Duitse lobbyfavoriet maakt moeiteloos promotie binnen Europese Commissie

Een ‘ongezellige avond’ verwachte Günther Oettinger voorafgaand aan zijn bezoek aan het Europees Parlement. De Duitser werd gisteravond door de Europarlementariërs ondervraagd voor zijn nieuwe functie als budgetcommissaris van de Europese Commissie. Oettinger moest ruim tweëenhalf uur uitleggen waarom hij de geschikte man is om Kristalina Georgieva op te volgen. Zij verliet de Commissie om directeur te worden van de Wereldbank.

De laatste maanden kwam Oettinger herhaaldelijk negatief in het nieuws

De lange zit was niet de enige reden dat Oettinger zich niet verheugde op de ontmoeting met het Europees Parlement. De Duitser is om verschillende reden omstreden. De afgelopen maanden kwam hij herhaaldelijk negatief in het nieuws. Toch wilden christendemocraat Jean-Claude Juncker, en op de achtergrond Oettingers partijgenoot Angela Merkel, graag dat Oettinger zich buigt over het budget van de Europese Unie. Vanwege alle ophef kwam het baantje echter bijna in gevaar.

Privéjet

Oettinger heeft al jaren de reputatie vrijmoedig om te gaan met lobbyisten. Zo voorkwam hij als eurocommissaris van Energie persoonlijk dat (Duitse) autoconcerns aan strengere uitstootnormen gebonden werden. Onder Juncker volgde hij Neelie Kroes op als commissaris van Digitalisering en ook toen wisten lobbyisten hem vanaf het begin goed te vinden. Sinds het aantreden van de Commissie in november 2014 heeft Oettinger 493 ontmoetingen gehad met lobbyisten, meer dan elke andere commissaris. Zijn deur wordt voornamelijk platgelopen door het bedrijfsleven: dat neemt 86 procent van alle gesprekken voor zijn rekening.

Oettingers innige banden met lobbyisten wekten hier en daar weliswaar enige argwaan, maar ze leidden nooit tot veel ophef. Tot november vorig jaar. Toen werd bekend dat Oettinger in mei vorig jaar gebruik had gemaakt van een privéjet om van Brussel naar Boedapest te vliegen. In de Hongaarse hoofdstad bezocht hij op uitnodiging van premier Victor Orbán een conferentie.

Het privévliegtuig werd Oettinger ter beschikking gesteld door Klaus Mangold. Deze voormalig Daimler-manager geldt als de ‘Mister Rusland van de Duitse industrie’ en heeft een eigen consultancy-firma. ‘Contacten zijn de basis van mijn zaken,’ vertelde de honorair consul van Rusland voor zijn deelstaat Baden-Württemberg begin vorig jaar in een interview met de Frankfurter Allgemeine. Mangold lobbyt als ongeregistreerde lobbyist in onder meer voor het opheffen van Europese sancties tegen Rusland.

Geen belangenconflict

Oettinger meldde het gebruik van de privéjet niet in het transparantieregister van de Commissie. Zowel het geschenk van een gratis vlucht als de ontmoeting met de lobbyist gaf de eurocommissaris niet op. De Duitser verdedigde zich door de stellen dat het gebruik van de privéjet de enige mogelijkheid was om snel naar Budapest te komen. Dat was nodig vanwege Orbáns late uitnodiging.

Oettinger heeft al jaren de reputatie vrijmoedig om te gaan met lobbyisten

De Europese Commissie ging mee in zijn verdediging en oordeelde op nogal creatieve wijze dat Oettinger de regels voor de omgang met lobbyisten niet had overtreden. Omdat de Hongaarse regering de trip had aangeboden, werd het gebruik van het privévliegtuig niet als gift beschouwd. En de twee uur durende vlucht met Mangold werd niet als een lobby-ontmoeting aangemerkt, aangezien Mangold niet actief lobbyde binnen de portefeuille van Oettinger. Volgens een woordvoerder van de Commissie bestaat er een duidelijk verschil tussen een ontmoeting en een reis. In geen geval was hier sprake van een belangenconflict. Ngo’s die zich sterk maken voor lobbytransparantie noemden de verklaring ‘bespottelijk’.

De Europese Commissie mocht dan wel erg laconiek reageren op de ontstane ophef, het incident kwam wel degelijk op een gevoelig moment. De Commissie boog zich indertijd namelijk over de omstreden uitbreiding van de enige Hongaarse kerncentrale. Deze opdracht werd door het Russische staatsbedrijf Rosatom uitgevoerd, en gefinancierd door een Hongaarse bank die deels in handen van de staat was. Omdat er mogelijk sprake was van staatssteun vanwege dat laatste aspect moest de Commissie haar goedkeuring uitspreken over de deal. Uitgerekend twee dagen na het bekend worden van Oettingers privétrip bracht de Commissie een positief oordeel uit over de deal.

Spleetogen

Zo ongezellig als Oettinger vooraf vreesde, werd het gisteravond niet. Hij werd zeker niet ‘gegrilld,’ zoals een aantal parlementariërs had aangekondigd. Het verzoenende effect van de kerstmaand werkte kennelijk volop door in de eerste vergaderweek. De raspoliticus wist de Hongaarse kwestie behendig te vermijden door net zo lang voor zich uit te praten dat zijn spreektijd voorbij was nét toen hij het thema alsnog wilde aansnijden.  

Enkele vragen over de zaak liet Oettinger vakkundig in een semantische discussie verzanden. Is de lange vriendschap met de bisschop ook een lobbyontmoeting, of gesprekken met mensen die hem herkennen in het vliegtuig? Oettinger toonde zich van harte bereid om samen met het parlement op zoek te gaan naar verduidelijking van de bestaande lobbyregels.

De ‘grillpartij’ werd eerder een gezellige gourmetavond voor Oettinger

Iets waarvoor Oettinger wel door het stof moest, waren zijn uitspraken over Chinezen, vrouwen en het homohuwelijk. Juist de man die verantwoordelijk wordt voor het personeelsbeleid van de Commissie sprak zich hier denigrerend over uit in een gesloten bijeenkomst met ondernemers, kort voordat de ophef over zijn vlucht naar Boedapest losbarstte. Vooral het feit dat hij Chinezen had betiteld als ‘spleetogen’ werd Oettinger zeer kwalijk genomen. Hij had zich hier al eerder voor verontschuldigd, en gisteravond herhaalde hij meermaals deze spijtbetuiging. Daarmee was de kous voor het parlement af. De ‘grillpartij’ werd daardoor eerder een gezellige gourmetavond voor Oettinger, die ook nog eens gepromoveerd is tot vice-president van de Europese Commissie.

Maar na gisteravond weten Europeanen in ieder geval wel dat het geen enkel probleem is voor hun politici om privévluchten aan te nemen van lobbyisten. Als puntje bij paaltje komt doet men daar in Brussel niet zo moeilijk over.