoeg is een investering in een ratingbureau misschien wel de perfecte belegging

  De realiteit is dat de grote drie nog steeds de dienst uitmaken en er geen uitzicht is op meer concurrentie. De les is dat beleggers niet langer blind kunnen varen op de waardering van een ratingbureau. Gek genoeg is een investering in een ratingbureau misschien wel de perfecte belegging, hoe controversieel het verdienmodel ook mag zijn. Rest mij u een goed weekend te wensen.

---

  Jan Dwarshuis is senior asset manager bij Thirteen Asset Management AG, waar hij verantwoordelijk is voor het Thirteen Diversified Fund. Dwarshuis schrijft zijn columns op persoonlijke titel en wordt hier niet voor betaald. Ook betaalt hij niet voor het plaatsen van zijn columns. Professioneel houdt hij posities aan in grote Europese, Amerikaanse en Russische beursfondsen. De informatie in zijn columns is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Op het moment van schrijven heeft hij geen positie in bovengenoemde aandelen en is ook niet voornemens dat de komende 72 uur te doen.