
Het morele kompas in het bedrijfsleven slaat nog steeds alle kanten uit. In plaats van meer regels is het volgens columnist Roxane van Iperen hoog tijd dat we met zijn allen een 'lesje inwendig spoorzoeken' krijgen.
Eerst was er de val. Toen de paniek, het vingerwijzen, het pleisters plakken en uiteindelijk konden we alleen maar afwachten of de wond zou genezen. Wat blijkt: zeven jaar na aanvang van de financiële crisis zijn wantoestanden in de zakelijke wereld nog steeds aan de orde van de dag. Directies die frauderen met cijfers (Brunel, Imtech, DE), omkooppraktijken (Philips), cowboygedrag van bestuurders (het Liborschandaal of de megalomanie binnen de vastgoedsector), toenemende corruptie bij politici: de schandalen blijven zich aandienen en de impact op de samenleving is groot. Rapporten over ontspoord leiderschap en verziekte culturen volgen, of dat nu bij woningcorporaties, accountantskantoren of een zorgautoriteit is. Het resultaat is groot maatschappelijk wantrouwen waarin niet meer de vraag heerst óf bedrijven kunstgrepen uithalen ten behoeve van eigen gewin, maar enkel wanneer ze worden ontmanteld. Geen van de lapmiddelen heeft het beoogde effect gehad, omdat we het zoeken in de verkeerde oplossingen, bij de verkeerde mensen.
Regeldrift
In alle analyses eindigde de schuld-trechter bij slecht functionerend bestuur en toezicht. Onze initiële reactie bestond uit het uitbreiden van regelgeving omtrent corporate governance - de wijze waarop een onderneming moet worden bestuurd. Van accountantsrichtlijnen, gedragscodes, toezichtregels voor extern en intern toezicht, tot symboolpolitiek ten aanzien van bezoldiging en bonussen.De financiële sector werd het meest dichtgetimmerde en gereguleerde systeem dat we kennenAls we de formele governance maar zo gedetailleerd mogelijk in kaart brengen, was de gedachte, dan weet iedereen waar hij aan moet voldoen om het ‘goed’ te doen. Zo werd de financiële sector het meest dichtgetimmerde en gereguleerde systeem dat we kennen; regels die net zo effectief zijn gebleken als de sportjournalistiek ten tijde van de dopinghausse. Vanuit deze regeldrift geredeneerd, hadden de ‘foute’ banken in de crisis (zij die failliet gingen of overheidssteun ontvingen) slecht moeten scoren in de machtsverhouding aandeelhouders/management, de zogenaamde GIM index. Dat wil zeggen: een vrij machtig management waarop aandeelhouders weinig grip hebben. Dit bleek achteraf niet zo te zijn: de formele governance was dus niet het probleem.
Hamertje Tik
De symptoombestrijding liep uit op een spelletje Hamertje Tik: timmer het aan de ene kant dicht en het duikt elders net zo hard weer op. De focus op regelgeving veranderde niet alleen weinig aan het wáre probleem, immoreel gedrag bij de mensen aan de knoppen, het heeft het in zekere mate zelfs verergerd. Het zorgde ervoor dat de definitie van ‘behoorlijk bestuur’ volledig werd geëxternaliseerd. Ethisch handelen werd gebaseerd op het antwoord op de vraag: overtreed ik de regels, in plaats van op intrinsieke motivatie.Ethisch handelen werd gebaseerd op het antwoord op de vraag: overtreed ik de regels, in plaats van op intrinsieke motivatieDit neveneffect werd afgelopen jaar pijnlijk duidelijk bij de NZa. Op het moment dat ernstige vragen rezen omtrent de onafhankelijkheid van de organisatie en haar interne functioneren – in januari 2014 door het overhandigen van een bezwaarschrift door eigen medewerker Gotlieb en hierop volgend zijn zelfmoord, en in april 2014 door de omvangrijke publicatie in NRC Handelsblad - voelde het bestuur zich niet geroepen af te treden. Dat gebeurde pas toen in juni 2014 bekend werd dat dienstreizen waren betaald door bedrijven die de NZa controleert – een (mogelijke) overtreding van de interne integriteitscode en de Rijksregeling voor de bezoldiging van bestuursorganen. Dat beide bestuursleden zich niet écht verantwoordelijk voelen, blijkt uit het feit dat zij zonder blikken of blozen het voorstel van minister Schippers accepteerden: de heer Langejan krijgt een jaar de tijd om vanuit andere werkzaamheden te solliciteren, de heer Homan krijgt gewoon doorbetaald tot het einde van zijn benoemingstijd. Dat is dezelfde meneer Homan die in februari 2013 ziekenhuizen tot de orde riep over hun declaratiegedrag.
Kliklijn
Gelukkig begint door te dringen dat we het probleem niet alleen van buitenaf (het systeem), maar ook van binnenuit (het gedrag) moeten aanpakken: van boeken over integriteit en moreel besef tot een recent door oud-bankier Bart Jan Krouwel opgericht Meldpunt Mores voor wantoestanden in de financiële sector. Zo zag ik ook de aankondiging ‘Moreel kompas, ethiek in de financiële sector’ voorbijkomen, een bijeenkomst georganiseerd door het FD en BNR op dinsdag 30 september. Maar zitten we wel te wachten op nog een middag abstract geneuzel met de usual suspects over belangen, dilemma’s, verbinding leggen, risicomanagement, compliance en toezicht, of op een soort NSB-kliklijn? Hierdoor blíjft integriteit een extern mechanisme en bovendien iets van de ánder, waarover we veilig kunnen debatteren zonder ooit de kern te raken. Terwijl de waarheid is dat integriteit net zo banaal is als de flagrante schendingen die het op de kaart hebben gezet. Het gaat over hebberigheid (omkoping), eerzucht (cijfers vervalsen), ijdelheid (een Maserati van de zaak), het pesten of uitsluiten van mensen die ‘anders’ zijn (Gotlieb), seks (DSK, Willem Buiter), arrogantie (Goldman Sachs traders die hun cliënten ‘muppets’ noemen). Integer handelen vergt introspectie en reflectie, zaken die bovendien niet beperkt zouden moeten blijven tot het handjevol mensen aan de top. De onderknuppel van vandaag is namelijk de zonnekoning van morgen. Als we met een moreel kompas gaan zwaaien op het moment dat hij de boardroom betreedt is het te laat; de bedrijfscultuur is dan al geïnternaliseerd.De onderknuppel van vandaag is namelijk de zonnekoning van morgenWe worden simpelweg niet meer opgeleid in de betekenis van integriteit of uitgedaagd hierover bij onszelf te raden te gaan. Zie hoeveel intelligente mensen het verdedigbaar vinden als iemand een ‘kleine misstap’ heeft begaan - een affaire, een verkeerde declaratie -, terwijl het juist veel over iemands integriteit zegt als hij of zij bereid is grote risico’s te nemen voor, in verhouding, kleine verleidingen. Zet u en mij samen op de Veluwe met een ouderwets kompas en de kans is groot dat we nooit meer thuiskomen, gewend als we zijn aan een GPS-systeem dat ons als kleine kinderen de weg wijst. Hetzelfde geldt voor een moreel kompas. We hebben geen idee waar onze polen liggen, of hoe die zich tot de praktijk verhouden; om onze positie te bepalen kijken we naar externe factoren. In plaats van verder tijd te verspillen met theoretische kaders te schetsen voor de bovenlaag, moeten we met zijn allen op een lesje inwendig spoorzoeken. En ja, dat gaat ook over de vraag waarom we het met de secretaresse doen, een hogere klasse leaseauto ambiëren of als kleuters de zonderling van de afdeling buitensluiten. Als u zich daar te chique voor voelt, kijk dan nog even naar het nobele gedrag waardoor we mondiaal op dit punt beland zijn.
19 Bijdragen
Michiel
Watching the Wheels
Leprechaun
Watching the WheelsVolgens mij constant als de aap met beide handjes voor de oogjes, de andere met de handjes op de oortjes en de derde die de handjes op de mond hield.
Het aapje mag u zelf vervangen en lezen als bankier, bankster, huurwoning corporatie bestuurder, verzekerings directeur, verkeerd declarerende arts, etc, etc, etc .....
Bob Lagaaij
Leprechaun
Bob Lagaaijgast
een bestuurder van een bank eens opmerkte: "blind volgen van de regels creëerden de crisis".
Molenaer
Het probleem dat u schets is eerder een kwestie van "de ongerechtigheid der vaderen bezoek doe aan de kinderen" dan van een recente ontwikkeling.
Cor Peul
pubben
Wel geniet ik ervan 'op de zon' te rijden ergens naar toe en weer thuis te komen.
Ik kan dat!
Ludovikaa
Roxane van Iperen
Guest
Roxane van IperenOverigens beschouw ik "de uitwassen ve neoliberale meritocratie " als intrinsieke eigenschappen ervan.
Ik zie eerder overeenkomsten met de Duitse Nazi-cultuur en zijn uitwassen...
Dat bleek mi evident bij de "kerstcrisis",toen het kabinet niet alleen de basisprincipes van 1e en 2e kamer schoffeerde
(wat overigens hun zwakte blootlegde:zij dienden niet terstond een motie van wantrouwen in tegen het héle kabinet...)
maar tevens mededeelde zonodig per decreet te zullen gaan regeren...!
Roxane van Iperen
GuestGuest
Roxane van Ipereninderdaad 'n interessant artikel,en Robert Hare is zeker niet te versmaden !
Wellicht heeft men ook iets aan de verfilmde praktijk : http://topdocumentaryfilms.com/i-psychopath/
Lacan zal voor de meesten die niet genieten van zijn verfijnd geformuleerde en uiterst precieze frans,
minder toegankelijk zijn,maar zijn student Zizek heeft veel "hertaald" op youtube :
https://www.youtube.com/results?search_query=Slavoj+Zizek
Ook in het huidige neoliberale kabinet zijn veel symptomen op te pikken,mn Henk Kamp,de staatsecretaris van onderwijs & publieke omroepen,de VGZ-minister bij de kerstcrisis,maar óók de VVD fractievoorzitter in de 2e kamer.
Wellicht komt Bram Bakker nog met een dikke analyse : "Het narcisme in Rutte II" oid ?
Leprechaun
Vraagje, betekent hoop voor jou uitgestelde teleurstelling of behoort het tot de 3 goddelijke deugden geloop, hoop en liefde.
De bankiers en andere "bestuurders" van corporaties, het verzekeringswezen etc zullen wij eerst moeten onderrichten over de 4 basale kardinale deugden want zonder deze kennis zullen zij nooit intrinsiek de nieuwe gedragsregels toepassen.
Roxane van Iperen
LeprechaunLeprechaun
Roxane van IperenSucces en mvg, Alouis
Leprechaun
Roxane van Iperenmvg
Felix van Hoften