Een Europese commissaris die toegeeft dat er een probleem is. Dat gebeurt niet vaak. Gisteren deed handelscommissaris Cecilia Malmström het toch. In een live uitgezonden speech zei ze: ‘Laten we erkennen dat er een probleem is. Laten we dit probleem aanpakken in TTIP en in alle nog af te sluiten handelsverdragen.’ Malmström doelt op hervorming van de zogenaamde investeringsbescherming-clausule als onderdeel van handels- en investeringsverdragen, in het bijzonder die tussen Europa en de Verenigde Staten (TTIP). Met de clausule (officieel: Investor State Settlement Dispute, kortweg ISDS) zijn investeringen van bedrijven beschermd bij het eventueel mislopen van omzet wanneer een bepaald land besluit tot maatregelen die het bedrijf financieel kunnen benadelen. Gebeurt dit toch, dan kan het bedrijf met de ISDS-clausule in de hand het betreffende land aanklagen. Volgens Malmström moet TTIP wel een ISDS-clausule bevatten, zodat de rechten van investeerders in de Verenigde Staten goed worden beschermd.

ISDS hervormingen

Malmström trekt zich alle kritiek aan en luisterde naar de Europese nationale overheden, adviescomités en een publieke consultatie over ISDS. Ze stelt voor om in het nieuwe ISDS de volgende bepalingen op te nemen: De advocaten en rechters van ISDS-zaken zullen voortaan moeten zijn aangesloten bij een permanent internationaal hof voor investeerdersbeslechting. Deze moet dan nog wel eerst worden opgericht. Onder andere Nederland stelde in maart al voor om zo’n hof op te richten. Een andere hervorming van Malmström is de mogelijkheid tot het instellen van een hoger beroep bij ISDS-zaken. Ook nieuw: als een bedrijf besluit de hulp van het ISDS-hof in te roepen om een land aan te klagen, kan dit niet gepaard gaan met een gelijktijdige claim bij een de nationale rechtbank van het desbetreffende land.

Malmström trekt zich alle kritiek aan en luisterde naar de Europese nationale overheden

Verder wil Malmström het recht van nationale overheden om eigen wetgeving op te stellen een eigen artikel geven binnen aankomend handelsverdrag TTIP. Dit wordt het ‘right to regulate’ genoemd en dat recht kan onder druk komen te staan door enkel het dreigen met een ISDS-rechtszaak. Bedrijven kunnen zo lastige wetgeving verhinderen of versoepelen enkel door het dreigen met een miljoenen-kostende ISDS-rechtszaak.

Hete lucht

Onlangs zette Malmström haar ISDS-plannen uitgebreid uiteen. Het Seattle to Brussels Network (S2B network), een samenwerking van vele ngo’s wereldwijd, bracht gisteren een reactie uit op dit voorstel. S2B geeft aan dat de voorstellen van Malmström enkel cosmetisch zijn: ‘het duurt jaren om een internationaal hof voor investeerdersbeslechting op te richten, de Commissie maakt hiertoe helemaal geen aanstalten. De referentie naar een hof is enkel hot air.’ S2B betoogt verder dat TTIP ook zonder ISDS doorgang kan vinden: ‘handel en investeren vindt al jarenlang plaats tussen de VS en Europa zonder ISDS-clausule. ISDS is dus duidelijk niet nodig.’ Alle kritiek en discussie over ISDS ten spijt, geeft Malmström aan niet te zullen zwichten voor de ultieme aanpassing van de clausule: ‘het enige idee waar ik het niet mee eens ben, is die waarbij we investeringsbescherming volledig uit TTIP halen.’ Om critici milder te stemmen en Europese burgers over de streep te trekken heeft ze nog vier jaar de tijd, haar termijn als commissaris eindigt pas in 2019. Lees meer over handelsverdragen, TTIP en ISDS in het Follow the TTIP-dossier.