Illustratie: Leon Mussche (www.leonmussche.com) Ontmoet Theo van der Veer, voormalig vastgoedondernemer en in Arnhemse ondernemerskringen een bekende figuur. Jarenlang was hij graag geziene gast in restaurant en manege De Kantine in het naburige Oosterbeek. Aan de toog kwamen in het afgelopen anderhalve decennium talrijke miljoenendeals tot stand. En op de plekken waar omvangrijke transacties tot stand komen, zijn logischerwijs ook bankiers te vinden. ‘Bankiers stonden hijgend in de rij om offertes uit te brengen,’ zegt Van der Veer, de al lang niet meer de gevierde ‘Theo’ van jaren geleden is. De door velen als ‘kleurrijk’ omschreven ondernemer is geveld. Van der Veer (58) dreigt alles kwijt te raken en is – zoals ze dat in Arnhem en omgeving zeggen – ‘helemaal naar de klote’. Zo werkt het kapitalisme. Als ondernemer loop je risico en een ondernemer loopt dus ook het risico om op latere leeftijd alles te verliezen. Pijnlijk, maar dat hoort erbij. In het geval Theo van der Veer speelde ING Bank echter een bijzondere rol die – waar de precieze oorzaak van de zakelijke ondergang van Van der Veer ook is gelegen – het beschrijven waard is. De Arnhemmer kwam terecht bij 'bijzonder beheer', de afdeling waarvan elke grote bank er één heeft en waar 'klantgerichtheid' in de regel vergezeld gaat van nogal dwingende omgangsvormen. De handelswijzen en gebruiken van deze afdelingen, die niet zelden leiden tot afgedwongen faillissementen, kunnen inmiddels rekenen op politieke aandacht. De voorzitter Ondernemend Nederland (ONL), Hans Biesheuvel, riep onlangs op FTM op tot strenger toezicht van de AFM (Autoriteit Financiële Markten) op de praktijken van de 'ziekenboeg van de banken'.

Miljoenenleningen van banken voor vastgoed

Het was in het jaar 2001, toen Van der Veer met een partner zijn eerste stappen in het bedrijfsvastgoed maakte. Eerst één pand, daarna volgen er vele meer dankzij de goede rendementen van de verhuur. Familie en vrienden participeerden met tevredenheid in de projecten, waar naast de Rabobank en ABN Amro ook ING ruim acht miljoen euro in stopte. De relatie met deze bank was naar eigen zegge 'uitstekend'. Tot halverwege 2012. De crisis treft ook Van der Veer, die zich geconfronteerd ziet met verminderde huuropbrengsten van een van zijn panden. Noodlottig was de achteruitgang volgens hem niet, maar wel reden bij ING aan de bel te trekken met een voorstel om twee jaar lang wat minder af te lossen op de leningen.

Duimschroeven aangedraaid

Van der Veer denkt dat vanwege de goede relatie de bank zijn tijdige voorstel om problemen te voorkomen, zou waarderen. Maar voor ING is dit het startschot de duimschroeven aan te draaien. Het voorstel wordt afgewezen en de onderneming komt vanaf januari 2013 onder toezicht te staan van het beruchte bijzonder beheer, zonder overigens achter te lopen op betaling van rente en aflossing. Van der Veer krijgt een brief dat hij op korte termijn panden moet verkopen en extra moet gaan aflossen. Gesprekken met de bank lopen op niets uit, want ING wil niet wijken van haar 'onredelijke' eisen.   Dat bij drie van de leningen renteswaps zijn verkocht – rentederivaten die in het MKB grote schade veroorzaken – compliceert de zaken verder. Want ING heeft de swaps niet goed afgestemd op de leningen ('mismatch'), waardoor een zogeheten overhedge is ontstaan. Gevolg daarvan is dat Van der Veer rente betaalt over de gehele hoofdsom van de renteswaps, terwijl op de onderliggende geldleningen wordt afgelost. De schade in 2012 bedraagt volgens eigen opgaaf al circa 120.000 euro. Hoewel ING het bestaan van de overhedge begin 2013 in een brief erkent, wil de bank de mismatch tussen leningen en swaps niet repareren – de voorstellen van de bank zijn voor Van der Veer onacceptabel. Net als vele duizenden anderen claimt de ondernemer niet goed geïnformeerd te zijn over de risico's van de rentederivaten. Een hoge afkoopsom betalen of een veel hogere vaste rente als alternatief wijst hij daarom af.

Richting executie

Dan, oktober vorig jaar, voert ING de druk verder op. Na een tweede hertaxatie dat jaar stelt ING vast dat een van de panden 'onder water' staat, met als gevolg dat de bank eist dat Van der Veer voor het einde van het jaar 435 duizend euro betaalt vanwege de ontstane onderdekking. Deze eis komt voor de ondernemer volledig uit de lucht vallen, nu ING – hoewel dat bij commercieel vastgoed gebruikelijk is – nimmer contractuele afspraken heeft gemaakt over de toelaatbare hoogte van de zogeheten loan to value (de waarde van de lening in verhouding tot de waarde van het vastgoed). Volgens Van der Veer weet de bank dondersgoed dat hij dat geld niet kan ophoesten, waarmee de eis vooral zou zijn ingegeven om richting executie te bewegen. Begin 2014 raakt de zaak in een stroomversnelling als ING sommatiebrieven verstuurt, waarin de bank begin februari extra aflossing eist van rond de twee miljoen euro. Het is voor betrokkenen nu duidelijk op welke 'ramkoers' de bank ligt, namelijk beëindiging van de leningen en daaropvolgende executie van de panden. Zoals verwacht zegt ING een maand later de kredietrelatie op, wat volgens de advocaat van Van der Veer, Hester Bais, 'onrechtmatig' is. 'Een bank mag niet zomaar leningen opzeggen. De bank behoort zorgvuldig om te gaan met de belangen van de klant'.

Ruim zestig beslagen, lease-auto weggesleept

De ramkoers van ING krijgt meer snelheid, wanneer de bank in februari meer dan zestig beslagen laat leggen, waardoor de onderneming en de directeuren zowel zakelijk als privé compleet worden verlamd. Bankrekeningen worden bevroren, niemand krijgt meer betaald. Zelfs een leaseauto wordt op last van ING weggesleept.

'Zoiets heb ik nog nooit meegemaakt. enige bedoeling is om mijn cliënt rechtsbijstand te ontzeggen'

Daar laat de bank het niet bij, want ING vestigt tevens een pandrecht op (mogelijke) vorderingen van Van der Veer op de derdengeldenrekeningen van het advocatenkantoor van Bais, op die van de andere betrokken advocaat – Pim Plattel – en op die van de fiscalist, om eventueel betaalde voorschotten van Van der Veer op te eisen. 'Zoiets heb ik nog nooit meegemaakt', zegt Bais. 'De enige bedoeling is om mijn cliënt rechtsbijstand te ontzeggen.' Bais weet op dat moment nog niet dat ING nog veel verder zal gaan om Van der Veer juridisch te ondermijnen.

Zuidasadvocaat waarschuwt voor openen fles wijn

ING plant een kort geding op 18 maart 2014 om toestemming van de rechter te krijgen geldleningen op te eisen en executiemaatregelen te treffen. Van der Veer hoopt tijdens dat kort geding aan te voeren dat ING onterecht de leningen heeft opgezegd. Volgens zijn advocaat heeft Van der Veer tot de beslaglegging een maand eerder nooit een cent rente en aflossing gemist. Wel is de vastgoedondernemer uit frustratie een jaar eerder gestopt met het betalen van rente over zijn swaps.

'Zo kwalificeert o.a. het openen van een fles wijn waarop beslag ligt als onttrekking als bedoeld in art. 198 Sr.'

In de frontlinie van deze kleine oorlog ligt de advocaat van ING, Tim de Greve van het Amsterdamse Zuidaskantoor Stibbe. Hij aarzelt niet het beslag op de inboedels van de woning van Van der Veer – die ook privé borg staat voor de leningen – met een intimiderende email te begeleiden: 'Ieder van uw cliënten', schrijft de advocaat, 'wordt uitdrukkelijk gewezen op het bepaalde in art. 198 Wetboek van Strafrecht. Indien mocht blijken dat een of meer van uw cliënten niet ten volle de door ING gelegde beslagen respecteren, zal dit de nodige consequenties hebben. Zo kwalificeert o.a. het openen van een fles wijn waarop beslag ligt als onttrekking als bedoeld in art. 198 Sr.' De veiling van de inboedel staat dan al op de agenda.  

Tim de Greve. Afbeelding afkomstig van de website van advocatenkantoor Stibbe.

 

Faillissementsdreiging bij 29-jarige dochter

De Greve legt begin maart ook zogeheten derdenbeslag bij de 29-jarige dochter van Van der Veer, die van haar vader enkele jaren daarvoor twee ton heeft geleend om restaurant De Kantine over te nemen. Die lening is wat juridisch heet 'niet terstond opeisbaar', maar dat verhindert De Greve niet om de dochter te bevelen tot ‘algehele en integrale voldoening’ van deze geldlening binnen vier weken, hetgeen zou leiden tot het faillissement van het restaurant. Om zijn dreiging kracht bij te zetten voegt hij nog toe: 'Indien niet, niet tijdig of niet geheel betaald wordt, zal de vordering (de geldlening aan de dochter, red.) mogelijk geveild worden.' De actie van De Greve heeft zijn uitwerking niet gemist, vertelt advocaat Bais. 'Klanten bleven weg, omdat zij dachten dat het restaurant failliet was. Afgelopen maand kwamen leveranciers zelfs in bruikleen gegeven goederen weghalen, omdat zij geruchten hadden gehoord over het op komst zijnde faillissement.'

Veiling van schadeclaims op bank

De volgende actie die ING-advocaat De Greve plant, is van een geheel andere orde – een actie die betrokkenen berooft van de middelen zich tegen de bank te verzetten. Op 11 maart organiseert de advocaat een veiling van alle 'gepretendeerde' vorderingen die aan ING zijn verpand. Op zich is het normaal dat banken vorderingen van de kredietnemer aan zichzelf verpandt, en daarmee het recht verwerft die vorderingen te verkopen. Daarvoor geeft de kredietnemer immers een volmacht aan de bank. Maar uit de ter inzage gelegde stukken blijkt dat het geen veiling van gewone vorderingen (op de bank of op derden) betreft, maar om de verkoop van de (mogelijke) schadeclaims van Van der Veer op ING, onder meer vanwege de renteswaps, het opzeggen van de leningen en de executie van de leningen. Van der Veer had ING hiervoor al aansprakelijk gesteld, waarna de bank die aansprakelijkheid vanzelfsprekend betwistte. Desondanks verpandt ING de (mogelijke) schadeclaims aan zichzelf en biedt de betwiste claims aan op een openbare veiling. Voor aanvang van deze veiling legt ING alle (vertrouwelijke) concept processtukken met privacygevoelige informatie van Van der Veer ter inzage voor het publiek.

ING-dochter koopt claim op ING

Op de veiling blijkt slechts één koper geïnteresseerd te zijn in de claims: Kort Ambacht BV, een 100%-dochteronderneming van ING, die tijdens de veiling ook door De Greve blijkt te worden vertegenwoordigd. Deze dochteronderneming koopt de vorderingen voor de ronde som van 500 euro, een bedrag dat aardig overeenkomt met het uurtarief van De Greve. ING bewerkstelligt op deze wijze dat zij de schadeclaims van Van der Veer op de bank aan zichzelf verpandt en vervolgens aan zichzelf voor een symbolisch bedrag verkoopt.

'de advocaat had bij de veiling duidelijk geen zin in pottenkijkers. Het stonk van alle kanten.'

Waarom doet ING dat? Interessante vraag, want de kosten voor het organiseren van de veiling zijn al vele malen hoger dan de opbrengst. De opzet en het verloop van de veiling geven wel een idee. Nu het om een openbare veiling ging, plaatste De Greve een advertentie in Het Parool. 'Dus wij bellen', zegt een directeur van een factoringmaatschappij die vaker op dit soort veilingen afkomt. 'Maar die advocaat hield ons duidelijk af en zei: ik heb uw website bekeken en dit is niet interessant voor u. Hij had duidelijk geen zin in pottenkijkers. Het stonk van alle kanten.' Geprikkeld door de tegenwerking bezoekt de betreffende directeur toch de veilende deurwaarder. 'Ik kreeg uiteindelijk een half uur de tijd om de stukken in te zien. Het is een schijnvertoning geweest. Ze wilden de schijn van openheid creëren, terwijl ze gewoon onder één hoedje hebben gespeeld, omdat de vordering uiteindelijk door een dochterbedrijf van ING is opgekocht.'

'Recht op (eerlijk) proces ontnomen'

Resultaat van de veiling is dat Van der Veer zo bezien geen enkele claim meer heeft op ING, en dus niet meer naar de rechter kan stappen. Na afloop is het kort geding dat een week later op rol staat, voor de schadeclaims van Van der Veer feitelijk zinloos geworden en door de veiling bovendien juridisch nodeloos ingewikkeld gemaakt. 'Hij wordt hierdoor gedwongen om eerst weer een procedure te gaan voeren over de ongeldigheid van de veiling, hetgeen financieel niet meer mogelijk is', zegt Bais. En dat was precies de bedoeling van de gevoerde strategie, denkt de advocaat. 'Het was de opzet van ING om cliënten met al die beslagen voor die zitting financieel volledig lam te leggen, zodat ING inhoudelijk niets meer zou hebben te vrezen. ING heeft bovendien door haar laakbare handelswijze en executietraject is cliënten het recht op een (eerlijk) proces ontnomen.'

hoe moet je naar de rechter als een bank je de middelen voor zo'n rechtsgang ontneemt?

Dat is opmerkelijk in het licht van de uitspraken van de minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem, die zich niet wil bemoeien met de praktijken van bijzonder beheer. Hij liet half mei aan de Kamer weten dat als een onderneming het niet eens is met de maatregelen van een bank, deze zich tot de rechter dient te wenden. Maar hoe moet dat als een bank je de middelen voor zo'n rechtsgang ontneemt?

Handdoek in de ring

Murw geslagen door het juridisch geweld en de impact die dat heeft op zijn familie, gooit de Arnhemmer op 14 maart de handdoek in de ring. Omdat ING ook beslagen heeft gelegd op vastgoed dat door andere banken wordt gefinancierd, worden deze banken (en andere leveranciers die door de beslagen niet worden betaald) genoodzaakt om hun financieringen (en leveringen) te beëindigen, en valt alles als een kaartenhuis ineen. Van der Veer vraagt persoonlijk faillissement aan, zodat de verlammende beslagen vervallen en een objectieve curator het beheer krijgt. Zo komt er weer even rust en is de acute dreiging van veiling van de woonhuizen en inboedels afgewend. Het risico is evenwel levensgroot dat de ondernemer blijft zitten met miljoenen restschuld. Waarom koerste ING af op faillissement? Het is voor de betrokkenen een tijd lang een raadsel geweest, want door de gedwongen verkoop van de panden schiet de bank er hoogstwaarschijnlijk zelf ook flink bij in. Bais: 'Het lijkt dat ING met deze agressieve en intimiderende handelswijze vooral een duidelijk en krachtig signaal wenst af te geven aan haar overige vastgoedklanten in de regio Arnhem, die eveneens zijn overgeheveld naar bijzonder beheer.' Van der Veer hoopt dat het verhaal van deze in zijn ogen 'meedogenloze afrekening' eraan bijdraagt dat banken zich zulk gedrag niet meer kunnen permitteren. Hij hoopt dat een grote restschuld nog is af te wenden, en deze episode zo snel mogelijk achter zich te laten. Vragen die zijn gerezen over de handelswijze van ING - zie onder dit artikel - wil de bank niet beantwoorden. De volledige reactie van ING is hieronder te lezen.   Follow The Money heeft voor de totstandkoming van dit artikel correspondentie tussen Theo van der Veer en ING en andere relevante stukken ingezien. ------------------------------------

Vragen aan ING

- Is het gebruikelijk dat bij klanten die nog geen achterstand op rente en aflossing hebben en aangeven minder te willen aflossen, de bank juist extra aflossing eist? - Is het gebruikelijk dat ING niet bereid is een mismatch tussen lening en renteswap waardoor een overhedge ontstaat, te repareren? - Is het gebruikelijk dat ING tientallen beslagen legt als leningen worden opgezegd, zodat een onderneming niet meer kan functioneren? - Is het gebruikelijk dat ING derdenbeslag legt op een niet-opeisbare vordering en vervolgens dreigt met de aanvraag van het faillissement van de eigenaar van die vordering? - Waarom heeft ING de gepretendeerde vorderingen van Van der Veer op ING uit hoofde van wanprestatie en onrechtmatige daad aan zichzelf verpand en vervolgens verkocht aan een eigen dochteronderneming? - Is deze handelswijze - het veilen van dit soort (betwiste) vorderingen op de bank en verkoop aan eigen dochter - gebruikelijk? - Ontneemt ING op deze manier haar klanten niet de mogelijkheid om in rechte tegen de bank op te treden? - Is dat niet in strijd met de zorgplicht? - Waarom heeft ING in het geval van Theo van der Veer niet gekozen voor een andere oplossing dan executie? Gedwongen verkoop levert immers ook voor ING vermoedelijk meer schade op dan tijdelijk minder aflossen door de klant.

Reactie van ING

'Gelet op de privacy van de heer Van der Veer, kunnen wij helaas niet inhoudelijk op uw vragen reageren. Wel kunnen wij u algemene en openbare informatie geven. Omdat deze informatie juridisch van karakter is, geven wij hieronder onze verdere reactie vanuit juridische overwegingen. Er heeft in dit geval gerechtelijke toetsing plaatsgevonden door de rechtbank te Arnhem op verzoek van de heer Van der Veer van het besluit van ING om rechtsmaatregelen te nemen. Het vonnis dateert van 14 maart jl. en is openbaar. Er is bovendien een openbaar verslag van het faillissement van de heer Th. van der Veer. Beide documenten vindt u voor uw informatie bijgevoegd. Voor wat betreft het kort geding vonnis verwijzen wij naar de overweging 4.19: “Naar het oordeel van de voorzieningenrechter brengt dit mee dat het van ING Bank, die haar eigen belangen ook ten behoeve van haar andere cliënten dient te beschermen, niet gevergd kan worden dat zij niet overgaat tot uitoefening van de rechten die zij bij tekortschieten van cliënten heeft.” Het betrof hier de vraag of ING in redelijkheid ten laste van onder meer de heer Van der Veer de rechtsmaatregelen mocht nemen die zij heeft genomen. Tegen het oordeel van de rechter heeft de heer Van der Veer (of diens curator) geen hoger beroep ingesteld'