
Het Italiaanse bankensysteem piept en kraakt al enige tijd. Om verdere financiële problemen te voorkomen, wil de Italiaanse premier Matteo Renzi een noodfonds oprichten om de banken te steunen. Maar staatssteun aan banken is verboden. Hoe redt Renzi zich uit dit dilemma?
U kent wellicht het verhaal van de ezel van Buridan. Deze volstrekt rationele ezel kon niet kiezen tussen twee identieke balen stro en verhongerde. De Italiaanse premier Renzi moet zich als die ezel voelen, aangezien hij wordt geconfronteerd met een soortgelijk dilemma. De Italiaanse banken kampen met het immense bedrag van 360 miljard euro aan slechte leningen — dat is maar liefst een derde van alle NPL's (Non-Performing Loans) in Europa. Het fondsje Atlas is met een omvang van 5 miljard veel te klein om dit enorme bedrag op te vangen. Daarom wil Renzi een nieuw fonds oprichten van 40 miljard euro om de ergste klappen op te vangen. Maar dit mag niet van de Europese Commissie (EC), die een dergelijke actie zal beschouwen als ongeoorloofde staatssteun.

Renzi denkt hier echter onderuit te komen door te wijzen op de gevolgen van de Brexit en door een beroep te doen op de ‘uitzonderingsregel’. Een duivels dilemma voor de veelgeplaagde Italiaanse premier, die inmiddels wat minder hoog van de toren blaast dan enige maanden geleden. Toen verklaarde de Demolition Man nog tegenover financieel persbureau Bloomberg dat Italië ‘in de komende tien jaar de hoofdrolspeler in Europa zal worden, zelfs vóór Duitsland en Frankrijk’.
Referendum
Intussen piept hij dus wel anders, en met recht en reden. Het — internationale — vertrouwen in het hele Italiaanse bankenstelsel staat immers op het spel. Maar de penibele situatie van zijn banken is niet het enige probleem waar Renzi mee te kampen heeft. Zo zal er in oktober een door hem uitgeroepen referendum plaatsvinden over een wijziging van de grondwet om de door Brussel gewenste hervormingen door te voeren. De Italiaanse premier heeft zijn politieke lot verbonden aan de uitslag van dat referendum. En alsof dat niet erg genoeg is, wil zijn politieke tegenstrever Beppe Grillo van de Vijfsterrenbeweging een referendum houden over de euro.
Acuut bankenprobleem
Het bankenprobleem is echter acuut. Tot nu toe is van een sanering van het Italiaanse bankensysteem weinig tot niets terechtgekomen. Vrijwel alle Italiaanse banken kampen met een grote hoeveelheid slechte leningen en zijn zwaar ondergekapitaliseerd. Het water staat ze aan de lippen en er moet heel snel iets gebeuren. Als alternatief voor het staatsfonds van 40 miljard euro zou Italië een beroep kunnen doen op het officiële steunfonds van de EU, het zogenoemde Europees Stabiliteitsmechanisme (EMS). Maar dat zou betekenen dat Italië in feite onder curatele van de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank zou komen te staan, wat door de Italianen als een ‘horrorscenario’ zou worden ervaren.
Tot nu toe is van een sanering van het Italiaanse bankensysteem weinig tot niets terechtgekomen
Het excuus van Renzi dat de Brexit voor ‘het Waterloo’ van de Italiaanse banken heeft gezorgd, is doorzichtig en vergezocht. De problemen met de banken bestaan namelijk al heel lang en de aandelenkoersen dalen ook al gestaag. Sinds begin dit jaar verkeren de aandelenkoersen zelfs in een vrije val. Een koersdaling van 60 procent van Uni-Credit — de grootste bank van Italië — geldt als dieptepunt. Het is nog niet duidelijk hoe Brussel zal reageren op het plan van de Italianen om een noodfonds voor hun banken op te richten. Vicepresident Valdis Dombrovskis van de Europese Commissie zei afgelopen dinsdag desgevraagd ‘de situatie van het Italiaanse bankwezen nauwlettend in de gaten te houden'’. Eraan toevoegend ‘in nauw contact’ te staan ‘met de Italiaanse autoriteiten’.
Hoge prijs
Veel speelruimte hebben die autoriteiten ook niet. De Italiaanse staatsschuld nadert de 140 procent van het bruto binnenlands product (bbp) en er is een jaarlijks tekort op de lopende rekening van rond de 40 miljard euro, waardoor dat tekort eerder stijgt dan daalt. Italië voldoet dus bij lange na niet aan de ‘Maastricht-criteria’ van de EC. Volgens de doorgaans goed ingevoerde politieke website Politico hebben insiders in Brussel laten doorschemeren dat Italië een hoge prijs zal betalen indien Brussel instemt met het noodplan van Renzi — hoewel niet duidelijk is op welke wijze. De grootste angst van politici in Brussel is natuurlijk dat als de EU de Italiaanse banken de helpende hand toesteekt, de Spaanse, Franse en Portugese banken dan ook hun hand zullen opsteken. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) waarschuwde gisteren nog in een officiële verklaring voor de onderkapitalisatie van de Portugese banken.
Wellicht dat er een speciale constructie zal worden bedacht voor het Italiaanse bankenprobleem, analoog aan wat er in 2012 gebeurde met het Spaanse bankenprobleem. Toen kregen de Spaanse banken via het ESM een noodfaciliteit van 100 miljard euro via een aparte constructie. Het geld was toen afkomstig van uitsluitend de eurozone belastingbetaler en niet via het IMF. Het grote voordeel voor Italië van een dergelijke constructie is dat het geld dan rechtstreeks naar de banken zal gaan, waardoor de Italiaanse staatsschuld niet toeneemt. De hamvraag is echter of 40 miljard euro wel genoeg is.
36 Bijdragen
locke 5
Jan Smid 8
Jean Wanningen 6
Jan SmidJan-Marten Spit 9
Jan Smiddit is maar voor ~20% juist. Wat 'opkopen door de ECB' wordt genoemd, is voornamelijk (~80%) opkopen door nationale centrale banken van eigen nationale staatsleningen (die bijvoorbeeld in bezit zijn van banken), naar ratio van ECB kapatilisatie, precies om te voorkomen dat lidstaat A teveel opdraait voor de problematiek van lidstaat B. Daarnaast koopt de ECB schulden van bedrijven. Het is voor politici en opiniemakers natuurlijk wel eenvoudiger om het 'de ECB' te noemen, dan hoeven ze minder uit te leggen aan het eigen electoraat - en is het fijn de schuld van 'Europa'.
Gilles Wattel 1 3
Jan SmidJan-Marten Spit 9
Ik dacht dat staatssteun wel is toegestaan op voorwaarde dat er een herstructureringsplan opgesteld wordt om de problemen op langere termijn op te lossen.
Ik meen me immers ook te herinneren dat de Nederlandse staat wel wat steun heeft gegeven aan Nederlandse banken, toen die in ernstige problemen waren gekomen omdat ze non-performing loans bezaten.
En dat deed de Duitse centrale overheid ook met Duitse banken, die overigens ook voor zo'n 350 miljard aan slechte leningen bezaten.
Hoeveel moet er worden afgeschreven op de 350 miljard aan slechte leningen van Italiaanse banken? Is de genoemde 40 miljard een realistische inschatting van het probleem?
Jean Wanningen 6
Jan-Marten SpitHet ESM noodfonds kan uitkomst bieden maar dan komen de Italianen onder curatele van de trojka, iets waarvan enkele van mijn Italiaanse contacten zeiden dat dit 'ondenkbaar' was. "Italy will never go under the trojka" zeiden ze allemaal. Maw: 'Houston we have a problem'.
In mijn slotalinea geef ik aan wat een mogelijke uitweg voor de Italianen zou kunnen zijn: ESM funding uitsluitend voor de bankensector, niet voor de economie als geheel zoals in Griekenland en Portugal.
Jan-Marten Spit 9
Jean WanningenWat niet zoveel zegt aangezien ander lidstaten ook staatssteun gaven aan banken die slechte leningen bezaten, waaronder ons eigen land. Daarnaast, de verdragen en wetgeving op dit gebied voorzien in uitzonderingen:
De regels voor staatssteun:
http://ec.europa.eu/competition/state_aid/overview/index_en.html
bijvoorbeeld;
"A company which receives government support gains an advantage over its competitors. Therefore, the Treaty generally prohibits State aid unless it is justified by reasons of general economic development. "
Artikel 107
http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX:12008E107
specificeert diverse uitzonderingen waaronder staatssteun wel is toegestaan, en voor zover ik weet is Duitsland de enige lidstaat waarvoor een speciale uitzonderingsregel op het generieke verbod op staatssteun bestaat (Duitse reunificatie; die ook reden was om Duitse overtreding van Europese regels voor budgetaire discipline voor enkele jaren te gedogen), wat de bezwaren van de Duitse bondskanselier dat ze Italiaanse staatssteun aan Italiaanse banken niet zal accepteren, op z'n minst pikant maakt.
(c) aid granted to the economy of certain areas of the Federal Republic of Germany affected by the division of Germany, in so far as such aid is required in order to compensate for the economic disadvantages caused by that division. Five years after the entry into force of the Treaty of Lisbon, the Council, acting on a proposal from the Commission, may adopt a decision repealing this point.
Dat het 'niet mag' is daarom zowel praktisch geen wet van meden en perzen gebleken, en naar Europese verdragen en wetgeving niet volledig correct; het : 'het mag niet, tenzij'.
Jean Wanningen 6
Jan-Marten SpitDit gezien? http://www.wsj.com/articles/european-commission-authorized-italian-government-to-support-banks-1467297630?mod=wsj_nview_latest Het schijnt dat EC toestemming heeft gegeven voor 150 mrd. liquiditeitssteun aan het Italiaanse bankenstelsel (mits de banken 'gezond' zijn).
PS: ik heb die overtollige 't' maar even weggehaald.
Jan-Marten Spit 9
Jean Wanningennee, maar nu wel :)
Jean Wanningen 6
Jan-Marten SpitIn tegenstelling tot liquiditeitssteun mogen landen geen directe kapitaalinjecties geven aan hun noodlijdende banken. De regels hiervoor zijn onlangs nog aangescherpt in het kader van de drie pijlers van de bankenunie.
Een zegsvrouw van de Commisie zei dat het steunprogramma door de Commissie was goedgekeurd op basis van 'extraordinary crisis rules for state aid to banks' (buitengewone crisis omstandigheden, de 'uitzonderingsregel') en dat het verstrekken van garanties, zoals nu met Italië, wel was toegestaan voor een periode van een half jaar. Met het verstrekken van deze liquiditeitssteun heeft het Italiaanse bankwezen even wat lucht gekregen, maar een structurele oplossing voor het vermogen om vers kapitaal aan te trekken van beleggers is het niet.
Dit is - helaas - geen Black Swan story...
Jan-Marten Spit 9
Jean WanningenJean Wanningen 6
Jan-Marten SpitJan-Marten Spit 9
Jean WanningenJean Wanningen 6
Jan-Marten SpitNaast stokkende bedrijfsresultaten is het probleem dat deze bedrijven al zo vol met schulden zitten dat er geen krediet verleend kan worden voor (vervangings-)investeringen. Gevolg: glijdende schaal naar beneden.
Jan-Marten Spit 9
Jean WanningenLooking at the stock composition:
– Approximately half of total gross NPLs is represented
by loans collateralised by real estate.
– The amount of net NPL is largely covered by real estate
collateral.
– Almost 80% of the loans are towards SME and
Corporates, thus confirming that the rise in the NPL
stock is strictly connected to the economic and
financial crisis that hit the Italian economy in 2008.
Jean Wanningen 6
Jan-Marten SpitMerk ook op: PWC schrijft: 'As demonstrated by the main macroeconomic drivers, the Italian economy has taken a significant step towards recovery during 2015 and it is expected to continue to improve over the next two years.' - Dat geldt helaas dus niet voor de bankensector. En die structurele hervormingen moeten grotendeels nog worden geïmplementeerd. Daarvoor is die grondwetswijziging nodig waarover in oktober een referendum wordt gehouden (dat vlg mijn Italiaanse vrinden t politieke Waterloo van Renzi wordt). PWC schrijft ook niet voor niets dat 'the NPL problem has continued to deteriorate in Italy.'
De grote vraag is nu natuurlijk wie die NPL-portefeuilles gaat opkopen. Volgens Reuters is dat de ECB, ook al ontkent haar baas - de Italiaan Draghi - dat. Zie: https://www.ftm.nl/artikelen/puinruimen-op-zijn-italiaans en http://www.reuters.com/article/us-eurozone-ecb-abs-idUSKCN0VO0GY.
Ik heb er iig weinig vertrouwen in.
Groet
Jean
Jan-Marten Spit 9
Jean WanningenDaarin zit de aanname dat deze NPL's non performing blijven. Als je nou de condities zou kunnen scheppen waaronder de leners -wel- kunnen performen, dan hoef geen oplossing te zoeken voor het parkeren van het probleem, dan verminder je het probleem.
In zo'n oplossing heb ik meer vertrouwen dan het verstoppen van problemen op plekken waar hopelijk niemand gaat zoeken - daar heb ik inderdaad ook geen vertrouwen in.
gr, jm
Matthijs 11
Jan-Marten SpitJean Wanningen 6
Jan-Marten SpitMeer algemeen: de hoge schuldendruk - vooral bij de kleinere ondernemingen - werpt een drempel op voor economische groei. Niet alleen doordat een (groot) deel van hun cashflow aangewend moet worden voor de aflossing en rentebetalingen van hun kredieten, maar ook doordat groei-investeringen niet gepleegd kunnen worden. Overigens is dit niet een specifiek Italiaans probleem, maar speelt overal in de eurozone.
Ik ben benieuwd naar jouw oplossing.
gr.
j
Gilles Wattel 1 3
Jean WanningenIk ben begonnen aan Kindleberger, geschiedenis van W Europese financiën, en dan valt me al na een paar bladzijden op hoe inventief men was als de geldhoeveelheid weer te klein was, opkomende handel en verdwijnen van ruil, en diensten in natura, maakten een grotere geldhoeveelheid noodzakelijk.
Het valt me op in boeken over de 17e eeuw, zowel in Nederland als in Frankrijk, hoe informeel krediet werd geschapen.
Kwam geen bank aan te pas.
Maar ja, dat was voor BIS en ECB.
Die inventiviteit is er nu ook, maar wordt steeds weer afgestraft door DNB, en EU regeltjes.
Het is toch zo dat zelfs het oprichten van een bank, die alleen een veilige spaarbank wil zijn, en betalingsverkeer wil doen, onmogelijk wordt gemaakt ?
Jean Wanningen 6
Gilles Wattel 1Jan-Marten Spit 9
Jean Wanningeninzien dat de root cause politiek is.
Jean Wanningen 6
Jan-Marten SpitJan-Marten Spit 9
Jean Wanningenals de EU een soevereine macht was geweest hadden we de naar ons geëxporteerde schulden retour afzender gestuurd, inclusief boetes en proceskosten. helaas gingen we Europees jongleren met een Amerikaanse hete aardappel, en pasten braaf economisch beleid toe dat het best leuk doet in een op-ed, maar echt te zot is voor de VS zelf. Die gingen Keynes kwadraat.
Gilles Wattel 1 3
Jean WanningenJean Wanningen 6
Gilles Wattel 1Jan-Marten Spit 9
Jean WanningenJean Wanningen 6
Jan-Marten SpitAnnemieke Van Leest-Ehlers 1
Jean Wanningen.... " Despite - or perhaps due to - Italy's failed attempt to slide a state-funded €40 billion recapitalization attempt past Angela Merkel while blaming it on Brexit, and coupled with a bailout proposal to provide €150 billion in liquidity to insolvent banks, overnight we got yet another confirmation that the biggest risk factor for Europe is not Brexit but Italy, where yet another failed bank was bailed out. As the FT reports overnight, Atlante, Italy's privately backed €5bn bank bailout fund which was created in April to stem the threat of contagion from struggling lenders and whose assets turned out to be woefully inadequate, took control of Veneto Banca after a €1bn capital increase demanded by EU bank regulators attracted zero interest.
This is good news for Veneto Banco and bad news for all other insolvent banks, because the fund, known as Atlas in English, was intended to hold up the sky for Italian banks. Instead it is now practically out of funds, having depleted more than half of its war chest after taking control of Popolare di Vicenza, another regional bank, last month."
Bron: http://www.zerohedge.com/news/2016-07-01/italy-just-bailed-out-another-failed-bank-may-use-pension-funds-future-bank-rescues
Ach, en dat terwijl die aardige woordvoerster van de EC op donderdag nog benadrukte dat het alleen een voorziening was voor je-weet-maar-nooit. En ze zag het niet gebeuren dat dit potje werkelijk ingezet zou moeten worden. Dat zal misschien niet zo heel lang meer duren.
Jean Wanningen 6
Annemieke Van Leest-EhlersHet dossier 'Italië' is complex en wordt alleen maar complexer. Eigenlijk had Renzi de aandeelhouders van de banken moeten laten meebetalen (bail in). In 2012 werden de Cypriotische banken gered door een bail in: de obligatiehouders en spaarders moesten meebetalen aan de redding van de banken. Volgens de 'template' van Dijsselbloem zou dat ook in Italië moeten gebeuren. Maar daar wil Renzi om electorale redenen niet aan, immers, veel van de aandeelhouders en schuldeisers zijn Italianen uit zijn eigen politieke achterban.
Er komt ook steeds meer kritiek op de euro in Italië. Dat hoor ik van mijn Italiaanse contacten. Dat zijn geen Roma, maar hoog opgeleide mensen (professoren, zakenlui). Dat referendum wordt Renzi's politieke Waterloo denken zij. En dat staat nog los van de wens van Grillo om een apart referendum over de euro te houden. Zij stellen: als de 'gewone Italiaan' in de gaten krijgt welke invloed de euro op de economie heeft, dan is t gedaan met die euro. En dus ook met de eurozone. Dit risico achten zij bedreigender voor 'Europa' dan de Brexit, omdat het VK toch al buitenbeentje was. Italië is echter 1 van de 6 founding members van de EU. Afbreuk-risico Italië voor eurozone (en indirect EU) is dus groot.
Mss dat ik in een vervolgartikel eens dieper op die complexiteit en dat afbreukrisico in ga.
Annemieke Van Leest-Ehlers 1
Jean Wanningen... " The EU's "bail-in" banking system failure regime has been entirely dismissed (as Italy proves that when it gets serious, it's about national rescue, not 'union' rules). However, as we warned previously, the real threat is if the local population wakes up to the risk of holding their savings in a financial system that is now teetering on the edge, something Renzi himself admitted when he said that he "hoped to use a liquidity backstop to contain investor panic, which could result in a run on deposits and affect banks’ liquidity." Because even if it buys up every bond, loan and stock in the world, the ECB will not be able to fix the public's loss of trust in fractional reserve banking."
Bron: http://www.zerohedge.com/news/2016-07-03/we-wont-be-lectured-italys-renzi-defy-brussels-over-banking-bailout
Op dit moment staan bankaandelen duidelijk onder druk. Niet alleen in Italië lijkt het.
Jean Wanningen 6
Annemieke Van Leest-EhlersGilles Wattel 1 3
In zo'n onderonsje wordt dan de nieuwe EU koers uitgezet.
Er is veel kritiek op het waanzinnige maandelijke verhuiscircus Brussel Straatsburg.
Ik heb een oplossing, die lijkt op die van de Khazars in de 8e of 9e eeuw, zij wilden hun heidendom vervangen door monotheisme.
Maar ja, aan de ene kant een Islamitische buur, aan de andere kant een christelijke, hoe voorkwam je voor het hoofd stoten, dan de derde oplossing, joods.
Zo stel ik voor het EU hoofdkwartier naar Berlijn te verplaatsen, dat schept ook nog helderheid, en haalt het Duitse volk uit z'n schuldcomplex.
Jan-Marten Spit 9
Gilles Wattel 1Zoek even na hoeveel jaar achter elkaar Duitsland de begrotingsregels van de EU overtrad, ook met toestemming van Frankrijk.
Tevens de vraag waarom het zin heeft om gezien alle externe bedreigingen rond Europa, onszelf te verzwakken met gekibbel over inter-europese vlaggetjes. Samen slachtoffer, samen verdedigen.
line 5