Minister Lilianne Ploumen tijdens een handelsmissie op Cuba.

Over de winnaars en verliezers van globalisering. Lees meer

Internationale handels- en investeringsverdragen als TTIP en CETA bevorderen de vrije handel tussen burgers, landen en continenten, leveren nieuwe banen op en geven het bedrijfsleven een impuls. Althans, dat is het idee. In werkelijkheid vinden de onderhandelingen achter gesloten deuren plaats en werken lobbygroepen hard om hun belangen veilig te stellen.

Er bestaan dan ook grote zorgen dat de verdragen niet de belangen van (EU-)burgers dienen, maar vooral die van grote ondernemingen. Wat zijn bijvoorbeeld de gevolgen voor de kwaliteit van ons voedsel? Ons energiebeleid? Gaat de belastingbetaler straks opdraaien voor claims van Amerikaanse multinationals als we chloorkippen en -eieren uit onze schappen weren? Of als we kerncentrales sluiten? Follow the Money zoekt het antwoord op die vragen.

79 artikelen

Minister Lilianne Ploumen tijdens een handelsmissie op Cuba. © Flickr / Rijksoverheid

Minister Ploumen bluft in antwoorden op Kamervragen TTIP

3 Connecties

Relaties

TTIP TAFTA

Personen

Lilianne Ploumen
54 Bijdragen

De Tweede Kamer is niet altijd goed ingelicht over de Nederlandse inzet bij TAFTA, de voorloper van handelsverdrag TTIP. Dit bleek uit een onderzoek van Follow the Money. Minister Ploumen ontkent, maar haar antwoorden op Kamervragen naar aanleiding van het artikel op FTM.nl zijn opnieuw verre van volledig en soms gewoon niet juist.

Afgelopen vrijdag, na het volledig benutten van de drie weken die bewindslieden hebben om Kamervragen te beantwoorden, stuurde minister Lilianne Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking haar antwoorden op de vragen van parlementariërs naar de Tweede Kamer.

Aanleiding voor de Kamervragen van SP en PvdD was een reconstructie die Follow the Money maakte van het Nederlandse TAFTA-beleid in 2012. TAFTA is de voorloper van vrijhandelsverdrag TTIP. Uit de publicatie van Follow the Money blijkt dat het TTIP-verdrag door het verhullende TAFTA-beleid van het kabinet in een stroomversnelling is geraakt. Verhullend, want de Tweede Kamer werd destijds niet volledig geïnformeerd over de inzet van Nederland.

De inzet van Nederland staat beschreven in interne documenten van het Ministerie van Economische Zaken (destijds verantwoordelijk voor handel) uit mei 2012. Uit de documenten, verkregen door een Wob-verzoek, blijkt dat het toenmalige demissionaire kabinet-Rutte I aangaf van TAFTA een ‘prioriteit’ te maken, dat de inzet bij dit toekomstige verdrag volgens het kabinet ‘volledige liberalisering’ is, en dat het verdrag van toepassing moet zijn op ‘alle sectoren’.

Ambitieus en veelomvattend

In haar beantwoording geeft de Minister aan dat er volgens haar niets aan de hand is. ‘De Kamer is volgens de gebruikelijke methodes geïnformeerd over de Nederlandse inzet,’ schrijft de Minister. Ze verwijst daarbij naar drie Kamerbrieven uit mei 2012.

‘De Kamer is volgens de gebruikelijke methodes geïnformeerd over de Nederlandse inzet’

In die brieven wordt gesproken over de inzet van Nederland bij een eventueel vrijhandelsakkoord tussen Europa en de Verenigde Staten. De brieven kwamen ook aan bod in de reconstructie van Follow the Money. In één ervan informeert staatssecretaris voor Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Henk Bleker de Tweede Kamer, bijvoorbeeld door te schrijven: ‘Nederland reeds te kennen gegeven voorstander te zijn van een ambitieus en veelomvattend trans-Atlantisch vrijhandelsakkoord.’

De Minister legt uit hoe de woorden ‘ambitieus en veelomvattend’ van Bleker moeten worden gelezen: ‘Ambitieus en veelomvattend betekent onder meer dat er geen sectoren op voorhand uitgesloten worden en dat er gestreefd wordt naar volledige liberalisering van tarieflijnen.’ De Kamer is dus wel degelijk geïnformeerd over de inzet van Nederland vindt de Minister, al moest je dan dus wel weten wat de woorden ‘ambitieus en veelomvattend’ precies betekenen.

Boodschappenlijstje voor Rutte

SP en PvdD vroegen de Minister ook om opheldering over het interne overheidsdocument waarin TAFTA tot prioriteit wordt gebombardeerd. ‘Kunt u alle stukken waaruit blijkt per wanneer TAFTA tot prioriteit is verklaard naar de Kamer sturen?’, staat in de Kamervragen.

Volgens de Minister is er alleen niets te delen en staat alles over de Nederlandse inzet in de brieven uit mei 2012. Ze schrijft nogmaals: ‘De Kamer is steeds op de hoogte gehouden van de Nederlandse inzet over een mogelijk handelsakkoord tussen de EU en de VS.’

Dat lijkt niet te kloppen. In november 2011, bijna een half jaar voordat de brieven van staatssecretaris Bleker naar de Kamer gaan, is er al sprake van een ‘Nederlandse inzet op een deep and comprehensive vrijhandelsakkoord’. Dit staat in een nota die Follow the Money heeft verkregen middels een Wob-verzoek.

‘Eén van de mogelijke opties, die door de Minister-president Rutte geagendeerd zou kunnen worden, is een transatlantisch vrijhandelsakkoord’

In de nota – een soort boodschappenlijstje – schrijven ambtenaren ‘ter advisering’ over het bezoek van premier Rutte aan de Verenigde Staten op 29 november 2011. Het zou mooi zijn als de premier bij zijn gesprek met president Obama TAFTA ter sprake kan brengen: ‘Eén van de mogelijke opties, die door de Minister-president Rutte geagendeerd zou kunnen worden, is een transatlantisch vrijhandelsakkoord.’ De Nederlandse inzet bij zo’n akkoord is dan al duidelijk en moet blijkens de nota ‘deep and comprehensive’ zijn. Later zullen die woorden plaatsmaken voor ‘ambitieus en veelomvattend’.

Het Ministerie van Economische Zaken gaat er niet blind in. Ze hebben wat rondgevraagd, zo blijkt uit de nota: ‘Het Nederlandse bedrijfsleven heeft een positieve grondhouding jegens een mogelijke TAFTA. Onderzoek wijst uit dat een transatlantisch FTA [Free Trade Agreement, red] voor Nederland veel zou opleveren. Op korte termijn zou Nederland 246 miljoen per jaar extra verdienen, op lange termijn zou het nationale inkomen jaarlijks met 1.38 miljard toenemen.’ De bron van dit onderzoek, alsmede de namen van de Nederlandse bedrijven staan niet vermeld in de nota.

Over de adviserende nota en het eventueel ter sprake brengen van TAFTA door premier Rutte tijdens een bezoek aan president Obama gingen geen brieven naar de Tweede Kamer.

 

Falen is geen optie

SP en PvdD stelden ook vragen aan de Minister over de ‘Falen is geen optie’-memo. Deze interne memo van het Ministerie van Buitenlandse is gedateerd op 27 november 2012. Het geeft de opstelling van Nederland weer bij de TTIP-onderhandelingen: ‘EU en VS hebben in ieder geval aangegeven dat als onderhandelingen worden geopend, mislukking niet tot de mogelijkheid (sic) behoort.’

De partijen stellen over die memo de Minister de vraag: ‘Waarom heeft u de Kamer niet over die bewoordingen geïnformeerd?’ De Minister antwoordt: ‘De uitspraak dat mislukking niet tot de mogelijkheden hoort, komt van voormalig Europees Commissaris van Handel Karel de Gucht. Deze uitspraak deed hij verscheidene malen in interviews die publiekelijk beschikbaar zijn.’

Opnieuw klopt hier iets niet

Opnieuw klopt hier iets niet. Er wordt door de Minister verwezen naar een nieuwsbericht van persbureau Reuters. In het bericht wordt inderdaad het citaat van de Eurocommissaris opgetekend. De Gucht zou in een interview hebben gezegd: ‘Once we have started, failing is not an option. It would be very detrimental for both the European Union and the United States if we were not to succeed’.

Echter, de Kamerleden hadden destijds nog wel even moet wachten op het citaat, want De Gucht sprak die bewuste woorden pas op 27 februari 2013 in het openbaar. Dat is drie maanden nadat de ‘Falen is geen optie’-memo zich in het mapje van Minister Ploumen nestelt.

De minister wordt ook de vraag gesteld wat die uitspraak betekent voor de rol die nationale parlementen spelen. Immers: als falen geen optie meer is, waarvoor heb je dan nog een Tweede Kamer nodig? De Minister antwoordt: ‘Aangezien de Europese Commissie niet de enige partij is die bepaalt of de onderhandelingen succesvol zijn, is er ook geen sprake van het op voorhand vastleggen van een bepaalde uitkomst. Uiteraard begint de EU dit soort onderhandelingen met de intentie om die succesvol af te ronden.’

ONDERZOEK: HOE IS TTIP TOT STAND GEKOMEN?

Follow the Money zoekt sinds begin 2016 naar een antwoord op de vraag hoe TTIP tot stand is gekomen en welke overwegingen het Nederlandse TTIP-beleid hebben bepaald. In maart 2016 legde Follow the Money die vragen neer bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, dat op 9 juni 2016 antwoordde in de vorm van twee dikke zwarte multomappen. Daarin zitten 421 overheidsdocumenten, vooral interne memo’s van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Economische Zaken. De documenten, waarvan sommige onleesbaar zijn gemaakt, zijn vrijgegeven na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur. De relevante Wob-documenten zijn hier te downloaden.

Op 21 juni 2016 publiceerde Follow the Money naar aanleiding van de documenten een reconstructie van de Nederlandse inzet bij TAFTA, de voorloper van TTIP. Over dit artikel werden nog dezelfde dag vragen gesteld in de Tweede Kamer. 

Lees verder Inklappen