De open brief is een reactie op een artikel van Follow the Money waaruit blijkt dat de sponsoring van twee bijzonder hoogleraren bij de vakgroep fiscaal recht door accountant EY (Ernst & Young) en advocatenkantoor Loyens & Loeff niet duidelijk is gecommuniceerd. EY sponsort zelfs een leerstoel op voorwaarde dat een medewerker van EY de plek mag bezetten.

‘De in het artikel beschreven praktijken raken (mogelijk) de onafhankelijkheid van het onderwijs dat wordt gegeven en onderzoek dat wordt verricht aan onze Faculteit,’ aldus de open brief, die deze ochtend is gepubliceerd. ‘Dit reikt verder dan alleen maar de onderzoekers en hoogleraren die direct door dergelijke financieringsconstructies gesponsord worden. Als onderzoekers aan deze zelfde Faculteit vrezen wij dat ook ónze geloofwaardigheid als onafhankelijke onderzoekers in het geding is.’

‘Wij hopen dat de Faculteit van deze gelegenheid gebruik maakt om een duidelijk, robuust en open beleid te formuleren betreffende financiering door de privésector’

De universiteit stelt dat de procedures correct zijn verlopen, maar de briefschrijvers vragen zich af of met dergelijke constructies de onafhankelijkheid wel is verzekerd. ‘Dergelijke onafhankelijkheid kan onzes inziens niet worden gewaarborgd door alleen maar een academischevrijheidsclausule op te nemen in de respectievelijke financieringsconstructie. Daarom vernemen wij graag of de Faculteit voornemens is om een aanvullende, uitgebreidere verklaring te publiceren (naast de summiere verklaring, enkel toegankelijk voor medewerkers op de facultaire website van 14 december j.l.).’ 

Ook zouden de regels duidelijker moeten: ‘Daarnaast hopen wij dat de Faculteit tevens van deze gelegenheid gebruik maakt om een duidelijk, robuust en open beleid te formuleren betreffende financiering door de privésector. Dit in navolging van eerdere initiatieven die schijnbaar niet zijn opgevolgd.’

Belangenverstrengeling

De ondertekenaars van de open brief zijn hoofdzakelijk jongere onderzoekers en docenten, zoals promovendi en wetenschappers met een onderzoeksaanstelling. Ze zijn vooral bang dat de hele faculteit en al haar medewerkers worden aangekeken op deze dubieuze manier van sponsoring. ‘De waarde van wetenschap is ook afhankelijk van de waarde die aan ons wordt toegekend, en zo ontstaat twijfel over de hele faculteit,’ zegt Marijn Sax, een van de initiatiefnemers van de brief. ‘Deze schijn van belangenverstrengeling moet je willen voorkomen.’

‘We hebben de brief ook onder hoogleraren laten circuleren, maar het zijn vooral de wat jongere medewerkers met precaire arbeidscontracten die hebben ondertekend,’ zegt Sax. ‘Er zijn wel hoogleraren die de boodschap ondersteunen, maar die zitten vaak ook in stuurgroepen en andere overlegorganen. Als zij daar protest willen aantekenen tegen dit beleid, willen ze niet op voorhand de boel op scherp zetten door zo’n brief te tekenen, dat is wel begrijpelijk.’

Sax is vooral verbaasd over de aanstelling van EY-partner Daniël Smit als bijzonder hoogleraar fiscaal recht. Uit stukken die Follow the Money ontving in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur blijkt dat EY de leerstoel betaalt, op voorwaarde dat Smit de plek mag innemen.

Dat bij de vakgroep fiscaal recht leerstoelen worden gesponsord zonder dat transparant is wie de sponsor is, en dat de sponsor kan bepalen wie de professor-titel krijgt, kwam volgens Sax voor veel medewerkers aan de rechtenfaculteit als een ‘complete verrassing’. ‘We weten natuurlijk dat er gesponsorde hoogleraren zijn. Er is een Joop van den Ende Foundation-leerstoel, en degene die hem bezet onderzoekt grote theaterproducties. Daar kun je wat van vinden, maar het is in elk geval helder wie betaalt en waarom.’

Dat is bij de aanstelling van Smit niet het geval. ‘De website vermeldt wel dat Smit bij EY werkt, maar er staat dat zijn leerstoel is ingesteld door een stichting. Dat daar uiteindelijk EY achter steekt, is helemaal niet duidelijk. Wat ook vragen oproept is dat Smit alleen kan aanblijven als hoogleraar zolang hij bij EY blijft werken. Wellicht heeft de universiteit een goed antwoord op onze vragen, maar dat is tot nu toe nog niet gegeven.’

De UvA heeft inmiddels toegegeven dat zij in transparantie is tekortgeschoten, meldt zij op het intranet van de rechtenfaculteit. ‘Tegelijkertijd constateren we in meer algemene zin dat er voor de faculteit bij dergelijke aanstellingen en samenwerkingen wel verbeterpunten zijn, bijvoorbeeld wat betreft het consequent vermelden van relevante informatie op websites en in publicaties. Dit verdient dan ook de permanente aandacht van ons allemaal.’