Begin mei verscheen op FTM het eerste artikel over de Dutch Trade and Investment Board (DTIB). Binnen dit ‘adviesorgaan’ vindt sinds 2004 achter de schermen regelmatig overleg plaats tussen het Nederlandse bedrijfsleven en topambtenaren uit de hoogste rangen (ministers en staatssecretarissen van EZ en BuZa) over allerlei economische beleidsvraagstukken.

De DTIB wordt gepresenteerd als een ‘publiek-privaat samenwerkingsverband’

Naar buiten toe wordt de DTIB gepresenteerd als een ‘publiek-privaat samenwerkingsverband’. Van een lobby zou geen sprake zijn. Het FTM-onderzoek laat echter zien dat er binnen de DTIB ook stevig wordt gelobbyd ten gunste van bedrijfsbelangen. Zo pleit het bedrijfsleven in de DTIB voor het ‘verbeteren’ van het vestigingsklimaat en voor fiscale voordelen voor het bedrijfsleven (zoals de kenniswerkersregeling).

SP-kamerlid Renske Leijten vroeg daarover opheldering: ze stelde minister Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) op 16 mei twintig Kamervragen over de DTIB. Leijten vroeg Kaag onder andere het verschil uit te leggen tussen een ‘adviesorgaan’ en een ‘lobby-organisatie’, wilde weten of er democratische controle bestaat op de DTIB en haar opvolger, de International Strategic Board  (ISB-NL), en vroeg met welke andere vergelijkbare ‘adviesorganen’ de ministeries geregeld contact hebben. Op 21 juni gaf minister Kaag schriftelijk antwoord. Maar ‘de antwoorden zijn ernstig ontwijkend,’ liet Leijten in een reactie aan FTM weten.

Minister Kaag ontkent dat er lobby-activiteiten plaatsvinden in de DTIB

In haar antwoord stelt minister Kaag dat de DTIB en de ISB-NL ‘geen lobbyorganisaties, maar platforms voor publiek-private samenwerking van (regionale) overheden, kennisinstellingen en bedrijven’ zijn. Volgens de minister vindt er binnen de DTIB geen lobby maar ‘samenwerking’ plaats tussen overheid en bedrijfsleven en zij ‘acht deze samenwerking van groot belang voor de totstandkoming van effectief overheidsbeleid’.

Het antwoord van Kaag is vergelijkbaar met het antwoord dat DTIB-voorzitter Thecla Bodewes eerder aan FTM gaf op de vraag of er in de DTIB wordt gelobbyd: ‘Publieke en private partijen zijn [in de DTIB] op een evenwichtige manier vertegenwoordigd en [de DTIB] heeft een neutrale (private) voorzitter.’

Op Leijtens vraag hoe de minister voorkomt dat de DTIB of de ISB-NL, indien zij als adviesorganisaties worden gezien, ‘bedrijven in staat stelt intern te lobbyen,’ gaat Kaag niet in.

Ook vraagt Leijten de minister of zij ‘de brief van DTIB aan informateur Schippers tijdens de Kabinetsformatie 2017’ als lobbystuk beschouwt. Het FTM-artikel beschrijft dat in deze brief – het rapport getiteld Team NL: samen sterker in de wereld – wordt gepleit voor het verlagen van de vennootschapbelasting en het behoud van een 800 miljoen euro kostende (en volgens de Rekenkamer ineffectieve) belastingmaatregel voor expats in Nederland. Het rapport is geschreven door een ‘stuurgroep’, gevormd in opdracht van de DTIB, en onder leiding van Chris Buijnk, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken. Voor het rapport werden door de stuurgroep zowel publieke als private partijen geraadpleegd. De huidige DTIB-voorzitter Thecla Bodewes bood het rapport tijdens de kabinetsformatie aan informateur Edith Schippers aan.

Ook dit betreft volgens Kaag geen lobby: ‘dit openbare adviesrapport was het resultaat van een brede consultatie van publieke en private belangen’.

Leijten is het daarmee oneens: anders dan de minister ziet zij de DTIB wél als een ingang voor lobbypraktijken. ‘Wat opvalt is dat er een “adviesorgaan” is gecreëerd met mensen die ook al via heel veel andere kanalen invloed uitoefenen op het beleid. Daardoor heeft het bedrijfsleven nog meer toegang tot het beleid,’ aldus Leijten. ‘Het komt neer op de elite nog een manier geven om te lobbyen, terwijl voor kleine bedrijven of zelfstandigen de toegang tot de macht beperkt of bijna onmogelijk is, laat staan voor gewone werknemers.’

Minister Kaag verdedigt gebrek aan transparantie

Leijten vraagt tevens waarom DTIB niet langer notulen maakt. Zoals we in het FTM-artikel beschreven, stopte DTIB in 2015 met het bijhouden van notulen, kort nadat wij via een Wob-verzoek al eerdere hun notulen vanaf 2004 hadden opgevraagd. Sindsdien stelt de DTIB alleen nog beknopte ‘actieverslagen’ op. Leijten vraagt of het stoppen met notuleren niet de ‘schimmigheid’ rond de DTIB vergroot en wil van Kaag weten of die niet eigenlijk vindt dat ‘organisaties waar zoveel verschillende ministeries en (oud) bewindspersonen bij betrokken zijn, notulen dienen op te stellen’.

Kaag gaat niet in op het stoppen met notuleren door de DTIB. Wel verdedigt ze dat de ISB-NL, de opvolger van de DTIB, alleen actieverslagen publiceert: ‘De leden, agenda’s en actieverslagen van de ISB-NL zullen openbaar worden gemaakt. Daarbij zal wel rekening gehouden moeten worden met bedrijfsgevoelige informatie en moet worden gewaarborgd dat gesprekken binnen de ISB-NL zo open mogelijk gevoerd kunnen worden.’

‘Dat beschadigt de openbaarheid, frustreert burgers, en is slechte bestuursvoering’

‘Slechte bestuursvoering,’ aldus Roger Vleugels, juridisch adviseur openbaarheid van bestuur, over het besluit om geen notulen te maken in publiek-private overlegraden zoals de DTIB en de ISB-NL. Als expert werkte Vleugels mee aan duizenden Wob-verzoeken en volgt de ontwikkelingen op het gebied van overheidstransparantie al jaren. Vleugels reageert per mail op de antwoorden van de minister.

‘Zij verdedigt het niet meer notuleren omdat de stukken via verzoeken in het kader van de Wob openbaar kunnen worden. Dit is, naast het beschadigen van de openbaarheid en het frustreren van burgers die toegang willen tot documenten over beleid, vooral slechte bestuursvoering.’

Minister Kaag: 'Niet opportuun’

Op het verzoek van Leijten om een ‘uitputtend overzicht’ te leveren van vergelijkbare adviesorganen onder ministeries waar, net als bij de DTIB ‘(hoge) ambtenaren of bewindspersonen bij betrokken zijn’, antwoordt de minister: ‘Het verschaffen van een uitputtend overzicht zou een aanzienlijke inspanning van het ambtelijk apparaat kosten en acht ik niet opportuun’.

Ook over dit antwoord is Vleugels kritisch: ‘Ze weigert te voldoen aan haar informatieplicht aan de Kamer, met als argument dat het maken van een overzicht van adviesorganen te veel werk is. Begin jaren tachtig benoemde haar partijgenoot Max Rood, minister voor Binnenlandse Zaken, dat het een kwestie van integriteit is om zorg te dragen voor voldoende personeel, als je als overheid transparantie beoogt.’

Voor Leijten is hiermee de kous niet af. Ook zij is ontevreden over de ‘ernstig ontwijkende’ antwoorden van Kaag en meldt vervolgvragen te zullen indienen.