Op het terras van steakhouse Parrillada op de Oudezijds Voorburgwal 67 zit niemand. In het hart van de Amsterdamse Wallen is het toeristenseizoen in postcoronatijd nog niet aangebroken. Binnen in de donkere bar is het uitgestorven. Een bedrijfsleider staat werkeloos aan de bar. De eigenaar is ‘even naar de markt’, zegt hij.

Parrillada is een van de 155.000 bedrijven die loonsteun aanvroegen om het personeel tijdens de coronapandemie in dienst te kunnen houden. Die maatregel staat bekend als NOW (Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid). Het restaurant wordt ervan verdacht dat het wel de subsidie heeft opgestreken, maar zijn personeel niet heeft betaald.

Althans, dat blijkt uit een tip die is binnengekomen bij Follow the Money. 

Een Italiaanse werknemer van Parrillada kwam verhaal halen, omdat hij was ontslagen, maar zijn baas wel NOW had aangevraagd: 21.000 euro in totaal. Terwijl de Italiaan kon vertrekken, cashte de baas zijn subsidie. Hoeveel mensen er officieel in het restaurant werkten, is niet bekend.

 ‘Ik heb de zaak verkocht. In coronatijd. Je moet niet bij mij wezen’

Eigenaar Adel Soliman (51) van Parrillada hoort de beschuldiging aan, maar moet ons helaas doorverwijzen, reageert hij telefonisch. ‘Ik heb de zaak verkocht. In coronatijd. Je moet niet bij mij wezen,’ zegt hij. Over de 21.000 euro die hij aanvroeg doet hij geen mededeling. ‘Ik kan je niet helpen, vriend,’ zegt de man die de verbinding verbreekt.

Dit komt vaker bij horeca in de Amsterdamse binnenstad, blijkt uit een compilatie van dergelijke arbeidsconflicten door Fairwork, een organisatie die opkomt voor de rechten van vooral buitenlandse inhuurkrachten bij (vermoedelijke) uitbuiting. Fairwork staat slachtoffers bij met juridische expertise en door eventueel politie of justitie in te schakelen. Niet alleen bij Parrillada zouden er geen salarissen worden betaald, ook bij andere eethuizen en hotelketens die gebruik maken van arbeidsmigranten is de NOW niet uitgekeerd.

Doorbetalen

In het Fairwork-dossier wordt een case aangehaald van een werknemer die in een restaurant op de Wallen werkt. Op 15 maart 2020 krijgt hij te horen dat zijn werkgever hem niet meer kon betalen. Het dossier biedt een minutieus inzicht in het betalingsverkeer tussen werknemer en werkgever. In maart 2020 ontvangt de medewerker 500 euro. De maanden ervoor werkt hij meer dan 60 uur per week, voor een bedrag van 7 euro per uur, opgeteld een bruto maandsalaris van 1680 euro. ‘Volgens cliënt heeft zijn werkgever NOW-tegemoetkoming aangevraagd, maar is die niet bereid om het loon door te betalen,’ staat er te lezen in het dossier.

Waar is het NOW-geld gebleven? Is er iets verdwenen naar de eigenaar die claimt geen banden meer te hebben met het restaurant? Hoe komen we erachter? De casussen in de restaurants in het meest toeristische gebied van Nederland staan voor een groter verhaal. Een deel van de economie draait op arbeidsmigranten. Ook voor deze groep werknemers kunnen ondernemingen NOW aanvragen. 

Uit meer dan tien tips die Follow the Money ontving met klachten van deze arbeidsmigranten over uitbetaling van loon, niet nagekomen contracten en bijgestelde werktijden en salarissen rijst de vraag of dat coronageld wel terechtkomt bij deze vaak slechtgeïnformeerde werknemers.

Een branche waar makkelijk misbruik van de NOW-regeling kan worden gemaakt, is de uitzendsector. Vooral in de industrietakken waar arbeidsmigranten werken die geen kennis hebben van de Nederlandse wetgeving, is de kans op misleiding door de aanvragers (de uitzendbureaus) aanwezig. Bij de NOW-aanvraag wordt gekeken naar het aantal gewerkte uren, uitgedrukt in een voltijdse betrekking van 38 uur. 

Bas Franken, een boekhouder die 16 jaar werkzaam was bij een uitzendbureau dat actief is in de glas- en tuinbouw, meent dat je met die staatjes ‘makkelijk kan sjoemelen’.

Bovendien blijkt uit cijfers van het CBS dat de uitzendbranche over de gehele linie te weinig omzetverlies leed om zich te kwalificeren voor de NOW-regeling. In het tweede kwartaal van 2020 verloren uitzendbureaus 16,7 procent van hun omzet vergeleken met het jaar ervoor. 

De kwartalen daarna verergerde de situatie niet verder. Over heel 2020 verloren uitzendbureaus 8,6 procent van hun omzet. Bedrijven die over een periode van drie aaneengesloten maanden gemiddeld 20 procent omzetverlies lijden, komen in aanmerking voor een NOW-subsidie.

In het onderzoek van Follow the Money naar uitzendbureaus die NOW-subsidie ontvingen,  komen ook bedrijven naar voren waar de omzet, de balans of het aantal in de jaarverslagen vermelde werknemers niet het overgemaakte bedrag rechtvaardigen.

Haagse Eurostart

Het grootste voorbeeld hiervan is het Haagse uitzendbureau Eurostart. De uitzender is een leverancier van Oost-Europese werknemers die in kassen en bij plantenkwekers in het Westland werken.

Eurostart vroeg in drie tranches bijna 3,4 euro miljoen aan via holding Tas Investments B.V., dat op hetzelfde adres staat ingeschreven als het uitzendbureau en dezelfde eigenaar heeft. Veel gegevens verstrekt het bedrijf niet. In het laatste – zeer summiere – jaarverslag (over 2019) meldt Tas Investments dat het 200 werknemers in dienst heeft en een verlies leed van 22.000 euro. Omzetcijfers of andere bedrijfsresultaten publiceert het bedrijf niet. 

Ook de cijfers van Eurostart uitzendbureau, de bv van het merk waaronder het uitzendbureau opereert, zijn nietszeggend. Het eigen vermogen staat op 4.941 euro, een bedrag dat een NOW-aanvraag van 3,4 miljoen nauwelijks lijkt te rechtvaardigen.  

Wat is er aan de hand met de cijfers van Eurostart? Een rondgang langs een aantal klanten leert dat de administratie niet (altijd) op orde was. (Buitenlandse) werknemers, die opheldering eisen over betalingen of hun contracten, voelen zich niet zelden geïntimideerd. 

Ook de klanten van Eurostart hebben vraagtekens of alle werknemers netjes staan geregistreerd. Eurostart kan aanspraak maken op NOW van uitzendkrachten als er werk wegvalt bij werkgevers. Maar hierbij moet het bureau wel een goede administratie overleggen. Dat was niet altijd het geval.

Orchideeënkwekerij

Een orchideeënkweker uit Ter Aar heeft afgelopen jaar een einde gemaakt aan de samenwerking met Eurostart, omdat niet duidelijk was via welke bv’s Eurostart zaken deed met deze klant. De sierplantleverancier had te maken met een ‘tiental vennootschappen’, blijkt uit de boekhouding.

Een deel van de administratie voldeed niet aan de zogeheten NEN 4400-1-norm. Deze norm stelt eisen aan de personeels- en loonadministratie van ondernemingen die arbeidskrachten ter beschikbaar stellen, zoals uitzendbureaus. ‘Het was onduidelijk vanuit welke bv iemand was uitgeleend. Daar werd mee geschoven,’  vertelt een bron die bekend is met de boekhouding.

De orchideeënkweker had geen zin om door de belastingdienst aangesproken te worden op mogelijke malversaties en stopte daarom de samenwerking. ‘De algemene voorwaarden veranderden steeds bij Eurostart. Daar wilden wij onze vingers niet meer aan branden. We hebben het contract uiteindelijk in maart 2021 verbroken’, zegt de bron.

Het afgelopen jaar werkten er zes Poolse uitzendkrachten van Eurostart bij het bedrijf uit Ter Aar. Die hebben hun baan behouden in coronatijd. Daar zijn facturen voor gestuurd en die zijn ook betaald. ‘Voor die mensen heeft Eurostart dus geen NOW hoeven aanvragen,’ weet deze insider. 

‘Ik wil iedereen waarschuwen, en adviseren: ga niet met dit uitzendbureau in zee’

De spanning tussen Eurostart en de zes uitzendkrachten liep daarna op. Daarna zijn er ‘banden lekgestoken’ van de ex-medewerkers door handlangers van Eurostart, omdat ze opheldering vroegen over hun contract. ‘De angst is groot,’ zegt een medewerker tegen Follow The Money op basis van anonimiteit (naam bekend bij de redactie).

De familie die Eurostart uitbaat, de familie Tufan, heeft geen beste reputatie. Eurostart werd door een ex-medewerker in een online review al eens als volgt omschreven: ‘Wat een malafide organisatie. Oplichters zijn het! In mijn korte periode daar heb ik meerdere uitzendkrachten letterlijk in opstand zien komen omdat betalingen niet uitgevoerd werden. Hier ben ik nu zelf ook de dupe van geworden. Daarom wil ik iedereen waarschuwen, en adviseren: ga niet met dit uitzendbureau in zee.’

De ex-werknemer werkte als agrarisch medewerker voor Eurostart.

In 2004 werd de Haagse familie al eens beschuldigd van fraude. De ruzie met de autoriteiten liep toen zo hoog op dat een familielid om het leven kwam tijdens een inval bij hem thuis waar de politie zocht naar bewijsstukken voor fraude. Het OM verdacht het familielid van medewerking aan een miljoenenfraude met sociale premies. 

Tijdens een schotenwisseling met de agenten werd toen een lid van de Tufan-familie dodelijk geraakt. De man zou uit zelfverdediging hebben gehandeld. De politie verrichtte verschillende arrestaties en er volgden veroordelingen. Onder meer Fahri Tufan, de oprichter van Eurostart, belandde in de cel.

Het uitzendbureau wordt nu gerund door een jongere generatie Tufans, waarbij pater familias Fahri Tufan (55) op de achtergrond meekijkt. ‘Fahri was even uit de roulatie vanwege een slechte gezondheid, maar doet nog steeds de onderhandelingen,’ zegt Marcel van Vliet van kwekerij Esmeralda. 

Hij verbaast zich erover dat er 3,4 miljoen aan NOW-gelden naar Eurostart is gevloeid. ‘Dat lijkt mij een beetje veel,’ zegt hij. Van Vliet neemt nog steeds diensten af van Eurostart, maar heeft af en toe stevige debatten over de afhandeling van facturen. 

Voor de werknemers van Esmeralda hoefde Eurostart geen NOW aan te vragen aangezien ze in dienst zijn gebleven, stelt Van Vliet. ‘We hebben ons best gedaan om iedereen aan het werk te houden. We hebben niemand naar huis gestuurd. Eurostart heeft facturen gestuurd, dus dat was business as usual.’ 

Hetzelfde verhaal valt op te tekenen bij Fransen Roses, een andere klant van Eurostart. Bij de bloemenkwekerij uit De Lier werkt één uitzendkracht van Eurostart. Eigenaar Aad Fransen: ‘We zijn actief gebleven in coronatijd. Ik heb er verder weinig mee van doen. Ik krijg een factuur en die betaal ik.’

Gesjoemel

Eurostart rommelde eerder met de boekhouding. Een kantonrechter in Den Haag stelde in april 2020 vast dat Eurostart een contract had opgesteld met een valse handtekening van een ex-medewerker. Deze was in verweer gekomen tegen zijn ontslag.

Cumaali Aygun, een van de oprichters van Eurostart, weet hoe Eurostart te werk gaat en vermoedt dat er nog steeds wordt gemarchandeerd met de regels. 

Aygun raakte gebrouilleerd met Eurostart en exploiteert nu vanuit Oosterhout zelf een uitzendbureau, WH Personeelsdiensten. Hij levert nu uitzendkrachten aan de eerder genoemde orchideeënkwekerij uit Ter Aar. 

Waar Aygun sceptisch is over de rechtmatigheid van de NOW-aanvraag, is Bas Franken (42) zeker dat Eurostart heeft gerommeld met de cijfers. Franken was tussen 2003-2019 als boekhouder actief bij Eurostart en is er ‘100 procent van overtuigd’ dat de NOW op onjuiste gronden is aangevraagd.

‘Ik heb helemaal niks van het UWV gehoord en dat verbaast me’

Franken, nu werkzaam bij het Haagse accountantskantoor Baartse Mennema, stapte twee jaar geleden op nadat Serpil en Arzu, twee dochters van Fahri Tufan, de zaak overnamen. ‘Die twee dames snapten er niks van. Ze deden maar wat en waren alleen maar bezig met geld. Ze stonden ineens op de stoep, want ze waren tot directieleden benoemd.’ 

Franken heeft na de eerste aanvraag van NOW (7 ton) bij het UWV al een melding gedaan van mogelijk misbruik van NOW-gelden. ‘Maar ik heb helemaal niks gehoord en dat verbaast me.’ 

Leeg pand

Eurostart reageert niet op onze verzoeken om opheldering. Mobiele berichten en apps worden niet beantwoord door Fahri Tufan, de oprichter van het bedrijf. In het lege pand aan de Haagse Radarstraat  is, behalve een medewerkster, niemand aanwezig om te reageren op aantijgingen van ex-medewerkers. ‘Je kunt beter een andere keer terugkomen,’ zegt ze.

Dat het relatief kleine Eurostart een miljoenenbedrag kon aanvragen is opmerkelijk. Bij andere uitzendbureaus die een met Eurostart vergelijkbaar bedrag aan NOW-subsidie ontvingen, gaat substantieel meer geld om in de onderneming (zie grafiek).

Wat betreft de totale uitzendsector: om de 211.000 uitzendkrachten en het personeel uit de branche in Nederland aan het werk te houden was in ieder geval ruim 1,1 miljard aan NOW-subsidie nodig, zo’n 8 procent van de totale subsidiepot in 2020. Uiteindelijk werkten er in 2020 55.000 uitzendkrachten minder dan het jaar ervoor.

Ter vergelijking: Randstad Nederland met een omzet van 2,8 miljard euro is honderden malen groter dan Eurostart. De uitzender uit Diemen vroeg in totaal 18,7 miljoen euro aan voor een tiental werkmaatschappijen. Vrijwel het volledige bedrag werd aangevraagd in de eerste ronde van de NOW, over maart, april en mei 2020. 

Het grootste uitzendbureau van Nederland zag haar omzet in 2020 in Nederland met 15 procent dalen (en voldeed alleen tijdens de eerste ronde NOW-subsidies aan de voorwaarden van de overheid). Het zag de winst teruglopen naar 133 miljoen euro, een daling van 10 procent ten opzichte van 2019. 

Het beursgenoteerde Randstad zegt dat de 18,7 miljoen overheidssteun geen ‘materieel effect’ heeft gehad op de bedrijfsvoering. Het geld is daadwerkelijk besteed aan inkomenssteun van tienduizenden personeelsleden die niet meer ingehuurd werden, meldt het concern in het jaarverslag.

Achterhoek

Soms lijkt de NOW-procedure correct te verlopen. Bij uitzendbureau Reyhan uit ’s-Heerenberg is nog niet duidelijk of er NOW-geld teruggestort moet worden. Het bureau kwam in het verleden in opspraak vanwege slechte behandeling van Oost-Europese arbeidsmigranten, net als Eurostart. Dit kantoor, dat wordt geleid door Askin Reyhan en zijn zonen, vroeg ruim 1,3 miljoen euro NOW aan voor de uitzendtak en bijna 640.000 euro voor administratiekantoor Can Do Payrolling.

Reyhan levert veel Roemeense en Poolse werknemers, vooral voor de vleesverwerkende industrie. Een van de bekende klanten was voedselproducent VION dat werknemers inhuurde voor de varkensslachterij in Boxtel. Daar kwam een einde aan omdat een van de Reyhan-directeuren een uitzendkracht schopte en sloeg. Dit kwam naar buiten via een opgenomen video. 

VION verbrak daarop de relatie met Reyhan en ontbond het contract van tien werknemers.  ‘We hebben geen inzicht wat er daarna is gebeurd met de medewerkers,’ zegt een woordvoerder van VION.

De uitzender uit de Achterhoek heeft 1200 werknemers in dienst en een eigen vermogen van 7,7 miljoen euro. Het bedrijf wordt net als Eurostart achtervolgd door klachten over administratieve en bedrijfsmatige onzorgvuldigheden. 

Reyhan meent dat er niets fout is gegaan met de NOW-aanvraag. ‘Met die aanvraag heb ik me niet bemoeid,’ reageert Aksin Reyhan telefonisch. Hij verwijst door naar administratie- en belastingkantoor MuldersGroep uit Ulft. Deze cijferaars hebben de aanvragen afgehandeld.

‘De omzet liep ineens zwaar terug en de maatschappij was angstig. De grenzen gingen op slot’

Controller Michel de Wolf zegt namens MuldersGroep dat er inderdaad niks onoorbaars is voorgevallen. Reyhan heeft in de zomerperiode van 2020 (periode NOW 2) voor 1250 arbeidsmigranten die werkzaam waren in vleesfabrieken NOW aangevraagd. De slachterijen moesten toen halsoverkop sluiten als gevolg van coronabesmettingen onder het personeel. 

De Wolf: ‘De omzet liep ineens zwaar terug en de maatschappij was angstig. De grenzen gingen op slot. Het was lastig om mensen te huisvesten. In eerste instantie leek het virus aan de vleessector voorbij te gaan, maar toen werden ze toch geraakt.’ De Wolf moet de balans nog opmaken, maar denkt dat zijn aanvraag ‘aardig in de buurt komt’ van de eerdere prognose van het omzetverlies. Dus hij verwacht niet dat Reyhan moet terugbetalen.

De werknemers van Reyhan staan inmiddels weer aan de lopende band. De Wolf verzekert dat al deze werknemers staan geregistreerd in een bestand en er niet gefraudeerd kan worden met de administratie. 

Spaanse en Roemeense werknemers spreken over misstanden, waarbij hun werkgevers NOW aanvroegen, maar het bedrag niet (helemaal) als salaris uitkeerden

Kleine malafide werkgevers

Dat registreren gebeurt niet overal. In de voor FTM verzamelde compilatie van Fairwork staan voorbeelden van kleinere werkgevers die geen NOW-gelden hebben uitgekeerd aan arbeidsmigranten. Deze werkgevers hoeven hun NOW-aanvraag niet te verantwoorden met een accountantsverklaring, als die onder de 100.000 euro blijft. In de bevindingen van Fairwork spreken werknemers afkomstig uit Spanje, Italië en Roemenië over misstanden, waarbij hun werkgevers (veelal horeca-zaken) NOW aanvroegen, maar het ontvangen bedrag niet (helemaal) als salaris hebben uitgekeerd. 

De bedrijven zijn geanonimiseerd, maar bekend bij de belangenorganisatie. Een deel van de bedrijven is benaderd, maar nog niet één heeft gereageerd, zegt Fairwork-medewerker Francien Winsemius tegen FTM. 

Electromonteurs

Het kan nóg gekker. Soms zijn er uitzendondernemers die NOW-miljoenen aanvragen, terwijl uit de administratie niet duidelijk wordt voor welke werknemers bij welke bedrijven de loonsteun is aangevraagd.

Keltech Electric, een uitzendbureau voor elektromonteurs uit Hoorn, vroeg 1,1 miljoen aan voor werk dat stil kwam te liggen. 

Keltech Electric Services is geen groot uitzendbureau, als we de KvK-gegevens mogen geloven. De gegevens van het meest recente jaarverslag (2018) tonen een activa/passiva balans die niet meer bedraagt dan 2113 euro. De financiële weerbaarheid van Keltech Electric Service is minder dan die van een gemiddelde student. Het bedrijf heeft 6 euro aan liquide middelen in kas en een negatief eigen vermogen van 12.264 euro. Werknemers heeft het op papier niet.

Hoe zit het? Het management van deze lege huls blijkt in handen van Keltech Holding, dat op het hetzelfde adres in Hoorn is gevestigd als dit uitzendbureau zonder personeel. Enig aandeelhouder is Patrick Kelly, een Ier afkomstig uit Limerick. 

In de holding van Kelly treffen we even weinig aan als in de bv die 1,1 miljoen NOW-geld opsoupeerde van het UWV: niet meer dan 10.000 euro. Omzetgegevens over 2019, toch relevant voor het aanvragen van NOW, ontbreken in de jaarstukken.

Waarom is er NOW aangevraagd door een uitzendbureau dat niet eens cijfers deponeert of een eigen website heeft? Kelly antwoordt niet. Wel reageert zijn accountant Raymond Slot (50), maar die is een stuk minder openhartig en mededeelzaam als Michel de Wolf, de boekhouder van Reyhan.

Mafkees

Slot, eigenaar van een gelijknamig accountantskantoor in Hoorn, blijkt samen met Kelly, bestuurder van Kelslo Holding, een gezamenlijk investeringsvehikel te bezitten. Daarmee is hij dus financieel gelieerd aan de man waarvan hij de cijfers moet controleren.

‘De NOW-gelden? Dat gaat je geen barst aan. Ik vind dit heel brutaal. Ik vraag jou toch ook niet of je salaris is gestort. Nee, stop maar: dit gaat je geen flikker aan. En nou opdonderen, mafkees.’

Twee dagen later belt accountant Slot terug, samen met de advocaat van Keltech-eigenaar Kelly. Raadsheer Peter Keuchenius uit Hoorn stond Kelly bij in een recente rechtszaak over een ontslagvergoeding van een werknemer van Keltech. In die zaak constateerde de rechtbank onder meer dat er bij Keltech administratieve lacunes waren opgetreden. Volgens Slot en Keuchenius is er geen enkele reden om achterdochtig te zijn.

Namen van deze techgrootmachten of het aantal werknemers kan hij niet geven, Slot beroept zich op een ‘geheimhoudingsverklaring’ met zijn klanten

Het duo laat weten dat er bij Keltech ongeveer ‘200 ingenieurs’ werken die zijn gestationeerd in datacentra van ‘grote Amerikaanse multinationals’ in het Noordhollandse Middenmeer en de Groningse Eemshaven. ‘Dat werk viel ineens weg. Daarom vroegen we NOW aan,’ verklaart de accountant de 1,1 miljoen steun. 

Namen van deze techgrootmachten kan hij niet geven en ook niet hoeveel werknemers het betreft. Slot beroept zich op een ‘geheimhoudingsverklaring’ met zijn klanten. Of de verkregen voorschotten hun bestemming (de werknemers) daadwerkelijk hebben bereikt, komen we niet te weten.

Afrekening

Werkgevers moeten de komende maanden  aangeven wat de daadwerkelijke omzetverliezen zijn geweest in 2020. De Algemene Rekenkamer heeft in december aangegeven dat controle achteraf misschien niet de beste methode is geweest om misbruik te voorkomen. In een interview met Follow The Money pleit collegelid Ewout Irrgang van de Rekenkamer ervoor om ook checks vooraf te doen. ‘Je zou misschien meer naar controle kunnen kijken op plausibiliteit van omzetverlies vooraf.’

In de volgende aflevering duiken we in het probleem van bedrijven die te veel of onterecht NOW aanvroegen. Hoe gaan ze dat terugbetalen? En wat is de rol van het UWV en het ministerie van Sociale Zaken daarbij?