In eerdere delen van deze FTM-serie werd beargumenteerd dat het eten van verzadigd vet geen gevaar vormt voor de gezondheid en dat cholesterol een lichaamseigen stof is die een belangrijke rol speelt in ons lichaam. Er werd gewezen op het feit dat mensen met hart- en vaatziekten in het ene geval wel, maar in het andere geval niet een hoog cholesterol hebben. Ook over het nut van het voorschrijven van statines lieten we al afwijkende geluiden horen: een geïnterviewde cardioloog dacht na zijn pensionering bijvoorbeeld heel anders over deze materie, hij had spijt van zijn voorschrijfgedrag vanwege de bijwerkingen die hij zijn patiënten daardoor had bezorgd. En omdat het verlagen van het cholesterol volgens zijn huidige inzichten niet gezond was. Om die reden sprak hij zelfs over ‘de cholesterolmythe’. Reacties bleven niet uit.

'Ongenuanceerde berichtgeving'

Zo was er de reactie van Angela Maas, hoogleraar Cardiologie aan het Radboud MC. Zij trapte op Twitter af met: ‘Zeer ongenuanceerde berichtgeving. Hopeloze journalistiek’, gevolgd door internist Jeanine Roeters van Lennep van het Erasmus MC die van mening was dat FTM ‘ook de andere kant van het cholesterolverhaal’ moest vertellen. Beiden zijn zeer betrokken bij hun werk en hun patiënten, ‘hebben het beste met hen voor’ en willen daarom onder geen beding een herhaling van de ‘Radar-achtige toestanden’ uit 2007, verwijzend naar enkele uitzendingen van consumentenprogramma Radar van de AvroTros. Die leiden tot op de dag van vandaag, zegt Maas als ik haar bel, tot problemen in de spreekkamer. Herhaling van de toestanden van toen zou mogelijk zijn met de nodige nuance. Die gaat wat Maas betreft beide kanten op. 

Uitzendingen van Radar leiden tot op de dag van vandaag, zegt Maas als ik haar bel, tot problemen in de spreekkamer

Om te beginnen wil professor Maas zelf genuanceerd zijn. Wat bijvoorbeeld duidelijk wordt als zegt dat ze blij is met de kritische blik van de moderne patiënt, vindt dat als medicijnen worden uitgeschreven de patiënt niet ‘als eenheidsworst moet worden behandeld’ en dat ze bescheiden is met het voorschrijven van statines, omdat ze niet zonder bijwerkingen zijn. Ook zegt ze dat het onverstandig zou zijn de strikte Amerikaanse cholesterolrichtlijnen na te leven — ‘Ik peins er niet over’ — wijst zij en passant op het belang van goede voeding en heeft ze het op een ander moment in het gesprek hoofdschuddend over de uitwassen die plaatsvonden in de periode dat statines voor grote omzetten zorgden.

Maar toch: ‘Statines hebben ook veel goeds gebracht. Daar zijn keiharde wetenschappelijke artikelen over gepubliceerd’. Soortgelijke reacties zijn er ook van anderen die zich in de discussie mengden en er bijvoorbeeld op wezen dat statines gunstig kunnen zijn voor mannen die al een hartinfarct hebben gehad en voor mensen met een hoog cholesterol als gevolg van een genetische mutatie: Familiaire Hypercholesterolomie (FH). FH is deel van de ‘andere kant van het cholesterolverhaal’ van dr. Roeters van Lennep, blijkt als ik haar opbel. Maar het verhaal is groter.

'Dat is al jááren zo'

'Wij zijn geen moordenaars die mensen levensgevaarlijke pillen proberen te laten innemen'

Op onze vraag iets dieper op dat andere verhaal in te gaan, antwoordt Roeters van Lennep dat er gedegen onderzoek ligt aan de basis van haar werk als internist en het werk van al haar collega’s in de cardiologie en de huisartsenpraktijken die waarschuwen tegen een hoog cholesterol en die dat met behulp van de richtlijnen omlaag proberen te brengen. Onder meer met statines. ‘Voor je het weet denk je als lezer van de cholesterolartikelen op FTM dat het zo ongeveer levensgevaarlijk is om die statines in te nemen en vraag je je af: ‘hoe kómen die dokters er allemaal bij?’ Dat vind ik nogal eenzijdig. De meesten van ons zijn toch echt dokter geworden omdat ze patiënten willen helpen en hen een beter leven willen geven. Wij zijn geen moordenaars die mensen levensgevaarlijke pillen proberen te laten innemen. Plus, we gaan af op de evidence: er zijn echt heel goede onderzoeken gedaan. Die hebben laten zien dat cholesterolverlaging met statines bijdraagt aan vermindering van hart- en vaatziekten.’

Ook met de stelling dat verzadigd vet uit het verdomhoekje mag worden gehaald, zoals beschreven in eerdere artikelen in dit cholesteroldossier, is niet iedereen het eens. ‘Ik heb altijd begrepen dat onverzadigd vet beter is dan verzadigd vet. Dat is al jááren zo. Wij volgen daarin het Gezondheidsraadadvies. Dat is wetenschappelijk onderbouwd’, zegt dr. Jako Burgers, hoofd afdeling Richtlijnontwikkeling en Wetenschap bij het NHG (Nederlands Huisartsen Genootschap).

Burgers werkte mee aan de richtlijn Cardiovasculair Risicomanagement (CVRM), de standaard, die door huisartsen en internisten wordt geraadpleegd. Zonder te haperen verwijst hij dan ook naar noot 37 wanneer het gesprek komt op de bijwerkingen van statines. Burgers, tevens huisarts, is tegenover zijn patiënten heel open over de bijwerkingen van statines. Maar ook hij ziet bij het onderwerp statines ‘mits voorgeschreven bij patiënten met een fors verhoogd risico op hart- en vaatziekten’ meer voor- dan nadelen.

Doel: waarheidsvinding

Wat is de wetenschappelijke basis bij de verschillende visies en wat is de kwaliteit van de argumentatie er achter?

Bij de onderwerpen cholesterol, de rol van voeding, hart- en vaatziekten en de behandeling met statines komt het uiteindelijk altijd neer op bewijs. Wat is de wetenschappelijke basis bij de verschillende visies en wat is de kwaliteit van de argumentatie er achter? En: zijn de onderzoeken eerlijk uitgevoerd of is er misschien gesjoemeld met de cijfers? Zijn de adviezen die we krijgen vrij van belangenverstrengelingen tot stand gekomen? Het zijn pittige, maar onvermijdelijke vragen die daarom centraal staan in dit cholesteroldossier. In volgende artikelen gaan we op zoek naar de antwoorden op deze vragen. Bij dat proces geven we gehoor aan de argumenten van alle betrokken partijen, welke positie zij ook innemen. Het doel is waarheidsvinding. Kun je daaraan een bijdrage leveren, aarzel dan niet contact op te nemen.

Lees ook het FTM cholesteroldossier-tot-nu-toe