Op de zijkant van het fonkelnieuwe Huis van de Europese Geschiedenis in Brussel hangt een wonderlijk bordje: ‘Dit is een project van het Europees Parlement.’ Dat is misschien een beetje ten overvloede, daar het gebouw pal naast dat van het Europees Parlement staat.

Twee weken na de feestelijke opening is het niet erg druk in het museum, dat vanwege het prijskaartje (56 miljoen euro) nu al de nodige kritiek over zich heen heeft gekregen. Die kosten zijn er ook aan af te zien: Het gebouw hangt vol met videoschermen en bezoekers krijgen ondersteunende informatie via iPads. 

Er ligt een nadruk op de culturele uitwisseling over grenzen, bijvoorbeeld bij kunst en mode

Meer EU is meer licht

Het museum beslaat zes etages; elke etage komen we dichterbij het heden, is de kleurstelling lichter en speelt Europese samenwerking een grotere rol. Op de laagste en dus donkerste etages vinden we alledaagse voorwerpen en leren we over de tijd dat er nog helemaal geen EU was. Wel was er al een internationale uitwisseling, door netwerken van wetenschappers en kunstenaars. Een tekst op de muur vermeldt:

‘Alhoewel alle zaken die je hier ziet vrij bekend en gewoon lijken, vertelt elk object een — dikwijls onverwacht — verhaal over grensoverschrijdende contacten tussen mensen. Vele dagelijkse dingen worden dit pas door een uniek proces van interculturele invloed binnen Europa en de rest van de wereld. Maakt dit je alledaagse omgeving niet veel fascinerender? De stroom van mensen, goederen, gebruiken en ideeën die de menselijke geschiedenis kenmerkt, verzekert verandering in alle culturen.’

Zo wordt de nadruk gelegd op culturele uitwisseling van bijvoorbeeld speelgoed, kunst en mode. En, zo vertelt het museum ons, velen morgen tegenwoordig dan wel denken dat tulpen oer-Nederlands zijn, de bloemen komen eigenlijk van ver weg. Met andere woorden, internationale contacten waren er altijd al. Ook de suggestie is duidelijk: die internationale contacten waren een voorloper van de huidige Europese samenwerking.

Europese recente geschiedenis

Op de hogere etages vinden we de recentere geschiedenis: de Eerste Wereldoorlog, de Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog. We zien hoe op de puinhopen van de Tweede Wereldoorlog de fundamenten van de huidige EU werden gebouwd. De tijden veranderden: er kwamen nieuwe strijdpunten, zoals aandacht voor het milieu, kernwapens en het neoliberalisme van Thatcher. In 1989 viel de muur en werd Europa verenigd. In de nok van het gebouw gaat het echt over de EU zelf: aan bod komen de instellingen, procedures en verdragen.

Zo eindigt de tentoonstelling met het verenigde Europa van nu. Dit laatste deel van het Huis van de Europese Geschiedenis is daarmee een doublure van een ander museum wat al sinds 2011 één deur verderop te vinden is: het Parlamentarium, oftewel het bezoekerscentrum van het Europees Parlement. Daar is in een permanente tentoonstelling te zien hoe de EU — en met name het Parlement — functioneert. Boven het Parlamentarium bevinden zich ironisch genoeg de fracties van veel eurosceptische partijen, waaronder de SP en PVV.

Eenzijdig verhaal

Ook in andere zaken komt het Parlementarium met het Huis van de Europese geschiedenis overeen: de nadruk ligt op de positieve kanten van Europese integratie en de negatieve kanten worden simpelweg genegeerd. In het Parlamentarium wordt Europees beleid — zoals door de EU gefinancierde schoolmelk en schoolfruit in de Poolse stad Poznań — ruimhartig aangeprezen. Er wordt geen enkele referentie gemaakt naar de inmiddels hevige discussie of dit soort beleid niet beter nationaal kan worden vormgegeven.

Musea zijn een manier geworden om de Europese gedachte uit te dragen

Het Parlamentarium vertelt ook dat het Europees Parlement meerdere locaties heeft, maar noemt daarbij niet de vermijdbare extra kosten van 180 miljoen euro per jaar. Terloops meldt het Parlamentarium wel dat de voedselkwaliteit door de EU beter is dan ooit. Het enige negatieve aspect van de EU die we in het gebouw tegenkomen, is dat het Europees landbouwbeleid heeft geleid tot boterbergen en melkplassen.

Zo zijn musea een manier geworden om de Europese gedachte uit te dragen — of de inhoudelijke boodschap nu klopt of niet. Bij het Parlamentarium wordt het hele politieke debat over de EU weggelaten en gesuggereerd dat er consensus is over de rol en status van het Europees Parlement. In het Huis voor de Europese Geschiedenis wordt de geschiedenis zó verteld, dat het logisch lijkt dat deze is uitgemond in de huidige Europese Unie. Het felle debat over de EU vandaag de dag laat echter juist zien dat deze ontwikkeling uiterst omstreden en onzeker is.

De tekortkomingen van het Huis voor de Europese Geschiedenis worden misschien wel het best zichtbaar bij dat ene kleine probleem: Er is in het verhaal absoluut geen ruimte voor de Brexit. Het thema kan echter ook niet weggelaten worden, want iedereen weet dat Groot-Brittannië over twee jaar geen lid meer is. De oplossing is opvallend praktisch: aan het einde van de tentoonstelling staat een vitrinekastje over de kwestie. Zo vindt ook de euroscepsis toch nog een plekje in het museum.