Maakt moderne landbouw onze voeding ongezond?

‘Ik geloofde het eerst ook niet,’ zegt boer Arnold van Woerkom uit Bant (Flevoland). ‘Ploegen vond ik mooi, ik deed gewoon wat andere boeren ook doen.’ Maar langzaam begon Van Woerkom zich meer te verdiepen in het voedsel dat hij produceerde; uiteindelijk veranderde hij compleet van mening. Nu is hij ervan overtuigd dat de landbouw anders moet: 'Het is alleen maar kilo's maal prijs, naar kwaliteit wordt niet gekeken.' Op zijn eigen bedrijf besloot hij het roer om te gooien.

Bekijk de reportage van Stijn en Ilia hieronder. Na de video volgt nog een analyse.

De nabeschouwing

Van Woerkom ploegt dus niet meer; ook bemest hij op een hele andere manier. Heeft dat zin? Zeker, hij brengt een belangrijk punt in: micronutriënten krijgen nauwelijks aandacht in de huidige landbouw. Daarmee bedoelt Van Woerkom mineralen die maar weinig in de bodem voorkomen, zoals ijzer, koper en zink.

Dus, beredeneert Van Woerkom, we moeten voldoende van deze zeldzamere mineralen in de bodem stoppen en ervoor zorgen dat de balans tussen de verschillende mineralen goed is. Doen we dat, dan krijgen wij planten genoeg mineralen binnen en wordt ons eten weer gezonder. Klinkt logisch, maar of onze gewassen inderdaad te weinig minerale micronutriënten bevatten is lastig te zeggen.

Grote tekorten wereldwijd

Wereldwijd is een gebrek aan micronutriënten zeker een probleem. Zo kampen grote gebieden in Azië en Afrika met tekorten aan zink. Dat zorgt naar schatting wereldwijd voor ongeveer 800.000 sterfgevallen per jaar. De meeste Nederlandse akkers worden echter bemest met dierlijke mest; die bevat al genoeg zink en andere micronutriënten. Hier is een gebrek in de bodem dan ook niet echt aan de orde. Zelfs wanneer er langere tijd geen nieuwe micronutriënten op het land worden gebracht. Maar, ook de balans tussen verschillende mineralen in gewassen is belangrijk.

Er zijn inderdaad wetenschappelijke studies die aangeven dat bij veel bemesting van stikstof – en dat gebeurt vaak – er in verhouding minder micronutriënten door de planten worden opgenomen. Maar, er zijn ook onderzoeken die aangeven dat dit niet het geval is. Al met al is dus niet keihard te zeggen dat ons eten deze mineralen mist. Maar goed, het feit dat de aardappelen van Van Woerkom veel meer mineralen bevatten dan zijn buren, geeft natuurlijk wel te denken.

Niet meer ploegen als ontstekingsremmer

Bovendien gaat het niet alleen om mineralen. Ook zogenaamde 'secondaire metabolieten' kunnen gezond voor ons zijn. Sommigen helpen ons lichaam bijvoorbeeld om ontstekingen tegen te gaan. De maatregelen die Van Woerkom neemt, zorgen waarschijnlijk voor meer van deze stoffen. Een kruidenmengsel of niet meer ploegen leidt namelijk tot meer verschillende soorten bodemorganismen en meer bodemorganismen zorgen vaak weer voor meer secondaire metabolieten. Opnieuw weer geen keihard direct bewijs dus, maar het is wel degelijk te beargumenteren dat het werk van Van Woerkom zin heeft.

Opnieuw weer geen keihard direct bewijs dus

De landbouw telt meer van dit soort indirecte effecten en precies dat maakt het zo'n ingewikkeld en weerbarstig vakgebied. Willen we echt snappen wat we doen en het systeem, zonder twijfel, in juiste richting veranderen dan moeten we al die indirecte effecten veel beter begrijpen.

Van Woerkom is elk geval overtuigd dat hij op de goede weg is. Zijn aardappelen en groenten probeert hij inmiddels voor een hogere prijs te verkopen. Dat gaat nog maar lastig. ‘Laatst werd ik gebeld door iemand van de groothandel. Hij vertelde dat ik zulke mooie producten lever en dat hij graag meer wilde bestellen, maar vervolgens wilde hij daar geen hogere prijs voor betalen.’ Niettemin gaat Van Woerkom door. ‘Ik heb een geweldig product, daar vind ik echt nog wel een goede prijs voor.’

Dit was deel 1 van de serie 'Wat zit er in ons eten? Wie verdient eraan? Follow the Money gaat deze weken op zoek naar meer alternatieve geluiden. We stellen daarbij twee vragen: is ons eten minder gezond geworden? En wie verdient er eigenlijk aan?

Volgende week deel 2: Luchtgaatjes of chemicaliën.

Beeld: Ilia ten Böhmer