De heftige beelden en berichten over de rampplek van de MH17 wakkerden de emoties in Nederland de afgelopen dagen behoorlijk aan. Toeristen, die zich op de foto zetten met brokstukken van het neergestorte vliegtuig van Malaysian Airlines. Dronken lokale strijders doorzoeken de bagage van de slachtoffers. Persoonlijke bezittingen als gouden horloges, telefoons en geld zouden verdwenen zijn uit het gebied dat van begin af afgesloten had moeten worden en onderzocht door onafhankelijke instanties. Minister president Mark Rutte ‘walgt van het respectloos gedrag op de rampplek’. Journalisten krijgen persoonlijke bezittingen van slachtoffers in de handen gedrukt door Oost-Oekraïeners die niet weten waar ze heen moeten met belangrijke bewijsmaterialen. Er heerst nog altijd chaos op de plek waar de MH17 afgelopen donderdag neerstortte, na uit de lucht geschoten te zijn door een raket. Nog altijd is er geen duidelijkheid over wanneer alle lichamen van de slachtoffers geborgen zijn. Bewijsmateriaal dat duidelijkheid kan verschaffen over de toedracht van de ramp, lijkt te worden weggemoffeld. Het roept woede op. In Nederland monden de verslagenheid, het verdriet en het gevoel van onwerkelijkheid geleidelijk uit in een roep om stevige actie. Op sociale media en in de opiniepagina’s staan emotionele oproepen tot militair ingrijpen. Onder de hashtag #Bringthemhome gaan op Twitter smeekbedes rond om militairen onze mensen terug te laten halen.

Oproep tot militaire actie

‘Geachte minister, wat er op dit moment met de stoffelijke overschotten van de inzittende, onder wie bijna 200 Nederlandse staatsburgers, is ontheiligend, disrespectvol, walgelijk en volkomen ontoelaatbaar.’ Schrijft een adjudant van de Koninklijke Landmacht in zijn brief aan de minister van Defensie Jeanine Hennis-Plasschaert. ‘Geachte bewindsvrouw: wendt uw invloed aan om premier Rutte te doen besluiten a.s.a.p. Nederlandse militairen naar Oost-Oekraïne te doen afreizen en - in overleg met de legitieme autoriteiten - met alle mogelijke en daartoe geëigende middelen het inititatief te hernemen, het momentum te pakken en de slachtoffers te geven waar zij recht op hebben.’ Ook tijdens de bijeenkomst van de Tweede Kamer vanochtend met de Rutte kreeg de regering het verzoek. ‘Stuur alstublieft special forces naar de rampplek’, vroeg het duidelijk geëmotioneerde Tweede Kamer-lid Louis Bontes van de Groep Bontes Van Klaveren. ‘Rutte was helder: militair ingrijpen is geen optie’, reageert defensie-expert Christ Klep tegen Follow The Money op het antwoord dat Premier Rutte gisteren tijdens de persconferentie gaf op een vraag naar de mogelijkheid om Nederlandse militaire de slachtoffers terug te laten halen naar Nederland. Rutte gaf aan dat ‘het doel is om de mensen terug te halen.’ Gezien de hoge temperaturen en de kans op verwijderen van bewijsmaterialen moet dit snel gebeuren. En daar ligt een deel van het probleem.

'Rutte was Helder : Militair ingrijpen is geen optie'

Het is niet mogelijk om per direct militairen op effectieve wijze in te zetten in het oosten van Oekraïne, waar de anarchie hoogtij viert. Daar gaan dagen aan voorbereiding aan vooraf. Special Forces kunnen er relatief snel zijn, ‘binnen een paar dagen, maar ik zie niet goed hoe compagnie Special Forces alle doelen, vooral gebiedsbeveiliging, zou kunnen veilig stellen.’ Volgens Klep zou er na een eventuele snelle actie van Special Forces een binnen enkele dagen al weer serieuze back-up moeten komen. ‘Dan heb je het over een grote militaire interventie.’ De operatie is - los van eventuele geopolitieke consequenties en mogelijke escalatie - militair gezien al een grote uitdaging. ‘Militairen laten alles afhangen van de praktische haalbaarheid van een actie en die is gebaseerd op een duidelijk afgebakend doel. Daarop wordt het aantal militairen, materieel en duur afgestemd’, licht Klep toe. Volgens Klep moeten 'de vierkante kilometers aan gebied veiliggesteld worden, inclusief tien tot twintig kilometer frontlijn van het doel. Een grove schatting voor de benodigdheden voor zo'n actie wijst eerder op minimaal bataljon sterkte, 600 tot 800 man, dan op bijvoorbeeld een compagnie Special Forces. De luchtmobiele brigade zou al meerdere dagen nodig hebben voor planning en uitvoering. Een helikopter-gebaseerde aanval inclusief Apaches en commando’s vanaf Oekraïens grondgebied zou niet eerder dan over tien tot veertien dagen kunnen plaatsvinden. Dan is het primaire doel - veiligstellen van de lichamen - al niet relevant meer.’ ‘Militair avonturisme’, noemt generaal der mariniers buiten dienst Frank van Kappen de militaire optie voor de camera van de NOS dan ook. ‘Met luchtlanding en special forces zit je geïsoleerd’, licht de voormalig militair adviseur van secretaris generaal van de VN Koffi Annan toe over de militaire moeilijke positie: ‘Ver weg van ondersteuning, terwijl vlak over de grens veel Russische troepen gelegerd zijn, die wel dichtbij hun logistieke bases zitten.’

Kans op escalatie

Het terughalen van de slachtoffers lijkt militair vrijwel onhaalbaar, en is volgens Van Kappen politiek gezien bovendien 'zeer onverstandig'. Met lokale strijdkrachten in de regio van de rampplek, en 40.000 Russische soldaten vlak over de grens in Rusland ligt escalatie van het conflict op de loer. Terwijl de situatie vraagt om de-escalatie van het conflict, waarvan de crash het gevolg is. ‘Tot nu toe heeft Poetin niet gedurfd om met zijn troepen oost Oekraïne binnen te vallen,’ vertelt Van Kappen tegen de NOS, maar met westerse troepen in het oosten van Oekraïne heeft Poetin een excuus om ‘met tanks binnen te rollen en Oost Oekraïne te bezetten.’ Met als gevolg ‘directe confrontatie tussen het westen en Rusland, met alle vreselijke gevolgen die dat kan hebben.’

Met westerse troepen in het oosten van Oekraïne heeft Poetin een excuus om met tanks Oost Oekraïne te bezetten

De emotionele roep om militaire actie is even begrijpelijk als naïef.  ‘Militaire planning op basis van onmacht en woede leidt meestal tot helemaal niks en vaak tot grotere ellende’, vindt Van Kappen. Rutte’s reactie is in dit geval geen kwestie van gebrek aan lef. Militaire inzet is logistiek zeer lastig, het snel terughalen van de slachtoffer hoogst onzeker en de politiek strategisch consequenties niet te overzien.