Er is een onofficieel genootschap waar de top van het bedrijfsleven, de politiek en de ambtenarij al 120 jaar bijeen komt, en waar de vertrouwelijkheid zo vanzelfsprekend is dat haast niemand het gezelschap kent. Er is geen oprichtingsakte, er zijn geen notulen, maar de ledenlijst is goud waard. Iedereen weet elkaar te vinden als er een probleem is. Dit gezelschap heeft twee wereldoorlogen doorstaan en laat zich ook door een pandemie niet kisten. Toen het virus in maart Nederland bereikte, stapte de Tafelronde meteen over op online bijeenkomsten. De copieuze maaltijd en de goede fles wijn bleven achterwege; de Nederlandse ceo’s en hooggeplaatste politici zagen elkaar nu via de laptop.

Dick Benschop, directeur van Schiphol en de huidige voorzitter van het genootschap, meldt dat de Tafelronde niet veel te lijden heeft gehad van covid-19. ‘Via Zoom werkt het goed. Er is een hoge opkomst, wat natuurlijk altijd fijn is.’ De pandemie is uitgebreid bij de Tafelronde aan bod gekomen, laat hij weten. Dat was mede dankzij de recente toetreding van een nieuw lid: viroloog Jaap Goudsmit, vertelt Nout Wellink.

Niet alleen het virus zelf komt aan bod. De economische crisis die er het gevolg van is, de mogelijke sociale crisis, en natuurlijk de buitenlandse politieke gevolgen – ze zijn volgens Benschop allemaal besproken. ‘Het is heel interessant om het perspectief van de anderen te horen. Dat neemt iedereen weer mee naar zijn eigen werk of functie.’

‘Waar de gesprekken over gaan en de ledensamenstelling – dat blijft binnen de kring’

Van de tientallen Tafelronde-leden die voor dit onderzoek zijn benaderd, waren er slechts zes bereid vragen over het genootschap te beantwoorden. Zij benadrukken allemaal niets over andere leden te willen zeggen. ‘Dat is echt privacy. Dat vind ik niet passend,’ zegt Benschop. ‘Dan krijg je al snel vragen over wie er nog meer in zit.’ Piet Wackie Eysten, de voormalig deken van de Nederlandse Orde van Advocaten, wil niet meer kwijt dan dat het een ‘gevarieerd tableau’ betreft: ‘Dat ik erin zit, is op zich niet geheim. Maar waar de gesprekken over gaan en de ledensamenstelling – dat blijft binnen de kring.’

Een strakke formule

De Tafelronde volgt een ‘vrij strakke formule’, aldus voorzitter Benschop. Negen keer per jaar komen de leden bijeen achter de omheining van kasteel De Wittenburg in Wassenaar. Het monumentale pand fungeert al sinds 1963 als een exclusieve ontmoetingsplek voor de Nederlandse elite. Precies zoals de Amsterdamse industrieel L.W.F. Sträten, de vroegere eigenaar, voor ogen stond. Hij kocht De Wittenburg met een specifiek doel: ‘De bedoeling is dat hier contacten gelegd worden tussen vooraanstaande mensen en dat die contacten behouden worden; dat er initiatieven worden geboren bij leden die zo belangrijk zijn, dat zij ook kunnen worden uitgevoerd.’

De bijeenkomsten van de Tafelronde vinden altijd plaats op maandagavond en duren ongeveer twee uur: van zeven tot negen. Gemiddeld komen er twintig tot dertig leden op een avond. De bijeenkomst begint met een korte borrel, gevolgd door een diner in de bibliotheekzaal. Deze iets afgelegen zaal is gewild vanwege haar open haard, die ’s winters de wat donker uitgevallen ruimte verlicht met een zachte rood-oranje gloed.

Het main event van de avond is een inhoudelijke discussie. Vooraf heeft de voorzitter een onderwerp uitgekozen en een Tafelronde-lid gevraagd dat in te leiden. Sprekers komen altijd uit eigen gelederen: het besloten genootschap nodigt geen experts van buiten uit. Dit jaar stonden onder meer de energietransitie, de stikstofcrisis (en het politieke onvermogen die op te lossen), Brexit, en Rusland op de agenda. Na de inleiding en een vragenronde is er ruimte voor discussie. Die is vaak levendig.

Tijdens de afgelopen twee bijeenkomsten, in oktober en november, ging het gesprek over de Amerikaanse verkiezingen en de nasleep hiervan. Verder: het opmerkelijke nieuws dat de Franse president Macron wereldwijd kranten opbelt , uit onvrede met hun berichtgeving over Frankrijk naar aanleiding van de moord op geschiedenisleraar Samuel Paty. 

‘Het gezelschap is gericht op het inhoudelijke gesprek,’ stelt Benschop. Veel leden hebben volgens hem posities waarin ze gewend zijn zelf op te treden. ‘Maar nu luisteren ze vooral, naar een reeks van onderwerpen, die vaak niets te maken hebben met datgene waarvoor ze in hun werk verantwoordelijk zijn.’ Meer wil de Schiphol-topman niet over de avonden kwijt.

Meer dan een leuk cv 

Het lidmaatschap van de Tafelronde is voor slechts weinigen weggelegd. Zelfs mensen die je vanwege hun machtige positie in het genootschap zou verwachten, komen er niet altijd in. Volgens Benschop dienen leden vooral ‘interessant’ te zijn en ‘iets te vertellen hebben’. ‘Een leuk cv is niet het criterium,’ zegt hij, ‘je wilt denkers die in hun rol en positie nog net iets meer kunnen’. 

De Tafelronde is geen doorsnede van de Nederlandse samenleving; hooguit van de Nederlandse top, die voornamelijk wit, middelbaar en man is. Pas in 2011 liet de Tafelronde de eerste vrouw toe: oud-voorzitter van de Eerste Kamer Yvonne Timmerman-Buck (CDA). Over de eenzijdige samenstelling maakt Benschop zich geen illusies. ‘Het is duidelijk dat bij dit soort gezelschappen de man-vrouwverhouding een aandachtspunt is, laat staan culturele diversiteit.’

Hij benadrukt de extra edge die leden moeten hebben – een X-factor voor de elite. ‘Je wilt mensen die zowel hetzelfde als anders denken’

Nieuwe leden komen vaak uit de directe omgeving van bestaande leden, bijvoorbeeld wanneer een lid in zijn werkkring wordt opgevolgd. Zo kreeg voormalig NRC-hoofdredacteur Jérôme Louis Heldring in 1983 opdracht om Wout Woltz te benaderen, toen duidelijk werd dat hij de nieuwe hoofdredacteur van de krant zou worden. Woltz meldt dat uiteindelijk Ernst van der Beugel die de taak op zich nam. ‘Ik zat nog in Londen toen hij mij uitnodigde voor een glaasje, ik meen in het Savoy Hotel, waar hij een suite had. Toen ik ja zei [op het verzoek tot de Tafelronde toe te treden, red.], hief hij het glas en zei: “Nu we in dezelfde club zitten, stel ik voor dat we elkaar tutoyeren. Ik ben Ernst.” Ik hief ook het glas, en zei: “Ik ben Wout.”’

Daarnaast is het gebruikelijk dat de uitnodiging komt van iemand die de kandidaat persoonlijk kent. Zo benaderde Frits Böttcher de voorzitter van de raad van bestuur van Gist-Brocades, Gijs Bresser, omdat hij zelf commissaris bij het chemiebedrijf was.

Jonkheer Pieter Beelaerts van Blokland, voormalig minister van Verkeer, Ruimtelijke Ordening en Milieu (CDA, 1971-1977), noemt de aanwas van nieuwe leden een direct resultaat van ‘actief zijn’. ‘Het is een bijna natuurlijke gang van zaken,’ aldus Beelaerts van Blokland, ‘het gaat van bekende op bekende’. Ook hij benadrukt de extra edge die leden moeten hebben – een soort X-factor voor de elite. ‘Je wilt mensen die zowel hetzelfde als anders denken.’

Dat ‘een leuk cv’ – om met Benschop te spreken – niet volstaat, blijkt ook uit een document uit Böttchers archief. Het betreft een lijst uit 1976 waarop 26 namen van kandidaten staan. Driekwart ervan is doorgekrast, omdat ze – om niet nader toegelichte redenen – niet geschikt worden geacht voor het lidmaatschap. 

Ondanks Böttchers doorhalingen zijn de namen nog leesbaar. Het zijn niet de minsten die afvielen: Ruud Lubbers, op dat moment minister van Economische Zaken en later minister-president (1982-1994); Norbert Schmelzer, staatssecretaris Binnenlandse Zaken (1956-1959) en minister van Buitenlandse Zaken (1971-1973) die bij het grote publiek vooral bekend is van ‘De nacht van Schmelzer’; of Victor Halberstadt, honorair secretaris-generaal van de Bilderberg-conferentie en SER-kroonlid (1972-2004), over wie journalist Harry Wijnen eens zei: ‘Hij kent duizend mensen en dat zijn de duizend belangrijkste mensen die er op aarde rondlopen.’

Soms treden versmade kandidaten later alsnog toe. Halberstadt mag in 1990 wél lid worden en is nu volgens Piet Wackie Eysten uitgegroeid tot ‘een van de meest vooraanstaande en actieve leden van de club’. Zo haalde hij in 2015 Laura van Geest, de toenmalige directeur van het CPB, bij het genootschap. Voorzitter Benschop beaamt dat de keuze van nieuwe leden een langdurig proces kan zijn: ‘Er is altijd veel discussie over wie er op dat moment lid mag worden van de Tafelronde, of juist nadrukkelijk niet.’

Je staande houden in een verhitte discussie 

Vandaag de dag mogen nieuwe leden rustig wennen aan het illustere gezelschap. Ze krijgen een plek naast de voorzitter en mogen tijdens hun eerste bijeenkomst rustig de kat uit de boom kijken. Benschop: ‘Als ik een nieuw lid introduceer, zet ik die links of recht van mij, omdat je deze persoon dan even centraal aan tafel wilt hebben. Het enige dat nu gevraagd wordt, is om even iets te vertellen over jezelf.’

‘Het is een soort vrijplaats waar je kunt praten over wat jij interessant vindt, zonder na te hoeven denken wat je bedrijf of partij ervan vindt’

Vroeger ging dat anders. Aspirant-leden ondergingen een soort ontgroeningsritueel: ze moesten zich staande houden tijdens een verhitte discussie. In De geschiedenis onzer Tafelronde schrijft Van Leeuwen: ‘Het is lange tijd gebruikelijk gebleven bij onze Tafelronde, gasten uit te nodigen en velen onder hen [...] werden na een welgeslaagd “examen” als blijvend deelnemer opgenomen!’ Hij vervolgt: ‘Befaamd is het optreden van Jhr. Mr. Snouck Hurgronje als gast die in een heftige discussie werd gewikkeld met D.G. van Beuningen over het toenmaals brandende vraagstuk van het Moerdijkkanaal en daarmede zijn examen “cum laude” aflegde!’ Benschop schiet in de lach als we hem naar het ritueel vragen: ‘Klopt, dat ging vroeger zo, maar nu niet meer. Het is niet corporaal ofzo. Tijden veranderen.’

In zekere zin heeft de Nederlandse elite met de Tafelronde een safe space voor zichzelf gecreëerd, waar vrijuit en zonder repercussies kan worden gesproken en gespard. ‘Het is een soort vrijplaats,’ zegt Benschop, ‘waar je kunt praten over wat jij interessant vindt, zonder na te hoeven denken wat je bedrijf of partij ervan vindt.’

Daar komt bij dat de Tafelronde een medicijn is tegen de eenzaamheid die een leven aan de top met zich kan meebrengen. Zo ziet Wout Woltz, NRC-hoofdredacteur (1983-1989), het in elk geval. ‘Je moet niet onderschatten dat ministers en topmensen uit het bedrijfsleven vaak eenzaam zijn. Ze zijn omgeven door mensen die hen vaak gelijk geven, maar hier bevinden ze zich onder gelijken.’ Hij concludeert: ‘Dat is sociaal gezien toch ook wel aardig.’

Lidmaatschap problematisch?

Wie het ledenoverzicht van de Tafelronde bekijkt, ziet een bonte verzameling topbestuurders wier organisaties en bedrijven een stempel zetten op de Nederlandse economie en samenleving. Hans Wijers, voorzitter van de raad van toezicht van de ING en oud-minister van Economische Zaken (1994-1998). Klaas Knot, de president van De Nederlandsche Bank. Laura van Geest, de voormalig CPB-directeur die nu de Autoriteit Financiële Markten runt. Minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier Kajsa Ollongren. Jeroen van der Veer, voormalig ceo van Shell en tegenwoordig voorzitter van de raad van toezicht van Philips. En de huidige voorzitter van de Tafelronde, Dick Benschop, is directeur van de luchthaven Schiphol.

Dat maakt het genootschap een uitgelezen gelegenheid om eens goed te gaan lobbyen. Na het diner met een gevulde maag en een glas cognac in de hand bij de open haard in de bibliotheekzaal een gesprek aanknopen – er zijn vervelender omstandigheden denkbaar om je belangen te behartigen.

Op de vraag of minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier Kajsa Ollongren het op enige wijze problematisch vindt dat zij op deze structurele basis samenkomt met topmensen uit het Nederlandse bedrijfsleven, komt als antwoord: ‘De minister staat open voor een gesprek of een discussie met iedereen en heeft sinds haar aantreden een enkele keer deelgenomen. Een lidmaatschap van bijvoorbeeld een tennisvereniging, de schaakclub of een eetclub is toegestaan.’ De minister ziet geen enkel probleem in haar lidmaatschap van het vooraanstaande genootschap.

Ook Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank, laat via zijn woordvoerder weten deelname van de financiële toezichthouder aan de Tafelronde geen enkel probleem te vinden. Integendeel zelfs: ‘De heer Knot is ingegaan op het verzoek [om lid te worden] omdat hij graag speeches en presentaties geeft over economische onderwerpen en de leden van de Tafelronde zijn daarvoor een uitstekend publiek. Vertegenwoordigers van onder toezicht staande instellingen horen daarbij. De financiële sector is immers een belangrijke doelgroep voor communicatie voor de president van DNB.’

Dat Knot zijn lidmaatschap niet op zijn cv vermeldt, komt volgens de woordvoerder doordat ‘daarop alleen daadwerkelijk actieve functies staan. Bij de Tafelronde is geen sprake van een formeel lidmaatschap en evenmin sprake van een nevenfunctie.’ Knot zou sinds 2011, het jaar waarin hij werd uitgenodigd door Frank Majoor, vijf fysieke bijeenkomsten hebben bijgewoond en twee digitale. Hierbij zou hij zich hebben gehouden aan de geheimhoudingsplicht die als president van DNB op hem rust.

Bij NRC Handelsblad, de krant die een historische band met de Tafelronde heeft – oud-hoofdredacteur Woltz meldt zelfs dat de krant er ‘qualitate qua’ is vertegenwoordigd – denkt de huidige hoofdredacteur René Moerland er ongeveer hetzelfde over als de woordvoerder van DNB. Het lidmaatschap van de Tafelronde gaat hem niet aan ‘omdat ik een optreden van columnisten en journalisten bij een eetclub geen probleem vindt – en ook niet iets dat gemeld hoeft te worden aan mij’. NRC-columnist Louise Fresco, bestuursvoorzitter van Wageningen University, is lid van de Tafelronde, evenals econoom en auteur annex oud-columnist Coen Teulings.

Weten hoe het hoort

De ‘eetclub’ leent zich uitstekend voor netwerken en lobbyen, hoewel voorzitter Benschop enigszins geërgerd reageert op die suggestie. ‘Ik ga niet op die manier over mijn werk beginnen,’ zegt hij. ‘Het kan zijn dat je even zucht als iemand je bij de borrel, vanwege corona, vraagt “Wordt er nog gevlogen? Of hoe staat het er bij jou voor, eigenlijk?” Maar ik ga natuurlijk geen gesprekken over luchtvaart voeren.’ Benschop wil dat de Tafelronde een interessante plek is, waar mensen graag komen. ‘Als iemand aan je hoofd zeurt omdat hij iets van je moet, kom je de volgende keer niet meer.’ Hij noemt dat een ongeschreven code. ‘Je gaat daar niet op zo’n manier belangen uitventen of verdedigen.’

‘Ter gelegenheid van onze laatste Tafelronde-bijeenkomst had ik je nog willen bedanken voor alle stukken die je mij de laatste tijd hebt toegestuurd over het broeikaseffect’

Maar dat er een ongeschreven code bestaat, wil niet zeggen dat iedereen zich daaraan houdt. Wie er bijvoorbeeld niet voor terugdeinsde binnen de Tafelronde te lobbyen, was Frits Böttcher, lid sinds 1968. In een gespreksverslag noemt hij het genootschap zelfs één van de pijlers onder zijn werk op het gebied van energie en (later) klimaat.

Het archief van het inmiddels overleden Tafelronde-lid Ivo Samkalden bevat enkele nieuwsbrieven met daarin Böttchers gebruikelijke klimaatsceptische argumenten. Het archief van voormalig minister-president Jelle Zijlstra bevat zelfs meerdere mappen met allerlei publicaties van Böttcher, waarin hij klimaatverandering ontkent of bagatelliseert. Op 4 december 1995 schrijft Zijlstra aan Böttcher: ‘Ter gelegenheid van onze laatste Tafelronde-bijeenkomst had ik je nog even speciaal willen bedanken voor alle stukken die je mij de laatste tijd hebt toegestuurd over het broeikaseffect.’

Zijlstra had blijkbaar geen moeite met de (klimaat)lobby van Böttcher. Anderen wel. Volgens Beelaerts van Blokland bekeken andere leden Böttcher met ‘enige argwaan’. Deels is dat het lot van nieuwkomers, wanneer blijkt dat zij zich de mores niet volledig hebben eigengemaakt. En deels ligt de verklaring in het feit dat Böttcher niet was opgegroeid in hetzelfde hoge milieu als veel andere leden: Bottchers vader was kledingmaker in het vooroorlogse Rotterdam. Dat Böttcher kon studeren, was te danken aan zijn eindexamenlijst met louter tienen, die hem een studiebeurs opleverde.

‘Het gedrag van Böttcher is typisch iets dat bij bepaalde leden kan aanslaan,’ zegt Beelaerts van Blokland. ‘Voordat je het weet, lijkt het alsof iedereen zich zo gedraagt.’ De jonkheer wijst op het verschil tussen elite zijn, en je gedragen als de elite. Het eerste gaat vanzelf, het tweede vereist inspanning. En juist moeite moeten doen om bij de elite te horen, laat zien dat je er niet bijhoort. ‘En dat weten de echte ook,’ aldus Beelaerts van Blokland.

Nout Wellink, president van DNB tussen 1997 en 2011, heeft weinig begrip voor Böttchers gedrag. Al snapt hij wel enigszins hoe Böttcher hiertoe is gekomen. Wellink stelt Böttcher vooral te kennen via het genootschap ‘De 8cht’. ‘De Böttchers in de Tafelronde komen uit een andere wereld,’ stelt hij. ‘Als je, en nu overdrijf ik een beetje, een geïsoleerd hoogleraar bent en je ineens in een gezelschap van beleidsmakers en andere hooggeplaatsten komt, is dat erg interessant. Maar voor mij is wat ik bij de Tafelronde hoor, geen onthullend nieuws.’

‘Natuurlijk kun je er even over bellen’

Mocht hij iets voor elkaar willen krijgen, dan zou Wellink dat zeker anders aanpakken. ‘Ik ken al deze mensen individueel, dus ik kan ze beter even bellen dan dat ik de moeite zou doen om de groep als geheel te beïnvloeden. Als het gaat om een deelbelang waar maar een persoon bij betrokken is, zou dat een stuk efficiënter zijn.’

Navraag leert dat er nooit iemand uit de Tafelronde is gezet vanwege ‘zeuren’, om Benschops woorden te gebruiken. Wel zijn er andere manieren om mensen die het genootschap gebruiken voor belangenbehartiging of die anderszins het vertrouwen van de leden schenden, op hun nummer te zetten. ‘Eén van onze pijlers is vertrouwen,’ stelt Beelaerts van Blokland, ‘Als iemand loslippig is en dingen gaat vertellen die binnen de kring horen te blijven, kun je dat de voorzitter melden en dan zorgt die ervoor dat iemand “weerloos” wordt gemaakt.’ Hij licht toe wat dat betekent: ‘Die wordt dan voor niets meer ingeschakeld.’

Kalff wil Vonhoff ‘enige additionele informatie geven rondom onze overnamepoging van Generale Bank in aanvulling op hetgeen daarover in de pers is verschenen’

Hoe makkelijk Tafelronde-leden elkaar vertrouwelijke informatie toespelen, blijkt uit een brief van Jan Kalff aan Henk Vonhoff uit 1998. Kalff is dan voorzitter van de raad van bestuur van ABN Amro, Vonhoff een invloedrijk VVD’er. Kalff schrijft hem – op het briefpapier van ABN Amro, met als aanhef ‘Vonhoff, lid van de Tafelronde’ – dat het hem nuttig lijkt ‘enige additionele informatie te geven over de gang van zaken rondom onze overnamepoging van Generale Bank in aanvulling op hetgeen daarover in de pers is verschenen’.

ABN Amro wedijverde destijds met het Belgische Fortis om de (eveneens Belgische) Generale Bank over te nemen. In Trouw was eerder die dag een artikel verschenen waarin stond dat de directie van de Generale Bank ‘het bod van ABN Amro als “vijandig” had bestempeld’. Kalff wil het hele verhaal uit de doeken doen. Hij schrijft Vonhoff dat tijdens gesprekken met de directie van de Generale Bank, een maand eerder, juist ‘enthousiasme en gelijkgestemdheid’ de boventoon hadden gevoerd. Kalff denkt te weten wat er aan de hand is: ‘Er werd zware druk van het establishment en de regering in België voor de Fortis-oplossing uitgeoefend op het directiecomité [van de Generale Bank] en geleidelijk ook op de Bankcommissie. De Bankcommissie, die de onafhankelijke banktoezichthouder in België is, bleek op deze situatie helaas niet berekend [..].’

Lobbyen binnen het genootschap is kennelijk niet echt een no-go. Wout Woltz vindt het inderdaad ‘iets te kort door de bocht’ de Tafelronde te typeren als een simpele eetclub waar belangenbehartiging nooit op het menu staat. ‘Je ontmoet elkaar, je kent elkaar. Kan ik je er even over bellen? Ja, natuurlijk kun je er even over bellen.’

Beelaerts van Blokland antwoordt iets soortgelijks op de vraag of lobbyen uit den boze is binnen het genootschap. ‘Dat vind ik iets te sterk. Alleen als blijkt dat die lobby een primair doel is en dat iedereen hiervoor in de houding moet gaan staan.’ Het gaat een stuk subtieler, volgens de oud-minister van VROM. ‘Je helpt elkaar een keer. Als iemand vraagt: ken je dat probleem over Schiphol of over de spoorwegen, dan zeg je – of je behoort te zeggen – ik zou er met die en die over kunnen praten. Dan zal er soms gevraagd worden: wil je me dan introduceren? Als je dat vervolgens doet,’ legt hij uit, ‘geef je aan dat jij achter zijn of haar wens staat. Als je dit sein niet wilt laten uitgaan, moet je nee zeggen.’

Deep state of tennisvereniging?

Tafelronde-leden doen het meestal voorkomen of er niet veel bijzonders in het eetclubje gebeurt. Of althans niet meer dan bij een tennisvereniging, om de vergelijking van minister Ollongren te gebruiken. De aangehaalde anekdotes laten zien dat er tenminste druk wordt genetwerkt. En complotdenkers zullen, gelet op het gewicht en de samenstelling van de Tafelronde, al snel reppen van een deep state die vanuit een kasteel in Wassenaar Nederland in het geheim bestiert.

Eelke Heemskerk, hoofddocent politieke wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam, is gespecialiseerd in elitenetwerken. Hij acht geen van die zienswijzen juist. ‘Het is een aloud sociologisch mechanisme,’ legt hij uit, ‘dat buitenstaanders de sturende functie van zulke genootschappen overschatten en degenen die erin zitten, de invloed die ervan uitgaat juist onderschatten.’ Beide posities miskennen hoe dergelijke genootschappen functioneren. ‘Invloed komt niet direct voort uit de genootschappen zelf, maar uit de relaties die mensen er opdoen of onderhouden,’ stelt hij.

Heemskerk ziet de Tafelronde als een soort echokamer, een ‘consensusmachine’ voor de elite. ‘Daarmee bedoel ik niet consensus als in ”iedereen is het erover eens, dus laten we het zo doen,” maar een consensus die duidelijk maakt wat het speelveld is van acceptabele opvattingen. Wat is binnen de grens, wat valt erbuiten, op welke wijze moeten we dit beschouwen?’ 

Het bereiken van dat type overeenstemming kan wel degelijk invloedrijk zijn, stelt Van Heemskerk. ‘Hoe je het ook wendt of keert: het blijft een groep mensen die samengenomen zeer veel middelen tot hun beschikking hebben. Als zij “iets” vinden en besluiten er wat aan te doen, dan kunnen ze dat ook.’

In het archief van Ernst van der Beugel ligt een brief uit 1970 die het mechanisme van de consensusmachine laat zien, of in elk geval de behoefte daaraan. Van der Beugel vraagt Tafelronde-voorzitter Frans Waller jr. om, wanneer hij bij een volgende bijeenkomst een centraal gesprek op gang brengt, de discussie naar een specifiek onderwerp te sturen: de economische situatie in Nederland.

‘En wat je dan ziet gebeuren, is dat iedereen dat weer meeneemt naar zijn eigen werk of eigen functie’

‘We zijn allen bijzonder ongerust over de gang van zaken in de Nederlandse economie,’ schrijft van der Beugel, ‘en wij lopen geloof ik ook allemaal met het vage gevoel rond dat de wal het schip wel zal keren. Men kan het ook anders formuleren en zeggen “waar gaat het mislopen?”’ Van der Beugel vraagt zich af het beperken van de kredietverlening voor bedrijven zal leiden tot een ‘sterkere positie ten opzichte van de looneisen waarmee wij thans overspoeld worden, of dat zij zal leiden tot een een grotere werkloosheid die de overspanning zal corrigeren’. Hij wil graag de ideeën hierover horen van DNB-directeur Holtrop en diens directe voorganger, Jelle Zijlstra. ‘Dit is maar één van de vele gedachten in een nogal confuus hoofd, maar ik blijf erbij dat het erg interessant zou zijn om wat orde in onze gedachten te scheppen door voorlichting van Zijlstra en Holtrop.’

Anno 2020 erkent ook voorzitter Dick Benschop deze rol van het genootschap als er wordt gesproken over belangrijke maatschappelijke thema’s. “Ik werk in een bedrijf en ben daarom voortdurend bezig met het nadenken over de maatschappelijke, politieke en internationale omgeving. Wat gaat er gebeuren? Met corona al helemaal, dan ben je op zoek naar duiding van de medische kant tot aan de economische kant.’

Dan is de Tafelronde een prettig gezelschap om je licht bij op te steken. ‘En wat je dan ziet gebeuren is dat iedereen dat weer meeneemt naar zijn eigen werk of eigen functie.’ Benschop ‘ziet het gebeuren’, maar gewone burgers tasten in het duister wat DNB-directeur Klaas Knot, AFM-baas Laura van Geest en vicepremier Kajsa Ollongren er meenemen – of brengen.

Auteurs: Bas van Beek, Alexander Beunder, Merel de Buck en Jilles Mast