‘Mensen benaderen ons op de hockeyclub met het verhaal dat we fraudeurs zijn.’ Willem de Boer, de zakenpartner waarmee Loek Winter zijn zorgconcern MC Groep oprichtte, is niet blij met het verhaal dat Follow the Money publiceerde over de inmiddels failliete IJsselmeerziekenhuizen in Flevoland. Daarom belt hij in januari op: of er valt te praten over het verhaal, dat hij ‘tendentieus en feitelijk onjuist’ noemt.

Zodoende zitten we op een druilerige maandagmiddag tegenover elkaar in een Van der Valk-restaurant aan de A1. De Boer heeft collega Tim Roldaan van de MC Groep meegenomen, die als directeur de leiding had over de farmacie in de IJsselmeerziekenhuizen. Hij was net als Loek Winter mede-eigenaar van Zytoservice Nederland, de joint venture waar het verhaal van FTM om draaide. Loek Winter is niet bij het gesprek aanwezig. De Boer: ‘Loek is inhoudelijk niet betrokken geweest bij deze zaak.’

De Boer vertelt hoe zijn reputatie, net als die van Winter en Roldaan, ook buiten het hockeyveld beschadigd is door de kwestie. Hij spreekt op kalme en zakelijke toon. ‘Jouw verhaal is voor ons heel vervelend geweest. Ik denk niet dat Zytoservice in Nederland op afzienbare termijn nog een poot aan de grond krijgt. Die naam heeft nu een nare bijsmaak.’ De MC Groep hoopt via dit gesprek de publieke opinie bij te sturen, zo laten De Boer en Roldaan weten. Ik wijs ze erop dat ze ook in december ruim de gelegenheid kregen hun verhaal te doen, maar daar toen geen gebruik van maakten. ‘Met de kennis van nu was het misschien goed geweest om dat wel te doen. Maar we waren toen erg druk met het faillissement.’

Beschikking

‘Door de bereidingsruimte te sluiten, hoefden we geen grote investering te doen en bespaarden we jaarlijks op scholings- en onderhoudskosten’

Wat was er ook alweer aan de hand? In het kort: de IJsselmeerziekenhuizen in Flevoland kochten als enige ziekenhuis in Nederland hun dure kankermedicijnen in bij het Duitse bedrijf Zytoservice, waarmee MC Groep-bestuurders persoonlijk ook een Nederlandse joint venture hadden opgericht. Die medicijnen kon het ziekenhuis sinds 1 januari 2017 niet bij de zorgverzekeraars declareren, omdat een zogenaamd ZI-nummer ontbrak. Dat leverde een claim op bij verzekeraars die het bedrag hadden voorgeschoten van 3 miljoen euro, die niet kon worden afgewikkeld. Daarbij stond een post open van nog eens 1 miljoen euro bij de verzekeraars die weigerden de medicijnen vooruit te betalen. Ook betaalde het ziekenhuis transportkosten voor de medicijnen; volgens de bestuurders ging dat om een relatief klein bedrag, zo’n 50.000 euro per jaar.

Om de medicijnen toch te kunnen declareren vroeg het bestuur van de MC Groep uiteindelijk halverwege 2017 een beschikking aan bij de Nederlandse Zorgautoriteit. Die was ten tijde van publicatie van ons eerdere artikel nog niet afgegeven. De NZa zei toen: ‘We weten nog niet of de beschikking er komt en zo ja, in welke vorm.’ Maar ongeveer een week na publicatie van het artikel kwam die beschikking er alsnog.

‘Dat was voor ons geen verrassing,’ zegt Willem de Boer. De beschikking regelt dat de IJsselmeerziekenhuizen de medicijnen van Zytoservice alsnog kunnen declareren. Het besluit heeft geen effect op andere ziekenhuizen en kan alleen nut hebben om het faillissement af te wikkelen. De afgifte van de beschikking vormde de aanleiding voor de MC Groep om alsnog contact op te nemen met Follow the Money. ‘We zullen een persbericht publiceren, maar daarnaast willen we graag onze kant van het verhaal vertellen.’

‘Zytoservice is de toekomst’

Dat verhaal begint in 2012, wanneer de IJsselmeerziekenhuizen overstappen op het aankopen van dure kankermedicijnen van het Duitse Zytoservice. Tim Roldaan beaamt dat het ziekenhuis destijds voor de keuze stond om de steriele bereidingsruimtes van de ziekenhuisapotheek – waar dit soort medicijnen normaal gesproken door apothekers bereid worden – te renoveren of af te stoten. Toen ze ontdekten dat Zytoservice de medicijnen kant en klaar aanleverde, waren de bestuurders van het ziekenhuis meteen enthousiast. ‘Door de bereidingsruimte te sluiten, hoefden we geen grote investering te doen en bespaarden we jaarlijks op onderhoudskosten en scholingskosten voor personeel. We konden met vijf medewerkers minder toe. Ook de besparing op verspilling van medicijnen was enorm, doordat de medicijnen per milliliter werden aangeleverd en niet per flacon.’ De MC Groep zag daar niet alleen brood in voor de IJsselmeerziekenhuizen; zij hoopte de middelen in heel Nederland te verspreiden. Daarom richtten de bestuurders samen met de Duitse firma in 2012 Zytoservice Nederland op, dat andere ziekenhuizen als klant voor het Duitse Zytoservice moest werven.

‘We hebben becijferd dat als alle ziekenhuizen in Nederland dit zouden doen, er een jaarlijkse besparing van 50 miljoen euro behaald kon worden.’

‘Het IJsselmeerziekenhuis was geen klant van het Nederlandse Zytoservice,’ zeggen De Boer en Roldaan. De medicijnen werden rechtstreeks aangekocht bij het Duitse moederbedrijf. ’We wilden zo laten zien dat het concept werkt.’ Voor de IJsselmeerziekenhuizen was het een goede deal, volgens de bestuurders. ‘De besparing op jaarbasis lag rond de 5 ton.’

Tim Roldaan en Willem de Boer trachtten vervolgens het concept aan andere Nederlandse ziekenhuizen te slijten. Hun verwachtingen waren hoog gespannen. ’De manier waarop Zytoservice kankermedicijnen aanlevert, is de toekomst,’ zegt Roldaan. ‘Het is achterhaald om die medicijnen allemaal in huis te bereiden. Eigenlijk zou je in Nederland drie of vier grote bereidingscentra moeten hebben.’ De Boer: ‘We hebben becijferd dat als alle ziekenhuizen in Nederland dit zouden doen, er een jaarlijkse besparing van 50 miljoen euro behaald kon worden.’ Zorgverzekeraar Zilveren Kruis was ingenomen met het idee, en nam de medicijnen van Zytoservice in 2014 op als ‘plusje’ bij haar inkoopvoorwaarden voor ziekenhuizen. Maar het liep anders. De IJsselmeerziekenhuizen bleef Zytoservices enige Nederlandse klant .

Waarom bleef het succes uit, als het concept zo veelbelovend was? De ziekenhuisapothekers die Follow the Money sprak, zeiden dat het concept uitsluitend voor kleinere ziekenhuisapotheken interessant is. ‘Voor elk ziekenhuis is dit interessant,’ benadrukt De Boer. Hij wijt het gebrek aan belangstelling vooral aan een weinig vooruitstrevende generatie van ziekenhuisbestuurders. ‘Het leverde ziekenhuizen niet voldoende op. Alle verspilling die bij de bereiding van dure medicijnen komt kijken, krijgen ze immers gewoon vergoed. Dan de ziekenhuisapotheek af te stoten, geeft alleen maar gedoe. En ziekenhuisbestuurders hebben geen zin in gedoe.’ Roldaan: ‘We hoorden van een ziekenhuis dat interesse had, daar zeiden ze letterlijk dat het weliswaar goedkoper voor hen was, maar dat ze desondanks niet geïnteresseerd waren.’ Ook de zorgverzekeraars speelden daar een rol in, volgens De Boer en Roldaan. ‘Zij hebben hier ook niet op doorgedrukt bij ziekenhuizen, terwijl die miljoenenbesparing vooral aan hen ten goede zou komen.’ Dat hadden ze wel moeten doen, volgens het duo. 

'Verstikkende bureaucratie’

Ook de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de NZa steunden het initiatief niet. Roldaan: ‘We moesten bij de IGJ ieder jaar opnieuw toestemming vragen voor het gebruik van ieder individueel medicijn van Zytoservice. Een ongelooflijke administratieve last, terwijl dit voor 98 procent Europees geregistreerde medicijnen betrof die per definitie identiek zijn.’

De NZa veranderde in 2017 de spelregels voor het declareren van medicijnen, en voerde een nieuw systeem in waarbij elk geneesmiddel  een eigen ZI-nummer moest hebben. De Boer: ‘Wij zijn in 2017 naar de NZa gestapt om voor 2 procent van Zytoservices medicijnen een beschikking aan te vragen. Toen hoorden we dat we voor alle medicijnen een beschikking moesten hebben. Dat kwam als een verrassing.’

‘Door de verstikkende bureaucratie van de IGJ en de NZa sneuvelde een heel mooi initiatief.’

Die verbazing is niet goed te plaatsen. De NZa had de wijziging immers al in 2015 aangekondigd en volgens goed ingevoerde bronnen waren de bestuurders intern gewaarschuwd voor een probleem met declareren. Roldaan: ‘Het is intern wel besproken, maar onze inschatting was dat er voor 98 procent van de middelen geen enkel probleem zou ontstaan, omdat die qua samenstelling exact hetzelfde zijn als bestaande middelen op de markt.’ De bestuurders kwamen in 2015 niet in actie omdat zij geen probleem voorzagen. Is dat niet een fatale fout geweest? Nee, zeggen De Boer en Roldaan. ‘Het had voor het faillissement niets uitgemaakt.’

Ook de lengte van het NZa-traject verbaasde de bestuurders. Hoewel ze met Zytoservice Nederland in 2017 nog volop bezig waren met het ontwikkelen van een Nederlandse vestiging die de medicijnen aan andere ziekenhuizen zou kunnen verkopen, vormde de stroperigheid van het Nederlandse beleid zo’n hinderpaal voor het Duitse Zytoservice dat het moederbedrijf in december van dat jaar de stekker eruit trok. ‘De nieuwe investeerder besloot dat Zytoservice geen energie meer zou steken in het ontwikkelen van de Nederlandse markt,’ zegt Willem de Boer. Daarom stopten ook de IJsselmeerziekenhuizen in mei 2018, toen de tijdelijke toestemming van de IGJ afliep, met Zytoservice. ‘Door de verstikkende bureaucratie van de IGJ en de NZa sneuvelde een heel mooi initiatief.’

We vroegen de NZa om een reactie. Een woordvoerder laat weten: ‘Wij reageren nu niet op de kwestie, omdat er meerdere onderzoeken lopen naar deze zaak.’

Faillissement en dubbele petten

Dat Zytoservice door Follow the Money in verband is gebracht met het faillissement, neemt De Boer ons kwalijk. Het is volgens hem onjuist. ‘Zytoservice stond hier helemaal los van.’ Als ik doorvraag over de omvang van de onzekere vordering op zorgverzekeraars, zegt De Boer: ‘Voor ons was die helemaal niet onzeker. We hebben altijd geweten dat het geregeld zou worden.’ En wat te denken van de miljoen euro die het ziekenhuis zelf moest betalen door de problemen met declaraties? De liquididiteitspositie van het ziekenhuis was al jaren ondermaats, er was dus sowieso weinig financiële armslag. De Boer: ‘Op een miljoen euro ga je als ziekenhuis niet failliet. Dat hebben wij nooit als een probleem gezien.’

Had de MC Groep dat, gezien het resultaat – twee failliete ziekenhuizen – misschien wél als een probleem moeten opvatten? Nee, stelt De Boer. ‘De reden dat we failliet zijn gegaan, is dat de zorgverzekeraar zich tegen ons keerde.’ Maar, zeg ik, dat kwam toch niet uit de lucht vallen? Ik wijs op de laat gepubliceerde jaarrekeningen en haal aan dat zorgverzekeraar Zilveren Kruis het vertrouwen in de bedrijfsvoering had verloren. De Boer kaatst terug dat de jaarverslaggeving hier niets mee te maken had en dat wat ik bedrijfsvoering noem, geen relatie heeft met Zytoservice. ‘Het had niets uitgemaakt als we anders hadden gehandeld. De hele kwestie was voor ons vrij marginaal. MC Slotervaart kocht ook helemaal geen dure medicijnen in bij Zytoservice Nederland.’ De Boer wil verder niets zeggen over mogelijke oorzaken van het faillissement. ‘Daar wordt nu uitgebreid onderzoek naar gedaan. We wachten af wat daar de uitkomst van zal zijn.’

‘Op een miljoen euro ga je als ziekenhuis niet failliet. Dat hebben wij nooit als een probleem gezien.’

Bovendien was er volgens De Boer en Roldaan geen sprake van tegenstrijdige belangen. Het blijven afnemen van de diensten van Zytoservice was volgens hen namelijk voor de IJsselmeerziekenhuizen helemaal niet nadelig. ‘Uiteindelijk zijn we gedwongen om over te stappen op een duurdere oplossing.’ Zytoservice Nederland stond voor de bestuurders ook buiten de kwestie. ‘Wij zijn als ziekenhuis nooit klant geweest van de Nederlandse BV.’ Ergo: geen botsende belangen. Als ik hem herinner aan de zakelijke relatie in deze joint venture met het Duitse Zytoservice en opper dat de bestuurders wellicht meer oog hadden voor de ambities van Zytoservice Nederland om de geneesmiddelenmarkt te bestormen dan voor de directe belangen van het ziekenhuis, kijkt Willem de Boer me perplex aan: ‘Dat is wel heel vergezocht’.

Toekomst

Hoe het ook zij, Zytoservice Nederland is verleden tijd, laten De Boer en Roldaan weten. Hoewel het bedrijf ten tijde van het interview op papier nog bestaat, hebben ze er geen plannen meer mee. De Boer: ‘Ik denk niet dat een bedrijf met de naam Zytoservice sinds jouw artikel nog kans maakt in Nederland voet aan de grond te krijgen. Die naam is nu besmet. Maar los daarvan denk ik dat Zytoservice Deutschland geen enkele trek meer heeft zich op de Nederlandse markt te begeven.’

‘Het enige dat je ons misschien kan verwijten, is dat we de enorme bureaucratie in de Nederlandse zorg hebben onderschat,’ zegt De Boer. ‘Misschien zijn we te vroeg geweest,’ voegt Tim Roldaan toe, ‘Nederland was nog niet klaar voor Zytoservice.’