© AFP PHOTO/Ben Stansall
5
MIN
‘Straks vliegen de bakstenen door de ruiten van de Albert Heijn,’ voorspelde een collega van redacteur Thomas Bollen in 2008. Zover is het niet gekomen. Wat er wél aan diggelen ging, was Thomas’ economische wereldbeeld.
In 2008 liep ik stage bij de M&A-adviespraktijk van Deloitte. Daar spitte ik jaarrekeningen door, hielp met het waarderen van bedrijven en stelde verkoopbrochures samen: niet direct de meest opwindende taakjes. Wat mijn concentratie niet bevorderde, waren de rood knipperende koersen van ING en Fortis in de hoek van mijn scherm. Bij de koffieautomaat werd volop gediscussieerd, niet over wat er in de economie aan de hand was, maar over het juiste moment om weer in te stappen. Iedereen was het er immers over eens: ‘ING is in de kern een gezonde bank en de koers zal zich snel herstellen.’
Eén consultant zag het anders: ‘Al die banken zullen als dominosteentjes omvallen. De koers gaat naar nul. En vervolgens vliegen de bakstenen door de ruiten van de Albert Heijn.’
De rest barstte in lachen uit. Hij was de waarderingsspecialist van de afdeling, maar niemand nam zijn woorden serieus: ‘Zijn vriendin heeft het vorige week uitgemaakt, dus hij zit niet zo lekker in zijn vel.’ Toen ik doorkreeg dat hij meende wat hij zei, ging er een rilling door mijn lijf. Wat nu als juist de rest het bij het verkeerde eind had?
Ik voelde me als Jim Carrey in The Truman Show
Die gedachte bleef in de maanden daarna door mijn hoofd spoken. De veronderstelling dat wij, spaarzame Nederlanders, onze financiën keurig op orde hadden en onze banken dus niet failliet konden gaan, zat diepgeworteld in mijn brein. Bij mijn collega’s was dat net zo, ook al hadden we deze aanname nooit getest. Totale ineenstorting van ons financiële stelsel was simpelweg geen scenario in de VaR- en CAPM-modellen waar ik over leerde op mijn opleiding Financiële Economie. De waarderingsmodellen van Deloitte hielden evenmin rekening met het script dat uiteindelijk werd gevolgd.
Na de val van Lehman Brothers schudde het financiële systeem op zijn grondvesten. Waren vervolgens niet alle conventies van het kapitalisme overboord gegooid, dan had de eenzame consultant gelijk gekregen en waren de bakstenen echt door de ruiten van de Albert Heijn gevlogen. In plaats daarvan werd wereldwijd met belastinggeld gesmeten om failliete banken van de ondergang te redden.
Wereldbeeld
In 2008 werd mijn wereldbeeld en dat van vele anderen in mijn omgeving grondig door elkaar geschud. Ik voelde me als Jim Carrey in The Truman Show, wanneer hij ontdekt dat de wereld om hem heen een zorgvuldig geconstrueerde leugen is. Het kapitalisme is het beste (en eigenlijk enige) systeem om een economie te laten bloeien, zo was mij tijdens mijn jeugd en opleiding ingeprent. Maar had ik het kapitalisme niet zojuist met eigen ogen zien falen?
‘Als het meer is dan een vage ambitie en Truman is vastberaden om de waarheid te ontdekken, dan is er geen enkele manier waarop we dat kunnen beletten,’ zegt Ed Harris in de rol van regisseur van The Truman Show. Maar vervolgens voorspelt hij dat Truman zich ondanks zijn ontdekkingen weer zal schikken in zijn oude rol. Hij is tenslotte net als wij allemaal: ‘We accepteren de realiteit van de wereld zoals die aan ons wordt gepresenteerd.’
De crisis is ‘opgelost’ met de creatie van een nieuwe bubbel
Tien jaar na de val van Lehman Brothers lijken alle problemen opgelost. De bancaire sector is hervormd, onze economie groeit weer en het kapitalisme functioneert als vanouds. Althans: zo wordt het opnieuw aan ons gepresenteerd. Wanneer je immers kritisch kijkt, ontdek je dat de werkelijkheid achter deze goednieuwsfaçade nog altijd dezelfde is.
Boom-bust-boom
Het huidige ontwerp van ons financiële systeem en geldstelsel zorgen voor een cyclus waarbij economische voorspoed (waarvan een selecte groep disproportioneel profiteert) wordt afgewisseld met economische malaise (voor de rest): de zogeheten boom-bust-boom-cyclus. Ondanks die wetenschap is na 2008 niet ingezet op het adresseren van de structurele weeffouten in het ontwerp. Sterker nog: de crisis is ‘opgelost’ met de creatie van een nieuwe bubbel.
De aanloop naar de crisis ging gepaard met excessieve schuldengroei; diezelfde schuldengroei is opnieuw de motor achter ons ‘economische herstel’. Banken stimuleren het afsluiten van een hypotheek, terwijl de Nederlandse huizenmarkt tekenen van oververhitting vertoont. Studenten lenen meer dan ooit. De schuldenlast van ontwikkelde economieën is niet afgebouwd en die van opkomende economieën is in schrikbarend tempo gegroeid. De totale wereldwijde schuldenberg bedraagt nu 247 biljoen dollar, 318 procent van het wereldwijde bbp.
Centrale banken hebben de rente laag gehouden, waardoor grote multinationals zich tot over hun oren in de schulden konden steken. Zelfs het opkopen van obligaties in de markt, het zogeheten Quantitative Easing (QE), vindt in Europa nog steeds plaats. Dit terwijl QE een absolute noodgreep is: het financiële equivalent van antibiotica, met eveneens nare bijwerkingen.
Het lijkt wel alsof het hier een natuurverschijnsel betreft, in plaats van een menselijk construct
Ondertussen zijn de salarissen in de financiële sector nog altijd buitengewoon; de secundaire arbeidsvoorwaarden — inclusief een get-out-of-jail-free card — misschien nog wel beter. De salarisverhogingen van de ING-top en het recordbedrag van 775 miljoen euro waarmee ING vervolging afkoopt, laten zien hoezeer de financiële sector boven de rest van de maatschappij staat. De wetten voor de gewone sterveling gelden niet voor de bankier.
De ophef in de politiek en media blijft evenwel beperkt tot excessen, zoals de meest recente ING-affaire. Er is nauwelijks aandacht voor de verdere consolidatie van de bancaire sector. De logische oplossing voor het probleem dat banken te groot om om te vallen (too big to fail) zijn en dus straffeloos onverantwoorde risico’s kunnen nemen, is het opknippen van diezelfde banken. Alleen zo kunnen de normale spelregels van het kapitalisme ook in deze sector weer gelden.
Maar in plaats daarvan is gekozen voor verdere integratie en stabiliteitsfondsen. Het gevolg: banken die te groot en te afhankelijk van elkaar waren vóór de crisis, zijn nu nog groter en nog meer met elkaar verbonden.
En zo volgen we wederom de cyclus. Het lijkt wel fatalisme: alsof het een natuurverschijnsel betreft, in plaats van een menselijk construct.
De macht om iets te veranderen
Goed, er zijn marginale verbeteringen doorgevoerd. Zo zijn de kapitaalbuffers van banken iets verhoogd. Drastische verhogingen van de eigen-vermogenseisen, zoals wetenschappers Admati en Hellwig bepleiten in The Bankers New Clothes, werden echter met succes tegengewerkt door de machtige bankenlobby. Regelgeving is vooral nodeloos complex geworden, en daarmee nog moeilijker te handhaven. Radicale hervormingen van het bankwezen, zoals bijvoorbeeld het equity-based financieringsysteem dat McMillan beschrijft in The End of Banking, hebben de publieke discussie überhaupt nooit gehaald.
Niet iedereen laat zich nog verblinden door economische groeicijfers
Dat er zo weinig is veranderd sinds 2008, lag niet aan een tekort aan nieuwe ideeën, maar bij een gebrek aan politieke wil om te hervormen, of zelfs maar te experimenteren — denk aan het initiatief om de werking van een depositobank te testen, dat niet mocht plaatsvinden van De Nederlandsche Bank en het ministerie van Financiën.
De grote zak geld die de financiële sector van de belastingbetaler ontving, werd ingezet om het oude wereldbeeld in ere te herstellen. Op scholen en universiteiten worden nog altijd dezelfde achterhaalde economische modellen onderwezen. De media berichten wederom juichend over een groeiende economie.
Een deel van de kiezers is hier (terecht) heel boos over. Zij zoeken hun heil bij politici die wel hard schreeuwen over ‘uitbuiting door de elite’, maar uiteindelijk bar weinig concrete plannen presenteren voor hervorming van het financiële bestel. Een ander deel van de kiezers bestempelt dat populisme als gevaar, maar is zelf ondertussen in slaap gesust: de partijen die de vorige crisis lieten ontstaan, zijn niet afgestraft en plaatsen nu opnieuw de belangen van de bancaire en corporate sector boven die van burger en MKB. Een echte schreeuw om verandering bleef uit bij het grote publiek.
Je kunt klaarblijkelijk een crisis veroorzaken, er ongestraft mee wegkomen en de meerderheid van de bevolking opnieuw achter je krijgen. Maar gelukkig is er één ding echt veranderd sinds 2008: niet iedereen laat zich nog verblinden door economische groeicijfers. De studenten van Rethinking Economics protesteren over de hele wereld tegen het dogmatische economieonderwijs; de financiële denktank Sustainable Finance Lab (SFL) presenteerde onlangs aanbevelingen voor hervorming aan DNB en de Nederlandse grootbanken. Burgerinitiatief Ons Geld wist meer dan 100.000 handtekeningen op te halen voor een Kamerdebat over het geldstelsel en de economen van hun zustervereniging Positive Money zijn inmiddels doorgedrongen tot onderzoeksposities binnen de Engelse centrale bank.
Bij de volgende bust in de economische cyclus zal het negeren van de onderliggende problematiek een stuk lastiger worden. De plannen voor een nieuwe financiële wereld liggen klaar om te worden opgepakt.
106 Bijdragen
wim de kort 8
Van een beurshandelaar naar een klant 8000 km verder, hij kent zijn gezicht, postuur, karakter en vooral zijn achtergrond nog niet eens. Het zal die handelaar trouwens een worst wezen, alleen poen, verder niks. Van een Shell-directielid naar een boer met zijn ingestorte boerderij door gaswinning in groningen en van politicie met lobbyisten aan tafel naar een arme weduwe in zuid-limburg. Zal niet meevallen om dit op te lossen, maar daarom niet minder belangrijk, of een permanente crises waar deze heren geen oplossing voor kunnen bedenken omdat het hun aan capaciteiten ontbreekt.
Hr E E Schipper
Verwijderd 36314 2
Hr E E SchipperHeRo 7
Verwijderd 36314Verwijderd 36314 2
HeRoLydia Lembeck 12
Verwijderd 36314Verwijderd 36314 2
Lydia LembeckLydia Lembeck 12
Verwijderd 36314wim de kort 8
Verwijderd 36314Theo van Ingen 4
Hr E E SchipperEl Filósofo
Theo van IngenBart Klein Ikink 6
Een crisis ontstaat wanneer veel mensen tegelijkertijd de rente op hun schulden niet meer kunnen betalen. Alleen, zonder rente is er geen markt voor geld en kapitaal.
Nu staan we op een keerpunt. Er is een overvloed aan geld en kapitaal. Dit kan het einde van schaarste zijn en dus van de economische wetenschap zoals we die kennen.
De rentestand waarop de markt in evenwicht is, zal in de toekomst dan negatief kunnen zijn. En dat kan een blijvende situatie zijn.
En dan kunnen we het probleem dat al duizenden jaren bestaat oplossen. Financiële en economische crises zijn dan verleden tijd.
Zie hiervoor: http://www.naturalmoney.org/short.html
Geloof daarom niet dat de zogenaamde 'experts' dit nog kunnen oplossen. Ze hebben 10 jaar de tijd gehad. Het probleem is nu erger dan in 2008.
Maar het is wel op te lossen. Het vergt alleen een andere manier van denken.
Co Pater 7
Bart Klein IkinkElmar Otter 5
Co PaterCo Pater 7
Elmar OtterElmar Otter 5
Co PaterNee ik zie geen problemen ik vraag jou hoe jij dit ziet. Je antwoord is het doorberekenen van de kosten. Ik hoop dat je bedoeld het doorberekenen van de kosten plus winstopslag want anders is er geen sprake van een verdienmodel.
Vraag is dan wat het verschil in effect is met een vergoeding van de kosten (met winstopslag neem ik wel aan) en rente?
Als ik me dit voorstel dan zie ik het volgende. De hoogte van de rente is afhankelijk van het geleende bedrag en het rentepercentage. Het rentepercentage wordt bepaald door een basis rente percentage genaamd risk free plus een risico-opslag. De risico-opslag wordt bepaald door de uitlener.
Maak je van de vergoeding een vast bedrag, namelijk de vergoeding van de kosten plus een winstopslag dan vraag ik mij af wat de methode van het berekenen van deze kosten is? Is die a. vast, b. variabel of c een combinatie van a en b?
Bij a. leen je een bedrag van bijvoorbeeld een bank en zijn de kosten een vast bedrag onafhankelijk van het geleende bedrag, het risico die de bank loopt om zijn geld niet meer terug te krijgen.
Bij b. is de lening afhankelijk van de hoogte van het geleende bedrag plus het risico die de bank loopt haar geld niet terug te krijgen. Vraag is hoe je dit berekend? Want als je een percentage neemt ipv de werkelijke kosten is dit feitelijk rente.
of c. een combinatie van a en b, bijvoorbeeld een vaste vergoeding plus risico opslag.
Indien we uitgaan van situatie a. dan is de vergoeding van een lening van 1 euro net zo duur als een lening van 1 miljoen euro. Of zie ik dit verkeerd?
In dat geval betaal ik als solvabele lener mee aan een insolvabele lener. Het risico die de bank loopt wordt dan namelijk verdeeld onder alle leners die dit via het doorberekenen van kosten betalen. Of zie ik dit verkeerd?
Co Pater 7
Elmar OtterBart Klein Ikink 6
Elmar OtterAls de maximale rente nul is, zullen de meest riskante leningen niet mogelijk zijn. Het financiële systeem wordt daar een stuk stabieler van.
Uiteraard is dit wel een probleem voor het midden en kleinbedrijf. Er zullen dus alternatieven moeten zijn zoals bijvoorbeeld Islamitisch financieren.
Arjan 7
Bart Klein IkinkHet in stellen van een rentecap op 0% om dat probleem aan te pakken is echt onzinnig.
Waarom zo moeilijk doen, als het veel makkelijker kan?
Co Pater 7
ArjanArjan 7
Co PaterDe risico-opslag is ter dekking van verliezen op de leningen portefeuille, er moeten een vergoeding voor funding aan obligatiehouders en spaarders worden betaald, de operationele kosten moeten worden gedekt, en er gaat een stuk winst naar aandeelhouders. En dat gedeelte van de winst wat naar aandeelhouders gaat is niet hoger dan wat er bij andere bedrijven wordt uitgekeerd aan aandeelhouders. Sterker nog, het is aan de lage kant.
Ga eens een bankbalans bestuderen en leg ons dan maar uit hoe die kosten wel moeten worden doorberekend. En je moet niet aankomen zetten met dat de aandeelhouders meer moeten betalen. Want dan is mijn antwoord gelijk dat ik mijn bankaandelen verkoop en daar wel aandelen van ga kopen die een hoger rendement bieden. Ik ben geen filantropische instelling. Ik wil best wel eigen vermogen verschaffen aan een bank, maar daar wil ik wel een vergoeding voor. En als niemand dat wil betalen, dan gaan spaarders maar zelf die 100% risico dragen.
Co Pater 7
ArjanGeld is een publiek iets en moet ook als zodanig functioneren en winst is dus uit den boze. Voorts moet we anders tegen geld aan gaan kijken, want nu zien en gebruiken we het op een verkeerde en destructieve manier.
Het heeft dus geen zin het huidige goed te praten, het moet volledig anders en beter.
Arjan 7
Co PaterDe risico-opslag moet je betalen op basis van de verwachte verliezen. Als die 2% is en ik zou je 100.000 euro lenen dan is het verwachte verlies 2.000 euro.
Het volgende kan gebeuren:
1) Het verlies is 2.000 euro. Dat noemen we een "gelijkspel". Degene die heeft uitgeleend verliest 2.000 euro, maar die 2.000 euro heeft hij ook als rente ontvangen. Degene die leent betaalt 2.000 euro minder terug, maar heeft ook 2.000 euro rente betaald. Niemand heeft voordeel aan de situatie.
2) Het verlies is 1.000 euro. Wie heeft uitgeleend wint. 1000 euro minder terugontvangen op de lening, maar 2000 euro ontvangen aan rente.
3) Het verlies is 3.000 euro. Wie heeft uitgeleend verliest. 3000 euro minder terugontvangen op de lening, maar 2000 euro ontvangen aan rente. Verlies 1000 euro.
Op basis van de daadwerkelijke resultaten zullen de verwachte verliezen voor de periode daarna worden aangepast:
- In situatie 1 blijft het 2%
- In situatie 2 wordt het 1%
- In situatie 3 wordt het 3%.
En het spel begint weer van vooraf aan.
Gelijke kansen voor iedereen, en eerlijke spelregels.
En zo zie je dat het betalen van rente niet betekent dat de ander per definitie winst heeft wat het oneerlijk maakt. Het kan zelfs verliesgevend zijn als de rente te laag is.
Wat jij wil is dat diegene die leent uiteindelijk nooit kan verliezen. En dat noem jij zgn eerlijk. Al het risico leggen bij diegenen die geld uitlenen, met als beargumentatie dat rente niet eerlijk is. Nee, al het risico op verlies bij de ander neerleggen. Dat is pas eerlijk.
Jij wilt een voetbalwedstrijd spelen waarbij er een spelregel is dat jij nooit kan verliezen, maar de ander wel.
Co Pater 7
ArjanEn vanuit dat perspectief is rente wel degelijk oneerlijk en destructief.
Jan Smid 8
ArjanHoe kan het het dan dat banken toch in de problemen. Is de risico-opslag dan toch te laag vastgesteld?
Arjan 7
Jan SmidJan Smid 8
ArjanBart Klein Ikink 6
ArjanWaarom ingewikkelde voorwaarden en regels over leencapaciteit als je een rentecap van 0% kun hebben (als dat mogelijk is).
0% biedt duidelijkheid. Als de geldverstrekker dat accepteert, zal hij/zij automatisch wel het risico beperken.
Dan hebben we al die regeltjes en controle niet meer nodig.
Arjan 7
Bart Klein IkinkBart Klein Ikink 6
Arjan1. geldverstrekkers zullen leningen met een hoog risico niet aangaan;
2. voor bedrijven betekent dat ze meer eigen vermogen nodig hebben (of risico dragend kapitaal, bijvoorbeeld Islamitisch financieren tegen een vergoeding die afhangt van de winst waarbij de rekeninghouders van de bank een resultaatafhankelijk dividend ontvangen en ook koersverlies kunnen ondervinden);
3. voor consumenten betekent dat ze bij twijfelachtige kredietwaardigheid niet kunnen lenen.
Ergo, financiële crises zullen niet of minder voorkomen. Er zijn nog meer voordelen. Het werkt contra cyclisch. Als de economie oververhit dreigt te raken, gaan de rentestanden omhoog, en is er minder krediet beschikbaar tegen een maximum van 0%.
Beleggers kiezen dan eerder voor risicodragend kapitaal dan voor schuld vanwege de rendementsverwachtingen. Dat betekent dat er minder schulden zijn wanneer een recessie begint en dit dus ook minder problemen geeft.
Het is gewoon een briljant idee. Reken er maar op dat je hier in de toekomst meer over gaat horen.
Arjan 7
Bart Klein IkinkWe kennen nu al de Centrale Bank die via het rente-instrument prijsstabiliteit probeert na te streven, en ik zie helemaal niet in waarom een rentecap die doelstelling makkelijker maakt, net zoals het instellen van een rentefloor dat niet doet.
Jan Smid 8
ArjanBart Klein Ikink 6
ArjanDe centrale bank moet zich helemaal niet meer bemoeien met de rente. Die komt in de markt tot stand (de benedengrens is de belasting op geld, bijv. -10% en de bovengrens is nul).
Over prijsstabiliteit, schuldgroei, recessie, oververhitting en crises hoef je helemaal geen zorgen meer te maken. Er zal deflatie zijn, maar met negatieve rentes is dat geen probleem.
Ja, het is dus een briljant idee.
Arjan 7
Bart Klein IkinkEn als jij vindt dat de Centrale Bank zich niet met de rente moet bemoeien, dan kan je net zo goed een theorie schrijven waar de Centrale Bank niet meer de rente stuurt, maar dat je een rentecollar instelt waar een bovenkant en een onderkant voor de rente is.
Maar op welke niveau's stel je dan de cap en de floor in die collar? Wat zorgt voor de meeste stabiliteit?
Dan gaan die criticasters je uitleggen dat daar geen vaste rentepercentages bij horen omdat het helemaal van de situatie afhangt. En daarom heb je dus een Centrale Bank nodig met vakkundige mensen die dat proberen in te schatten.
Er bestaat helemaal geen theorie dat een rentecap op 0% en een rentefloor op -10% voor de meeste stabiliteit zorgt, het is je zelf slechts een onnodige beperking opleggen.
Het is een gekunsteld plan waar geen enkele goede onderbouwing achter zit, en dus helemaal door midden gaat worden gezaagd door economen die helemaal niks van je gaan aannemen maar dat willen zien onderbouwd.
Als je het mij al niet kan uitleggen, dan ga je die mensen al helemaal niet overtuigen. Maar goed, als jij dit wil doorzetten, je doet je best maar. Je komt er vanzelf wel achter.
Bart Klein Ikink 6
Arjan"Als je het mij al niet kan uitleggen..."
Er zijn mensen die het wel snappen, en met minder uitleg bovendien. Kritiek is altijd welkom, maar dan wel van mensen die het snappen ;).
Arjan 7
Bart Klein IkinkMaar als ik ze vervolgens uitleg dat dit niet zo is, dan blijken ze er weinig van te snappen.
Verschil tussen veel van deze mensen en ik is dat ik het altijd beargumenteer en zij niet verder komen dan de stelling "dat het gewoon zo is".
Je kan wel roepen dat deskundigen geen geloofwaardigheid meer hebben, maar ik heb toch liever hun steun dan die van vrienden en familie (die snappen het meestal uit beleefdheid).
Bart Klein Ikink 6
ArjanRente is namelijk de destabiliserende factor in het financiële systeem. Massaal probeert men gegarandeerde inkomsten uit variabele inkomstenbronnen te trekken.
Zoiets is misschien nog hanteerbaar als niet massaal gebeurt. Dan valt er eens een bankje om hier en daar, maar zo erg is dat niet.
Dat jij denkt dat het geen probleem is, komt omdat jij niet verder kijkt dan je neus lang is, net als al die andere 'deskundigen'.
En net als in 2008 zullen ze weer niet met een goede oplossing komen.
Lees maar eens wat er is gebeurd in Wörgl tijdens de Grote Depressie. Alle 'deskundigen' vonden dit een belachelijk idee.
Maar het was wel het enige dat werkte. En zo zal het misschien ook gaan met Natural Money.
Als de crisis serieus wordt, zal men open staan voor andere ideeën. En dan zullen de goede ideeën vanzelf bovenkomen.
Arjan 7
Bart Klein IkinkRente is een kostenpost, zoals alle andere kosten. Die kosten moeten worden terugverdiend en het risico bestaat dat dit niet kan. Dat risico heeft een prijs, en daar proberen beleggers aan te verdienen.
Een ondernemer die klaagt over rente, kan net zo goed klagen over andere kosten. Dat hij bv vindt dat zijn personeel een te hoge loon vraagt, of dat hij tegen een te hoge prijs moet huren. Het enige wat hij moet doen is de kosten doorberekenen in de prijs. En zo doe je dat ook met rentekosten. En rente hoeft niet te worden betaald met nieuwe schulden, want waar rente wordt betaald, is ook een ontvanger van rente. Te hoge schulden door rente is een onzin verhaal. Het is hetzelfde als dat iemand zegt dat schulden te hoog zijn omdat personeel loon vraagt.
Matthijs 11
ArjanArjan 7
MatthijsHarry Petersen 2
Bart Klein IkinkBart Klein Ikink 6
Harry Petersen"Zoiets is misschien nog hanteerbaar als niet massaal gebeurt. Dan valt er eens een bankje om hier en daar, maar zo erg is dat niet."
Een simpel voorbeeld: een bedrijf heeft een investeringsproject waarop het 8% rendement denkt te maken. Het bedrijf kan lenen bij de bank tegen 6% dus het lijkt een goed idee.
Dan blijkt het rendement maar 4% te zijn en lijdt het bedrijf verlies, en mogelijk gaat het failliet omdat het veel heeft geleend, terwijl het project toch een positief rendement had. Had het bedrijf in plaats daarvan meer aandelen kapitaal aangetrokken, dan was het niet failliet gegaan.
Oh ja, en er waren meer bedrijven met hetzelfde probleem, en nu gaan ook de banken failliet. Het is zo simpel maar er lopen hier zogenaamde 'deskundigen' rond die zelfs dit niet snappen.
Arjan 7
Bart Klein IkinkOndernemers moeten alle kosten doorberekenen in producten, en dus ook de rentekosten. Die rentekosten die de ondernemer moet betalen, kan worden betaald door diegenen die het ontvangen. Debet = Credit.
Geen rente maakt een product weliswaar goedkoper (net zoals producten goedkoper worden als je personeel minder loon betaalt), maar je gaat er niet meer producten door verkopen omdat er ook geen rente in het systeem wordt ontvangen waardoor er meer producten kunnen worden gekocht.
De kosten van rente worden betaald door diegenen die het ontvangen.
Bart Klein Ikink 6
ArjanDus een miljardair die veel rente ontvangt, betaalt ook de rente die wordt doorberekend op de producten die worden verkocht in de winkel?
Wat is dat voor kolder? Moet ik hier serieus op reageren?
Bovendien gaat het hier niet om kosten maar om het hefboom effect. Als er minder geleend wordt, zullen het financiële systeem en de economie stabieler zijn.
Het is ook een goed idee dat consumenten minder lenen.
Arjan 7
Bart Klein IkinkJij ziet rente ontvangen als een risicoloze exercitie, terwijl het risico daarvan juist gekoppeld is aan rente wat daadwerkelijk kan worden terugbetaald.
Rente wordt niet steeds gekapitaliseerd op de hoofdsommen waardoor schuld hoger en hoger wordt, en waar vermogen ook hoger en hoger wordt. Vindt slechts plaats voor korte periodes, en als het dan nog niet betaald kan worden, neemt het vermogen verlies.
Bart Klein Ikink 6
ArjanArjan 7
Bart Klein IkinkDie maximale rente bestaat al, het is niet een totale maximale rente, maar een maximale risico-opslag.
De vraag is of je in het algemeen die risico-opslag wil maximaliseren of dat je banken dat zelf laat bepalen.
Maar een rentecap instellen op 0% waarbij de meeste stabiliteit wordt afgedwongen is niet te verdedigen.
Will 14 2
ArjanVeel van wat DNB zegt te kunnen met monetair beleid, is overdreven als je het effect bekijkt. Wat ze vooral doet is liquiditeit voor de banken creeren. Daarvoor heb je competente mensen bij DNB natuurlijk wel nodig.
Bart Klein Ikink 6
Elmar OtterArjan 7
Bart Klein IkinkBart Klein Ikink 6
ArjanCo Pater 7
Bart Klein IkinkHarry Petersen 2
Bart Klein IkinkBart Klein Ikink 6
Harry PetersenBovendien als met een maximale rente van nul riskante leningen worden uitgesloten, zal de economie beter draaien, en de rendementen hoger worden, maar omdat de maximale rente nul is, zal dan het geld meer waard kunnen worden.
Ferry de Boer 7
Co PaterDe bank heeft daarentegen een gigantische hefboom, die hoeft immers maar iets 150 euro te hebben om die 5000 uit te lenen. Dan kan je je afvragen wat er gerechtvaardigd is aan doe rente inderdaad.
De waarheid is wel wat complexer uiteraard. Maar de essentie is denk ik dat het probleem denk ik dat het onderliggende systeem niet deugt, en rente enkel een klein onderdeel van dat systeem is.
Vond volgend stuk van Aad Broere wel inzichtelijk: http://adbroere.nl/web/nl/artikelen/wat-bankiers-zouden-moeten-weten.php
Co Pater 7
Ferry de BoerValkuil die vaak gemaakt wordt is het ik perspectief " als ik iemand 5000 euro ........ " . Iets kan compleet rationeel en normaal lijken vanuit zo'n perspectief, maar voor het grotere plaatje bizarre consequenties opleveren.
Dus juist bij geld en rente moet je het grotere ( vooral ethische ) plaatje willen zien, want zonder dat plaatje is geen enkel oordeel serieus te nemen.
Lydia Lembeck 12
Co PaterAls wij in de familie iemand moeten helpen gaat dat altijd zonder rente en het is altijd goed gegaan. Het idee dat ik ga bedenken dat ik dan die maanden-jaar of twee jaar of zo, dat geld niet ter beschikking heb komt niet in me op. Het stond op de bank. Ik had/heb het niet direct dringend nodig. Dus kan ik mijn broer/neef/zwager even een jaartje steunen. Dan komt het vanzelf terug. Als 'rente' krijg ik een dikke knuffel. Vind ik genoeg 'rente'.
Waarom zou je er meer aan moeten overhouden? Ik begrijp dat echt niet. Geld is handig, maar zodra je meer wil hebben maak je van geld een DOEL. Dat is het niet. Het is een gewoon ruilmiddel.
Co Pater 7
Lydia LembeckHet komt erop neer dat je geld verdiend met geld ( rente ) en ik zie daar geen rechtvaardigheid in, sterker, het is een oorzaak van heel veel shit in de wereld.
wim de kort 8
Lydia LembeckLydia Lembeck 12
wim de kortLydia Lembeck 12
Bart Klein IkinkBart Klein Ikink 6
Lydia LembeckZelfs al is hebzucht goed, dan is het logisch niet mogelijk dat kapitaal eindeloos sneller blijft groeien dan de economie. Dat is de harde realiteit.
Co Pater 7
Bart Klein IkinkMartin Haarmans 5
Bart Klein IkinkBart Klein Ikink 6
Martin HaarmansCo Pater 7
Verwijderd 36314 2
Co PaterCo Pater 7
Verwijderd 36314Daar zijn dat soort gesprekken dus voor nodig.
Verwijderd 36314 2
Co PaterCo Pater 7
Verwijderd 36314Probleem is dat bankiers veel meer macht hebben dan wij denken, en daarom is het ook zo moeilijk om verandering af te dwingen.
Enig zelfinzicht bij bankiers is dan mooi meegenomen, maar uiteraard moeten we zelf de verandering gaan afdwingen.
R. Eman 6
Co PaterEnig idee hoe?
Co Pater 7
R. EmanR. Eman 6
Co PaterCo Pater 7
R. EmanHet politiek proces is echter geen proces waarin meningen van individuen elkaar ontmoeten en tot iets gemeenschappelijks leiden, maar een proces waarin gevestigde belangen de wil opleggen aan die individuen ( meestal de massa genoemd ).
Het feit dat het anders gaat ( zoals je schetst ) dan " we " willen illustreert precies dat.
Daarom moet ook de politiek naast het economische mee veranderen. echter zón proces moet stapsgewijs. En daarom eerst Geld onder publiek beheer.
R. Eman 6
Co PaterCo Pater 7
R. Emanwim de kort 8
Verwijderd 36314Verwijderd 36314 2
wim de kortCo Pater 7
wim de kortW Hoogkamer 10
En ja hoor over te maken op een ING rekening. Ik ga de bib Haarlemmermeer schrijven dat mijn abonnement opgeschort moet worden tot zolang als de bib nodig heeft om betaling bij een fatsoenlijke bank mogelijk te maken.
En ik ben voornemens dit nog veel vaker bij het betalen van rekeningen bij leveranciers aan te kaarten. We moeten wel.
Alleen maar zelf onze rekening opzeggen werktniet door.
Dat kun je jammer genoeg maar 1X doen.
Geluk heb ik met mijn abonnement op ftm. Leeswerk zat dus kan ik de bib best een poosmissen.
Jan Ooms 10
W HoogkamerMaar doe je dat ook bij Rabobank en ABN AMRO-rekeninghouders?
Deze 'jongens' zijn in beginsel geen haar beter ondanks dat ze misschien iets beter opgelet hebben bij het signaleren van wit-was praktijken.
En een stijgend aantal rekeninghouders gun ik hen net zo min...
Het blijft lastig om op een dergelijke manier eerlijk bankieren af te dwingen, helaas!
Maar, heel misschien, wanneer héél veel mensen dit doen, zullen de grote drie minder slaperig worden (wakker worden zullen ze nooit) en wat meer op hun tellen passen.
W Hoogkamer 10
Jan OomsLydia Lembeck 12
W Hoogkamerwim de kort 8
Jan Ooms 10
wim de kortDat zijn ze verplicht, anders deden ze zelfs dát niet!
wim de kort 8
Jan OomsJan Ooms 10
wim de kortCo Pater 7
wim de kortLydia Lembeck 12
Ik hoop wel om 13.00 uur aan de voet van de Erasmusbrug te staan bij de SP manifestatie. M.b.v. mijn Nordic wandelstokken kan ik de brug wel op en neer 'nemen'. Bovendien dichtbij de metro, zodat ik snel naar huis kan. Je mag wel roepen dat o.a. de SP veel roepen maar niets doen, ik houd toch moed dat ze wel wat gaan doen. Vandaar dat ik daar hoop te zijn.
Constance 4
Zit wat in en alleen al de naamgeving van de diverse stromingen is van Monty-Pythonesque allure.
De zg. neo-keynesianen zijn neo-klassieken, die bepaalde pigouviaanse fricties (naar Pigou) in hun modellen aannemen; men heeft daarom al vaak voorgesteld ze neo-Samuelsonianen te noemen.
Echter de dominerende neo-klassieken (tegenwoordig in de nieuw-neo-klassieke synthese) zijn neo noch klassiek maar eigenlijk verkapte monetaristen, die zo heten omdat ze opmerkelijk genoeg geloven in de (semi-)neutraliteit van het geld.
De new-neo-keynesians zijn ook geen keynesianen maar neo-monetaristen en er gaan stemmen op om ze voor alle duidelijkheid new-Fisherianen te noemen.
Als Keynes' erfgenamen (met Schumpeteriaanse en Kaleckiaanse invloeden ) beschouwen zich de post_keynesianen, die zich nog weer onderverdeeld willen zien in tenminste horizontalisten en verticalisten (dit slaat niet op hun favoriete conversatie houding maar op hun ideeën over geld creatie) al beweren de old/Cambridge keynesianen dat zij de enigen zijn die begrijpen "What Keynes really meant". Het feit dat K, die van collega's eerder het verwijt kreeg dat hij te begrijpelijk schreef en dit met de publicatie van de GT rechtzette, zal aan deze verwarring zeker bijgedragen hebben.
De "neo-austrians" zijn geen Oostenrijkers maar tegenwoordig vooral Amerikaanse wingnuts, ( meest misesians/rothbardians ,naar de gemelijke, twistzieke Tweedledum en Tweedledee van de O.S ), die menen te weten dat alle anderen volgers van Keynes zijn zonder dat ze precies weten waarom.
De institutionalisten zijn zichzelf maar vrijwel van het toneel verdwenen en de neo-institutionalisten zijn eigenlijk Austrians maar dan zonder strikt methodologisch individualisme.
En dan zijn er tenminste nog de econofysici die hun diensten aanbieden omdat ze zien dat de economische theorie zich nog in een voorwetenschappelijk stadium bevindt…...
Kom daar maar eens uit.
Karolijne Bauland 8
ConstanceConstance 4
Karolijne BaulandBehalve de namen van enkele stromingen ( die zich niet laten vereenvoudigen), zie ik geen ongebruikelijke termen of gecompliceerde formuleringen. Als je deze namen simpelweg accepteert ( of desnoods opzoekt) is er verder niets om over te struikelen .
Ik wilde een beetje de draak steken met de wijze waarop de diverse stromingen zich onderscheiden, neem het niet te serieus.
Karolijne Bauland 8
ConstanceHet 'opzoeken' van termen uit je betoog klinkt wel erg als huiswerk.
En dat neem ik wel serieus. De mensen achter FTM (en veel mensen die hier regelmatig hun licht laten schijnen over complexe zaken) doen moeite om zaken helder te houden.
Je bent de eerste die ik 'min'. Normaalgesproken vind ik dat flauw. Maar eerlijk gezegd vind ik dat van deze reactie ook.
* in dat geval antwoord ik liever in het Frans.
Constance 4
Sommigen van ons zullen misschien in een staat van shocked disbelief zijn geraakt vanwege het feit dat een centraal bankier zo naïef kon zijn.
Maar gelukkig legde Bob Lucas ons uit waarom de mainstream economen ( muv Roubini en Bootle) de crisis niet voorzagen: hun modellen werken alleen onder de voorwaarden waaronder ze werken en daar horen crises niet bij.
Daarbij komt ook nog dat in een euforische fase vaak niets te gek lijkt.
Bv., in een aardig stukje over securitiseren (https://helda.helsinki.fi/bof/bitstream/handle/123456789/14439/BoF_DP_1631.pdf;sequence=1 )
vinden we: (pag.20)
"So to truly comprehend the components of a CDO2 in this case,
the investor would need to read in excess of one billion pages."
Geen sinecure, maar het kan nog erger; in feite kun je in zo'n situatie oplopen tegen het 'dense subgraph' probleem, waarvoor naar ik weet geen werkbaar algoritme bestaat en dat zelfs een Arjan te machtig zou kunnen zijn.
Paul Willmott een vd bekendste quants, refererend aan CDO,CDO2...,CDOn, stelde bij wijze van grap eens een exp(CDO) voor en merkte tot z'n verbazing dat sommigen daar serieus op ingingen.
En dan hebben we het nog maar niet over de gebreken van diverse technieken die (in allerlei aangepaste versies weliswaar) ver buiten hun geldigheidsbereik worden toegepast, 'implied volatility' via Black-Scholes, 'implied correlation' via de beruchte 'Gaussian copula', VaR als (niet convexe) risicomaat, CAPM, EMH etc.
Zoals Ed Fullbrook eens stelde:
"Economics still awaits its Darwin".
Will 14 2
ConstanceEnkel heterodoxe economen hebben de crisis voorspeld.
http://evonomics.com/bad-economics-science-heterodox-orrell/
Doan HeartBeats1 3
Will 14MaartenH 10
Maar de te nemen maatregelen liggen redelijk voor de hand en zijn bekend, zoals Thomas Bollen aangeeft.
Het lijkt mij dat hier het omgekeerde geldt van "It's the economy stupid!", het probleem zit hem natuurlijk in de politiek en wel dat de financiële sector grote corrumperende invloed heeft op bijna alle sectoren van politiek en overheid. Dat is de reden waarom de bekende en voor de hand liggende maatregelen niet worden genomen.
Zo lang ons politieke systeem deze corruptie toelaat, verandert er niets.
Peter Urbanus 5
MaartenH 10
Peter UrbanusWill 14 2
Wat is nou het probleem dat je centrale bank je overheidsschuld opkoopt? Lekker goedkoop. Je zou zelfs overheidsschuld op die manier kunnen afschaffen en inflatie de enige graadmeter van je uitgaven als overheid laten zijn.
QE heeft bewezen dat alle wilde theorieën omtrent central banking uit de lucht gegrepen zijn. Opkopen van overheidsschuld door de centrale bank is niet vanzelf inflatie-opwekkend. Goedkoop geld is beter voor de economie omdat anders toch alle winsten bij de banken belanden. Wie wil dat nog?
Je moet alleen je huizenmarkt goed reguleren. En dat is niet gebeurd. Maar dat ligt aan het beleid van de overheid. Niet aan QE.
Dwight 4
Will 14Geldcreatie heeft geen invloed op positieve- of negatieve verstoringen in de rentestand (Keynes). Monetaristen denken anders erover. Het is een kwestie van verschil in inzicht.
Dit is een visie:
1) QE is een verhoogd risico, niet minder. Wie meer "geldprint"(schulden), veroorzaakt ook meer vorderingen op vastgoed en in goederensfeer bij misallocatie, waarvoor QE een noodmaatregel was (Bidirectional causation). Dit gaat niet zonder verstoringen in het vertrouwen in de eigen munt en tegenvallende handelsbalansen. De tekorten en zwakke munt zorgen voor dat geld nog meer wegvloeit naar andere markten om de risico's op te vangen van institutionele beleggers.
Geld blijft dan vastzitten in aandelen-, vastgoed-, en vermogensmarkten ipv dat het naar meer vaste banen, lonen en woningbouw gaat( voor PIIGGS). Beleggers proberen investeringen in Bearmarkets te compenseren door winsten te maken in andere markten. De Bullrun van S&P500 en de overwaardering van de dollar index zijn een bewijs dat geld vooral wegvloeit uit EU en EEM-landen naar Wallstreet. Wat als China,Rusland en andere EEM-landen geen Amerikaanse staatsobligaties meer opkopen door handelsoorlogen en meer currency wars gaan voeren? Ik denk dat de Alles-bubbel instabiel wordt met grote gevolgen.
2) QE is de oorzaak van de Alles-bubbel. Daar is bij velen geen twijfel over. Is de Alles-bubbel goed voor Nederland? Ja, zolang het werkt, werkt het. Wanneer een bubbel barst of wat een volgende wereldcrisis veroorzaakt, is speculeren. We mogen vaststellen, dat een crisis voorafgegaan wordt door nieuwe record bubbels. QE levert zeker exponentieel bijdrage aan de Alles-bubbel. Als het barst, dan is het meestal onverwachts, snel en onomkeerbaar. QE hoeft geen oorzaak te zijn, maar het heeft wel veel bijgedragen aan record hoogtes van bubbels en meer macht gegeven aan centrale banken die steeds meer lijken op risicovolle hedgefonds
Will 14 2
DwightBen zelf geen fan van QE. Men had beter fiscale stimulering gebruikt en het geld rechtstreeks in de reële economie gepompt. Er is zeker een bubble in de aandelenmarkt, en het einde van QE zou daar plots verandering in kunnen brengen.
Maar zoals je zegt, is met QE wel de monetaristische theorie naar de prullenmand verwezen. Ook de hele verwarring omtrent wie nu de geldvoorraad controleert, blijkt nu duidelijk. Dat gebeurt endogeen.
Dwight 4
Will 14PQE(https://en.wikipedia.org/wiki/People%27s_Quantitative_Easing) en MDJ (Modern debt jubilee, http://www.debtdeflation.com/blogs/manifesto/).
Dwight 4
Ik denk dat de meeste Nederlanders niet willen geloven dat er een relatie is tussen geldcreatie en verhoogde kans op kapitaalvernieting door bubbels. Het is te ver weg en te abstract, daarnaast is Dumb Money gemakkelijk te manipuleren in de portemonnee en de onderbuik. Bovendien vervallen ze eerder in vingerwijzen en trollen op internet dan in disruptief handelen. Geschiedenis en de actualiteit tonen aan dat populisme opkomt na crises in Europa. Politieke armoede is ook een gevolg door crises.
Ik heb mijn voorzorgmaatregelen getroffen door mijn portfolio te diversifiëren in de loop der jaren: spaargeld, Google aandelen, goud, vastgoed en goede crypto's. Ik heb een boel Ethereums gemined en veel Bitcoins ingeslagen. In een Bearmarket ga ik daarnaast loeren op short-posities om toch te verdienen aan een crisis. Deed JP Morgan dat niet ook door short te gaan op een index voor de ondergang van Griekenland (https://de.wikipedia.org/wiki/ITraxx_SovX_Western_Europe_Index)?
Blikvoedsel, aanstekers en water moet ik nog aanvullen voor de zekerheid.
Eveline Bernard 5
Heel sterk stuk!
John Michael Brummer