FTM-auteur Michiel Werkman, voormalig Rabobankier, schrijft in een colunm op dit platform dat alleen retroboerenleenbanken zuivere kredietunies zijn. Het is echter de vraag of dit statement in deze tijd stand houdt. Het idee om in Nederland kredietunies te introduceren komt van, onder anderen, oud-Rabobankiers Paul van Oyen en Roland Lampe. In de opstartfase ontstond tussen de initiatiefnemers enige animositeit. Om niet in deze situatie te blijven hangen, besloten de branches en regio's die in de startblokken stonden om een kredietunie te starten met elkaar een nieuwe koepel op te richten, de Vereniging van Samenwerkende Kredietunies (VSK). Omdat het Ministerie van Economische Zaken (EZ) het ontstaan van kansrijke alternatieve vormen van financiering belangrijk vindt, ondersteunt EZ deze koepel. Roland Lampe zette zijn eigen initiatief voort, onder de naam Vereniging Kredietunies Nederland (VKN).

Bemiddelingsmodel

Kredietunies die, in afwachting van een Europese goedkeuring, naast een gemeenschappelijke kas ook – of uitsluitend – het bemiddelingsmodel hanteren om geld aan te trekken, zijn volgens Werkman quasi-kredietunies. Het zijn kredietunies die uitsluitend kredietbemiddeling verzorgen. Het bemiddelingsmodel valt niet onder de WTK (Wet Toezicht Kredietunies), er is een ontheffing van de AFM voor nodig. Pensioenfondsen en verzekeraars zouden dan ook kunnen funden. Deze organisaties vallen onder professionele beleggers en genieten niet de bescherming die consumenten of kleine investeerders/beleggers wel hebben. Kredietunies in deze vorm zorgen voor onduidelijkheid, vindt Werkman. Er zou alleen plaats moeten zijn voor kredietunies die een kopie van het Raiffeisen-model zijn. Alsof er sinds 1864, het jaar waarin Friedrich Wilhelm Raiffeisen zijn eerste kredietunie oprichtte, niets is veranderd! Bij die stelling van Michiel Werkman kunnen vraagtekens worden geplaatst, zoals hieronder uiteen wordt gezet.

Retroboerenleenbank

De column van Michiel Werkman wekt de indruk dat alleen een kopie van het Raiffeisen-model, dat berust op de principes van coöperatie en risicodeling, het enige echte model voor een kredietunie kan zijn. Daarbij verwijst Werkman ondermeer naar de kredietunies die al sinds het begin van de vorige eeuw actief zijn in Amerika. Hij noemt zo'n kredietunie ook wel een 'retroboerenleenbank'. Maar het woord retro betekent iets anders dan een getrouwe kopie van iets ouds. Retroproducten zijn geen kopie van een eerder product, ze zijn erdoor geïnspireerd en verwijzen ernaar terug.

Retroproducten zijn geen kopie van een eerder product, ze zijn erdoor geïnspireerd en verwijzen ernaar terug

De nieuwe Mini en de oude FIAT 500 waren nooit zo'n succes geworden als ze niet zouden hebben beantwoord aan de vraag van de gebruiker. Kredietunies die ook het bemiddelingsmodel hanteren, komen tegemoet aan wensen van gebruikers in deze tijd.

Wetgever is niet dom

In de eerste zin van de column staat: 'De wetgever heeft verzuimd om de naam kredietunie te beschermen.' De argeloze lezer zou hieruit op kunnen maken dat de wetgever hier niet over heeft nagedacht. Maar de wetgever heeft hier wel degelijk goed over nagedacht en er juist uitdrukkelijk voor gekozen de naam kredietunie niet te beschermen. In de consultatieronde van de wetgever met de stakeholders is dit argument alleen door de Vereniging Kredietunies Nederland ingebracht. Het verzuim van de wetgever bestaat alleen in de ogen van VKN. Deze kritiek op de wetgever achteraf, doet toch een beetje denken aan een verongelijkt iemand die zijn zin niet heeft gekregen. De essentie van een kredietunie is dat ondernemers elkaar in coöperatief verband versterken met financiering, met coaching en met andere middelen die beschikbaar zijn. De common bond tussen de aangesloten ondernemers in een kredietunie maakt dit mogelijk. Door lid te worden, kiezen ondernemers ervoor om samen te investeren, te coachen en het risico en rendement van de kredietunie te delen. Een succesformule, die op verschillende manieren kan worden gerealiseerd. In het bovengenoemde Raffeisen-model, maar ook via het alternatief voor dit model: het bemiddelingsmodel. Ook in het bemiddelingsmodel wordt heel bewust gekozen voor samen investeren, elkaar coachen en met elkaar rendement te delen. Dat dit voor kredietunies nieuw is, mag ons als innoverende Nederlanders toch niet tegenhouden? Wie weet gaan kredietunies in de toekomst wel gelden aantrekken bij pensioenfondsen, verzekeraars of andere professionele partijen. Als het mkb maar wordt geholpen.

Europa

Michiel Werkman verwijst in discussies vaak naar de Wet Toezicht Kredietunies (WTK). Het is volgens zijn interpretatie dat een kredietunie  zich alleen maar zo mag noemen indien de kredietunie met opvorderbare gelden voor eigen rekening kredietuitzetting verricht. De wetgever en de toezichthouder kijken hier echter anders naar: Het doel van de WTK is het voor kredietunies mogelijk maken om opvorderbare gelden aan te trekken en uit te zetten, het doel is niet: andere manieren van funding voor kredietunies uit te sluiten. Omdat er voor andere manieren van funding al een wettelijk kader bestaat, zijn deze niet opnieuw in de WTK opgenomen. Werkman gaat voorbij aan de reden waarom een aantal kredietunies op dit moment het bemiddelingsmodel hanteert. Namelijk dat, ondanks het bestaan van het wettelijk kader kredietunies na bijna vijf jaar nog steeds geen opvorderbare gelden onder zich mogen houden en uitlenen. Dit wordt pas mogelijk wanneer Europa een uitzondering op de CRD IV-regeling (Capital Requirements Directive) heeft goedgekeurd. De financieringsproblematiek voor het mkb is al jaren nijpend. Het getuigt van durf en gezond ondernemerschap om in afwachting van de wettelijke mogelijkheden voor de time being te zoeken naar alternatieven. Door de afwachtende en afwijzende houding van VKN zouden ondernemers, die al geholpen zijn door de nu actieve 'onechte' kredietunies, nog steeds zonder krediet en met hun handen in het haar zitten.

Economisch delict

In een discussie die ik onlangs met Michiel Werkman op twitter had, geeft hij aan dat de volgens hem 'echte' kredietunies nu al opvorderbare gelden uitlenen. Als dit klopt, is er sprake van een economisch delict. Ik kan mij niet voorstellen dat de 'echte' kredietunies buiten de wet om opereren. Michiel Werkman moet zich vergissen, dat kan bijna niet anders. Hij bedoelt waarschijnlijk dat er 'echte' kredietunies zijn die met perpetuele ledencertificaten werken. Dat is wel toegestaan. Maar perpetuele ledencertificaten zijn weer geen opvorderbare gelden. Kijken we naar het onderwerp risicospreiding, dan zien we dat de default cijfers uit Amerika worden aangehaald. Amerikaanse Credit Unions lenen vooral aan particulieren. Daarmee gaat een één-op-één vergelijking met kredietunies in Nederland niet op. Overigens ben ik het helemaal met Michiel Werkman eens dat de default rate voor kredietunies veel lager zal zijn dan bij de banken. Een default rate van 0,8 procent is echter op zijn minst optimistisch te noemen, tenzij het kredietbeleid zo streng is, dat er nauwelijks aan kredietverlening wordt toegekomen.

De toekomst

Als ik een poging doe om naar de toekomst te kijken, dan zie ik het volgende: kredietunies zullen hybride worden. De leden zullen er deels voor kiezen (opvorderbare) gelden door de kredietunie te laten uitlenen, deels zullen zij voor meer betrokkenheid gaan, door zelf te bepalen of en hoeveel men wil uitlenen aan een kredietnemer. De veronderstelling dat hiermee geweld wordt gedaan aan één van de uitgangspunten van een kredietunie, de zogenaamde common bond, gaat daarom niet op.

Voor een spaarder die inlegt via het bemiddelingsmodel is er net zo goed sprake van een gemeenschappelijk belang

Voor een spaarder die inlegt via het bemiddelingsmodel is er net zo goed sprake van een gemeenschappelijk belang. Nu al blijkt in de praktijk dat de betrokkenheid van deze spaarders heel groot is. Zie hier de evolutie van kredietunies sedert het jaar 1864. Voor alle duidelijkheid: ook in het hybride model kunnen alleen leden van de coöperatieve vereniging (de kredietunie), zijnde ondernemers, participeren in de te verstrekken lening.

Alleen voor ondernemers

Volgens de wetgever zit de ware aard van de kredietunie in het coöperatieve model en in de voorwaarde dat alleen ondernemers kunnen deelnemen. Daar ben ik het helemaal mee eens. Werkmans opmerking dat deze kredietunies in de markt voor onduidelijkheid zorgen, is absoluut onterecht. Afgaand op de praktijk van de kredietunie binnen onze branche, Kredietunie Bakkerij Ondernemers, kan ik zeggen dat een kredietnemer krediet wil en dat het hem, op zijn Hollands gezegd, geen moer kan schelen op welke wijze het geld bij elkaar is gebracht. Maar ook voor de investeerders is er geen sprake van onduidelijkheid. Wie lid wordt van de kredietunie krijgt duidelijk uitgelegd hoe de gelden worden geïnvesteerd. Er zijn twee mogelijkheden, zelf kiezen per investering (hoger risico en mogelijk hoger rendement) of beleggen via de centrale kas met een lager risico en dito rendement. In het hybride model is er straks de mogelijkheid om te kiezen, waardoor nog meer ondernemers hun middelen via kredietunies zullen gaan investeren in andere ondernemers – en dat zou iedereen moeten toejuichen. Volgens Werkman is het bemiddelingsmodel binnen een kredietunie 'crowdfunding'. Dat is onjuist, het cruciale verschil zit in het feit dat de 'crowd' een ongedefinieerde menigte is, met andere woorden: iedereen die wil kan meedoen. Daarvan is binnen een kredietunie absoluut geen sprake, want alleen leden van de coöperatieve vereniging kunnen inschrijven. Dat kredietunies aan de achterkant voor een deel de techniek van crowdfunding gebruiken, maakt een kredietunie niet tot het zoveelste crowdfundplatform. Als de toestemming er is, gaan kredietunies opvorderbare gelden aantrekken en uitzetten voor rekening van de coöperatie, daar waar nodig aangevuld met gelden die op andere wijze worden aangetrokken. Ik kan me voorstellen dat bijvoorbeeld pensioenfondsen bijdragen aan de funding van branche-gerelateerde kredietunies. Dit zou een sector met veel mkb-bedrijven ten goede komen.

Frustratie

Sommigen van u lezen tussen de regels door misschien het woord frustratie. Beste lezer, deze frustratie is er. De VSK en VKN willen beide het mkb aan krediet helpen. Het is toch echt bizar dat er dan al twee koepels zijn? Kredietunies zijn slechts een middel en geen doel op zich. Laat ondernemers andere ondernemers helpen. Strijd over wie nu het enige echte model aanhangt, draagt hier niet aan bij, zeker niet als de wetgever hier al over heeft gesproken. Hopelijk komt de wijsheid niet met de jaren, maar al heel snel. Hierbij roep ik eenieder die zich, op welke wijze dan ook, met kredietunies bezighoudt op om de handen ineen te slaan. Bij de VSK staat de deur wagenwijd open. Een eerdere poging om tot samenwerking te komen met de VKN is helaas mislukt. Het kan toch niet zo zijn dat het eigen gelijk van ego's een remmende werking heeft op de hulp aan het mkb als het gaat om kredietverlening.   Johan Weggeman was eerder mkb-ondernemer en adviseur bedrijfopvolging en -overdracht en is sinds vijf jaar beleidsmedewerker economie bij de De Nederlandse Brood- en banketbakkers Ondernemersvereniging (NBOV.) Daarnaast is Weggeman medeoprichter en woordvoerder van de Kredietunie Bakkerij Ondernemers. Bij gelegenheid is hij gastdocent Alternatieve financiering.