Het grote data-onderzoek van Follow the Money en KRO-NCRV’s Pointer en Reporter Radio naar zorgbedrijven met hoge winsten, brengt nogal wat teweeg. Er werden al eerder Kamervragen gesteld, miljoenen aan zorgsubsidies teruggevorderd, en verschillende gemeenten in het hele land zijn een eigen onderzoek gestart naar zorginstellingen in hun stad. Verzekeraars DSW en CZ stopten recent met betalingen aan het zorgbedrijf Naborgh uit Rotterdam. Gisteren kwam het onderzoeksteam naar buiten met nieuwe resultaten en een uitgebreid exposé over een aantal zorgondernemers uit de tweede etappe van het onderzoek.

De uitzendingen en artikelen over het onderzoek naar zorgcowboys die sinds juni gepubliceerd werden, bereikten ook de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Hugo de Jonge (CDA). Eerder deze maand kwam hij met een Kamerbrief vol maatregelen gericht op het het bestrijden van zulke zorgcowboys. Die moeten wat de minister betreft onderdeel uitmaken van de nieuwe Wet Toelating Zorgaanbieders (WTZa), die de Wet Toelating Zorginstellingen moet vervangen (WTZi).

Het onderzoeksteam van Follow the Money, Pointer en Reporter keek de afgelopen maanden in hun vervolgonderzoek naar de cijfers over 2018 en publiceerde een lijst van 85 zorgbedrijven. We spraken de minister de woensdag na Prinsjesdag uitgebreid over de uitkomsten van dit onderzoek. Daarin kwamen ook woonzorgbedrijf Altenastaete en de Albero Zorggroep, waarover Pointer en Follow the Money gisteren publiceerden. uitgebreid aan bod.

‘Dat meen je niet,’ zegt de Jonge. ‘Twintig, dertig, veertig procent winst?’

Uit ons nieuwste onderzoek blijkt dat 85 zorgbedrijven structureel boven de 10 procent winst zitten, dat wil zeggen: de afgelopen twee jaar. Met grote uitschieters, laten we de CDA-minister zien. ‘Dat meen je niet,’ zegt de Jonge. ‘Twintig, dertig, veertig procent winst?’

Vijftig procent winst zelfs. Wat vindt u daarvan? 

‘Dat is absurd. En het kán ook helemaal niet in de zorg, de tarieven bieden geen ruimte om goede zorg te leveren en dan meer dan tien procent winst over te houden. Als je dat soort signalen ziet, zeker meerdere jaren op rij, is er waarschijnlijk wat aan de hand.’  

Mensen die in de zorg stappen om lekker snel te kunnen verdienen, hebben er niets van begrepen. De rotte appels moeten eruit, en we moeten zorgen dat er geen nieuwe meer bij komen. Dat begint al bij de criteria voor toetreding tot de markt. Die worden aangescherpt.’

Die rotte appels zitten er echter nog wel in, laat het onderzoek van Follow the Money, Pointer en Reporter Radio zien. Hoe komt dat?

‘Dat klopt. De wet is nu niet stevig genoeg om de rotte appels buiten de mand te houden. We zien dat er een aantal ondernemers is dat ofwel de mazen van de wet opzoekt, ofwel van de mogelijkheden die de wet kennelijk biedt. Dat kan wel kloppen, maar het deugt natuurlijk van geen kant. Dat gaan we aanpakken.’

Maar winst maken is niet verboden, en winst uitkeren ook niet altijd.

‘Er is op zich niets mis mee wanneer je als zorginstelling een gezonde winst maakt. Zwarte cijfers schrijven is prima, want met rode cijfers houdt je bedrijf al snel op met bestaan. Dat willen we ook niet. Maar dubbele zwarte cijfers schrijven is nergens voor nodig.’

‘We hebben al een winstverbod in de intramurale zorg [waar patiënten in een instelling wonen – red.], maar bij extramurale zorg, zoals thuiszorg, is die toegestaan. We zien ook dat veel aanbieders op uw lijst die daar vandaan komen. 

Onze Inspectie en de NZa maken dezelfde analyses als u in uw onderzoek doet, die hebben veel bedrijven ook op de korrel. Maar omdat er op dit moment weinig wettelijke eisen verbonden zijn aan winstuitkering, zullen we ook daar de wet moeten wijzigen. We willen ook onderzoeken of we aan die winstuitkeringen niet een maximum kunnen verbinden.’

Wat is een maximum wat u betreft? 

‘Ik zou zeggen dat een winstpercentage bestaand uit dubbele cijfers niet moet kunnen. Incidenteel misschien, maar over meerdere jaren is dit onmogelijk. Ik hoor veel instellingen juist klagen dat de tarieven aan de krappe kant zijn.’

We keken in dit onderzoek onder meer naar een Gelders zorgbedrijf dat eerder ten onrechte winst uitkeerde: De Karmel, nu de Albero Zorggroep. Kent u die zaak? 

‘Ja, naar deze zaak is door ons onderzoek gedaan over een aantal jaren. In die kwestie hebben we telkens dit type winstuitkeringen gezien. Toen de inspectie daarop wilde handhaven, hebben de eigenaren zelf snel hun toelating voor de WTZi ingetrokken.

‘De zaak van de Albero Zorggroep is mede aanleiding geweest om de wet te wijzigen’

Dat moet ik even uitleggen: het huidige verbod op winstvergoeding is gekoppeld aan de toelating om zorg te mogen verlenen, de WTZi-toelating. Als je die vergunning niet meer hebt, ben je dus ook niet meer aan te spreken. En dat is waarvan dit soort jongens handig gebruikmaken. Dat is precies wat er mis is met de huidige wet. Wat ze deden, klopte wellicht juridisch nadat die toelating werd ingetrokken, maar het deugt natuurlijk van geen kant. Het bedrijf heeft namelijk bewust voor deze constructie gekozen om die winstuitkering mogelijk te kunnen maken en ervoor te zorgen dat de Inspectie niet kon handhaven. 

Juist dat gat in de wet gaan we dichten. Deze zaak is echt mede aanleiding geweest om de wet te wijzigen. Want met zo’n wetswijziging had de inspectie, ook nadat deze truc was ingezet, alsnog kunnen ingrijpen. Dan was dit geld weer teruggehaald.’

Maar dat is dus niet gebeurd. De eigenaren hebben een nieuwe constructie opgetuigd waarin hun bedrijven op tal van manieren met zorggeld gevoed worden. Ook deze constructies zijn niet per se illegaal. Wat gaat u daaraan doen? 

‘We gaan het interne en externe toezicht versterken. We zien bijvoorbeeld in zaken die het nieuws halen vaak dat er sprake is van belangenverstrengeling. Dat mag al niet volgens de governancecode. Maar de Inspectie en de NZa kunnen dat nu eigenlijk alleen aanpakken als daarmee ook daadwerkelijk de kwaliteit van zorg wordt geschaad.’

We onderzochten Altenastaete uit Nieuwendijk, dat 36 en 40 procent winst maakt. Er wordt veel geld betaald aan de privé-bv’s van de eigenaren. Kan dat? 

‘Ik denk het niet. Ik vind dit weer een voorbeeld van grote cijfers. Ook deze mensen zij onderwerp van toezicht, wat betekent dat ik er nu niet veel over kan zeggen. Maar het lijkt mij een heel merkwaardige constructie, die we goed moeten uitzoeken.’

‘Dat lijkt me een vorm van fraude. Als dit bij de zorgverzekeraar aanhangig wordt gemaakt, zullen zij de betalingen stoppen’

Wat we daar aantroffen, waren zaken als deze: iemand krijgt van de directrice van Altenastaete een indicatie voor zorg, maar heeft die helemaal niet nodig. Altenastaete weet dat, maar kan zo tochvoor bijna 20.000 euro zorg declareren. 

‘Dat lijkt me een vorm van fraude. Als dit bij de zorgverzekeraar aanhangig wordt gemaakt, zullen zij de betalingen stoppen en dit ook als zodanig – als fraude – oppakken.

Het is op zich goed dat wijkverpleegkundigen en professionals zelf indicaties kunnen stellen. We willen immers de bureaucratie in de zorg tegengaan. Maar dat betekent wel dat je volledig moet kunnen rekenen op de betrouwbaarheid van indicatiestellingen. Daar is nog wel wat werk te verrichten. Het betekent ook dat je mensen die doelbewust de boel met indicaties flessen, hard moet aanpakken.

We willen eigenlijk helemaal af van belangenverstrengelingsconstructies. Denk aan de directie van een zorginstelling die geld naar een eigen bv kan overboeken. Dat willen we bij wet verbieden, zodat de Inspectie en de NZa daarop kunnen handhaven.’

Maar hoe wilt u dat doen? Je mag toch gewoon geld van de ene naar de andere bv overmaken? 

‘Dat is inderdaad niet verboden, en dat kun je ook niet verbieden. Maar we zien somsdat de bestuurder van een zorgbedrijf tevens eigenaar is van een vastgoedbeheer-bv en de vergoeding die van de ene naar de andere bv gaat, niet marktconform is. 

Ook dat is op een oneigenlijke manier geld aan de zorg onttrekken, om zo met een andere bv geld te verdienen. Je zou willen dat dit  soort constructies – waarbij je eigenlijk hoopt dat de raad van commissarissen ingrijpt – ook tot ingrijpen kan leiden van de NZa en de IGJ. Dat je kunt zeggen: “Dit is niet alleen in strijd met jullie eigen governancecode als branche, maar ook met de wet.” 

Ik wil dat je kunt ingrijpen zonder dat zo’n constructie meteen leidt tot mindere zorg. Anders komt hiermee namelijk uiteindelijk toch de continuïteit van de zorg onder druk te staan.’

Maar dan zegt zo’n zorgondernemer: ‘ach, dan zet ik die bv gewoon op naam van mijn vrouw’. Wat kunt u dan doen? 

‘Ook dan geldt dat daarbij sprake kan zijn van belangenverstrengeling. Uit dit voorbeeld blijkt natuurlijk meteen hoe ingewikkeld het kan zijn om dit strak in de wet te zetten. Maar dat is wél wat we gaan doen. Op dit moment hebben de NZa en de Inspectie van ons opdracht gekregen om advies uit te brengen hoe we dat het beste kunnen formuleren, zodat handhaving mogelijk wordt.’

‘Die wet is er niet voor niets. Het is zeer belangrijk voor de publieke sector, en zeker voor de zorg, dat topinkomens begrensd worden’

Ons onderzoek laat voorts zien dat op ondoorzichtige wijze grote sommen aan zorggeld worden doorbetaald naar bv’s die geen zorg leveren. 

‘Zoals ik al zei is met bv’s op zich niets mis. Het punt is alleen dat zulke bv’s vaak juist worden opgericht om de Wet Normering Topinkomens te ontwijken, of de mazen in die wet op te zoeken. Maar die wet is er niet voor niets. Het is zeer belangrijk voor de publieke sector, en zeker voor de zorg, dat topinkomens begrensd worden. 

Een maatregel die we willen invoeren, is dat zorgbedrijven op holdingniveau transparant moeten zijn over hun financiën. Maar dat zal ook moeten gaan gelden wanneer ze alleen maar als onderaannemer werken. Dat is een verandering ten opzichte van nu.’

We horen van toezichthouders dat zij niet genoeg capaciteit hebben. Ze lopen aan tegen veel werk, controles zijn zeer langdurige en tijdrovende processen. Kortom: ze komen mensen tekort.

‘Ten eerste heeft de Inspectie van sociale zaken, de ISZW, meer mensen gekregen; twintig fte extra om zorgfraude aan te pakken. Ook het Openbaar Ministerie heeft extra capaciteit gekregen om zorgfraude aan te pakken. Tot slot heeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd meer capaciteit gekregen om zich intensiever met bedrijfsvoering van zorgorganisaties te kunnen bemoeien.

Voorts worden tussen de Inspectie en de Nza taken opnieuw herschikt, zodat iedereen kan doen waarin zij het beste is. De ene toezichthouder richt zich meer op kwaliteit van zorg, de andere meer op cijfers en jaarrekeningen.’

Is dat niet een druppel op een gloeiende plaat? 

‘Dat ben ik niet met u eens. Dit is serieus extra capaciteit. Veel meer dan een druppel op een gloeiende plaat. Maar als het nodig is om daar meer capaciteit voor vrij te maken, dan ben ik daartoe van harte bereid. Het is van groot belang dat geld voor de zorg ook werkelijk naar de zorg gaat. Daar gaan we strenger in zijn. De mazen in de wet gaan dicht en we intensiveren de controle en de handhaving.’

Is  marktwerking in de zorg niet het onderliggende probleem? Moet je kwetsbare patiënten wel aan de markt overlaten?

‘De zorg is wat mij betreft geen markt. Je ziet inderdaad dat het marktdenken is doorgeslagen. Ik wil de uitwassen daarin tegengaan. Daar hoort inderdaad meer overheid bij en op bepaalde punten minder markt.’