Het Forum voor Democratie verkeert in zwaar weer. Na een hevige crisis in de partij door antisemitische, racistische en homofobe berichten in app-groepen van de jongerenorganisatie vertrok een groot deel van de prominenten uit de partij, waaronder Tweede Kamerlid Theo Hiddema, vrijwel de volledige Eerste Kamerfractie en een groot deel van de partijleden die in de Provinciale Staten waren verkozen. Tegen het Forum en zijn voorman Thierry Baudet lopen verschillende rechtszaken, waaronder mogelijk een smaadzaak na aangifte van zijn voormalige kompaan Henk Otten en de zaak van de demonstrant in Den Bosch die door beveiligers van Baudet tegen de grond werd gedrukt .

Bovenop al deze ellende adviseert de Commissie Toezicht Financiering Politieke Partijen (Ctfpp) nu om het Forum een boete op te leggen. De partij, die begin dit jaar nog verkondigde de grootste ledenpartij van Nederland te zijn, blijkt een zooitje van haar ledenadministratie te hebben gemaakt.

‘De commissie stelt vast dat zij al drie jaar achtereen niet kan steunen op de jaarverantwoording van Forum voor Democratie en zijn neveninstellingen’

‘Een ernstige zaak,’ noemt de Ctfpp het. De financiële verantwoording van het Forum voor Democratie over 2019 is opnieuw niet op orde, zo oordeelt de toezichthouder in zijn rapportage aan minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Opnieuw, omdat de jaarrekeningen eerder ook al niet op orde waren. Nu blijkt het ledenaantal per 1 januari 2019 niet te kunnen worden gecontroleerd. Hierdoor kan niet worden vastgesteld of de subsidie aan de partij correct is toegekend (deze subsidies zijn deels afhankelijk van hoeveel leden een partij heeft).

‘De commissie stelt vast dat zij al drie jaar achtereen niet kan steunen op de jaarverantwoording van Forum voor Democratie en zijn neveninstellingen.’ Om die reden adviseert de Ctfpp de partij ‘een bestuurlijke boete op te leggen van 25.000 euro’ en te ‘overwegen of het noodzakelijk is een deel van de subsidie terug te vorderen’.

Ollongren manoeuvreert voorzichtig

Dat laatste advies neemt Kajsa Ollongren, de minister van Binnenlandse Zaken over. Maar inzake de boete is ze terughoudend. Ollongren laat de Kamer nu weten dat ze eerst nader onderzoek wil laten doen door de Auditdienst Rijk. Daarnaast maakt Ollongren melding van de zaak bij de Nederlandse Beroepsorganisatie voor Accountants en de Autoriteit Financiële Markten. Als deze stappen te weinig opleveren, neemt ze het advies van de Ctfpp ‘in serieuze overweging’ om het Forum voor Democratie een bestuurlijke boete van 25.000 euro op te leggen.

Ruud Koole, hoogleraar politicologie en gespecialiseerd in partijfinanciering, noemt de reactie van de minister ‘heel laks’: ‘De minister moet daar veel meer bovenop zitten. Waarom wordt zo’n boete niet gelijk geïnd? De commissie gaat echt niet over één nacht ijs.’

Naast de mogelijke boete ondervindt het Forum ook directe financiële gevolgen van haar rommelige ledenadministratie. Het aantal leden bleek lager te liggen dan aanvankelijk gemeld. Daarom is de toegekende subsidie over 2019 met terugwerkende kracht met maar liefst 111.000 euro verlaagd.

Geschiedenis van kwakkelende boekhouding

De partij kampt al jaren met gebrekkige financiële verslaglegging en een onvolledige ledenadministratie. De problemen begonnen bij de jaarrekening van 2017, in de tijd dat Henk Otten penningmeester was. De accountant van het FvD, Van Noort Gassler & Co, keurde het jaarverslag goed. Maar de Auditdienst Rijk concludeerde dat de accountant zijn werk ‘ontoereikend’ had uitgevoerd. De kostencontrole was niet volledig, en de accountant kon niet alle ‘controledossiers’ aanleveren.

Een jaar later had de accountant zelf ook kritiek op de verslaglegging van Forum. In de accountantsverklaring over het jaar 2018 staat: ‘De vereniging heeft diverse kosten gemaakt in 2018 waarvan een deugdelijke onderbouwing middels facturen of kasbonnen ontbreekt. Daarmee is niet vast te stellen of deze kosten rechtmatig zijn besteed.’ Maar de accountant stelde ook vast dat de jaarrekening als geheel ‘een getrouw beeld’ gaf ‘van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Forum voor Democratie’.

 Maar niet alleen de partij had steken laten vallen bij de jaarrekening van 2018. De accountant zelf had zijn werk voor het tweede jaar op rij onvoldoende uitgevoerd, zo concludeerde de Auditdienst. De controleur wees maar liefst twaalf tekortkomingen aan. Minister Ollongren droeg de accountant vervolgens op om ‘herstelwerkzaamheden’ uit te voeren.

Op 8 oktober 2020 verscheen de jaarrekening van het Forum voor Democratie over 2019. En er waren – het wordt eentonig – problemen met de verslaglegging. En dat terwijl oud-bankier Olaf Ephraim, die Henk Otten een jaar eerder als penningmeester opvolgde, had aangekondigd financieel orde op zaken te zullen stellen. De accountant stelde vast dat het opgegeven ledenaantal niet kon worden gecontroleerd, omdat de onderliggende incassobestanden ontbraken. De partij weet dit aan haar vorige penningmeester: Henk Otten. Die zou alle inschrijvingen in 2018 in de administratie samengevoegd in een paar grote ‘batches’, zo staat in het jaarverslag: ‘Iedere batch bevat tientallen tot honderden geïncasseerde contributies. Deze batchbestanden zijn echter niet overgedragen na het vertrek van de voormalig penningmeester, en ook niet meer te achterhalen via de ING.’ Otten werpt de beschuldigingen verre van zich: volgens hem was secretaris Rob Rooken vanaf de oprichting van de partij verantwoordelijk voor het ledenbestand.

En nu, na drie jaar van gemodder met de financiële verslaglegging, vindt de Ctfpp het mooi geweest en adviseert zij een boete op te leggen van 25.000 euro.

Het FvD is niet de enige partij die ervan langs krijgt: ook 50Plus hangt een boete boven het hoofd. Hun accountant blijkt de jaarrekening van 2018 onvoldoende te hebben gecontroleerd, aldus de Auditdienst Rijk, en de jaarrekening van 2019 voldoet niet aan de formele eisen. De commissie adviseert om de Auditdienst goed naar de deze jaarrekening te laten kijken en wijst op de mogelijkheid om een boete op te leggen, indien zich dan opnieuw problemen voordoen.

Veel van de stukken die partijen aanleverden, voldoen niet aan de wettelijke volledigheidseisen

Buiten het FvD en 50Plus zijn er geen partijen met grove fouten in hun boekhouding. Wel voldoen veel van de stukken die partijen aanleverden, niet aan de wettelijke volledigheidseisen. Ze zijn bijvoorbeeld niet ondertekend door alle bestuurders of er missen accountantscontroles van neveninstellingen. In de rapportage aan Ollongren staat: ‘De commissie heeft u vorig jaar reeds medegedeeld dat zij geen jaarstukken meer zal beoordelen die tekortschieten op één of meer van de – hieronder uitgeschreven – punten totdat herstelverzuim heeft plaatsgevonden.’ Daarom heeft de commissie de jaarstukken van acht partijen niet bekeken.

Volgens de commissie hadden veel van deze fouten voorkomen kunnen worden met een protocol dat de wettelijke eisen verduidelijkt. Dat is er nog niet, al had de commissie daar vorig jaar op aangedrongen. De minister heeft beloofd het protocol voor het einde van het jaar af te hebben, maar de commissie is sceptisch ‘en acht het niet realistisch dat een dergelijk protocol nog voor 1 januari 2021 tot stand zal komen, terwijl haast in deze echt is geboden, vanwege het komend verkiezingsjaar’.

Giften in natura

Naast de ledenadministratie en de boekhouding kijkt de Ctfpp dit jaar ook naar giften in natura. Dat zijn donaties waarbij goederen of diensten worden gegund aan een politieke partij. Denk aan een zaal die een ondernemer ter beschikking stelt, een drukker die de kosten van flyers of posters voor zijn rekening neemt, of een andere geleverde dienst die een zekere waarde vertegenwoordigt, zonder dat een partij daarvoor betaalt. Ook hiervan is sprake bij Forum: de partij huurde immers voor een schijntje een kantoor aan de Herengracht van de christelijke-conservatieve ondernemer Cor Verkade, die zich de afgelopen jaren liet kennen als een Baudet-adept.

De commissie constateert dat geen enkele partij melding maakt van giften in natura

In het afgelopen jaar stelde Follow the Money het Ctfpp al vragen over deze vorm van doneren, in het kader van ons onderzoek naar het kopen van politieke invloed in Nederland.

De commissie constateert dat geen enkele partij melding maakt van giften in natura. ‘Onbegrijpelijk,’ aldus Ruud Koole: ‘In de wet staat dat dit moet worden geregistreerd, maar toch gebeurt het niet. Ik vind het heel alarmerend.’

Koole krijgt bijval van commissievoorzitter Ed Anker. Giften in natura zijn volgens hem van belang: ‘Er komt weer een campagne aan en dat is de tijd dat er ook veel giften worden gedaan in natura.’ Het is de eerste keer dat deze vorm van doneren is opgenomen in de rapportage van Anker en zijn collega’s. ‘We hebben het wel eens gehad over giften in natura met de vorige commissie. Maar het is best een lastige categorie. Dus heeft het toen niet tot een concreet advies geleid, als ik het me goed herinner.’

De commissie heeft al met al dus veel aan te merken op de financiële verslaglegging en de controle daarop. Er bestaan grote zorgen over de situatie, omdat er volgend jaar verkiezingen zijn: ‘Het komt het vertrouwen van alle kiesgerechtigden in het Nederlandse politieke systeem ten goede als de commissie kan vaststellen dat de financiering van alle politieke partijen heeft plaatsgevonden in overeenstemming met het bepaalde in de Wfpp.’ 

Een ding is zeker: Voor Forum is het de komende maanden alle hens aan dek. Niet alleen moet Thierry Baudet een nieuw bestuur om zich heen formeren, een nieuwe kieslijst samenstellen en een verkiezingscampagne van de grond trekken. Hij moet ook de partij-administratie en de financiën op orde krijgen. Of dat gaat lukken is zeer de vraag.