Zou het u verbazen als er oude gebouwen op de maan staan? Bewijzen daarvoor zijn jarenlang verdoezeld! ‘De NASA heeft over alles gelogen!’ U kunt het hier lezen en ook bekijken. Ik behoor tot de groep mensen die bij het zien van dit type berichten onmiddellijk in de lach schiet. Ik verkeerde heel lang in de veronderstelling dat het overgrote deel van de mensheid de lachspieren op dezelfde plek had zitten. Ok, ik wist al langer dat grote groepen van mensen serieus menen dat 9/11 niet door Al Qaida is gepleegd. Het kwam mij voor dat dit toch vooral mensen waren die geen toegang hadden tot serieuze nieuwsbronnen. Stom. De Amerikaanse journalist Matt Taibbi vond in 2006 al uit dat er enorme aantallen Amerikanen zijn die hetzelfde geloven. Ook zijn er vele Britten die denken dat de maanlanding nooit heeft plaatsgevonden. Allemaal mensen die toegang hebben tot scholen en hoogwaardige informatiebronnen. Dat geldt ook voor die medewerkster van het ministerie van Justitie en Veiligheid die vorige week tweette dat IS een ‘vooropgezet plan van zionisten’ is.

Gekkies en aluhoedjes

‘Begin me serieus zorgen te maken over wat 'verstandige' mensen zoal op internet lezen en als “de waarheid” beschouwen,’ schreef ik op Facebook. ‘Nu pas?’, vroeg een vriend mij. Ja, nu pas. Tot voor kort dacht ik vooral dat het gekkies en aluhoedjes waren die veel met complottheorieën bezig waren, maar dat blijkt al lang niet meer zo te zijn. Dat is nooit eerder tot mij doorgedrongen. Stom. Heel erg stom. Er is zelfs al jaren een oorlog gaande tegen de mainstream media – bij voorkeur aangeduid als MSM - en die wordt niet alleen door klinisch krankzinnigen als Micha Kat gevoerd (wat ik dus dacht).

Er is al jaren een oorlog gaande tegen de mainstream media

De verwijten jegens de ‘MSM’ liegen er niet om. De MSM-journalisten hebben het in de ogen van die mensen gedaan. ‘Ze’ hebben het volk voorgelogen. Bewust. ‘Pathologische leugenaars’ zijn het! De moraal van de algehele MSM-media bevindt zich volgens deze groep van mensen op een historisch dieptepunt en dat geluid begint sinds de ramp met de MH 17 en de conflicten in de Oekraïne en Gaza alleen maar sterker te worden. Veel van deze mensen beroepen zich op informatie die ze online kunnen vinden, op websites die overduidelijk niet tot de MSM behoren. Nu ben ik als medeoprichter van een nieuw online journalistiek merk de laatste die zal beweren dat er online geen deugdelijke journalistiek wordt gemaakt. Maar een feit is ook dat tegenwoordig iedereen met en laptop en een halve hersencel zich journalist kan wanen.

Riool

Natuurlijk zijn er veel nieuwe plekken bij gekomen waar je kwalitatief hoogwaardige informatie kunt vinden. Er zijn vele experts die op hun vakgebieden hun inzichten via hun blogs met het grote publiek delen. Die experts weten vaak veel meer dan journalisten over het betreffende onderwerp. Die lui waren er altijd al, maar sinds een jaar of vijftien zijn ze ook voor de rest van de mensheid vindbaar. Met dank aan het internet. Er zijn ook vele bloggers die snappen waar ze het over hebben en ook nog eens over een vlijmscherp pennetje beschikken. Tegelijkertijd stroomt er via allerlei hoeken, kieren en gaten een onvoorstelbare hoeveelheid troep de informatie zee in. Dit riool wordt gevoed door lieden die met hele en halve waarheden, ongecontroleerde feiten, geruchten en veelal kromme logica de meest bizarre verdichtsels creëren. Wat deze veelkleurige horde enthousiaste publicisten doorgaans onderling met elkaar gemeen heeft, is een totaal gebrek aan respect voor het journalistieke ambacht. Het wegen van informatie, het controleren van feiten en het plegen van hoor en wederhoor, zijn onderdelen van dat vak die door het overgrote deel van deze overspannen gemeente compleet wordt genegeerd. Erger nog, het ontbreekt hen structureel – althans, voor zover mij bekend – aan…talent. Toch blijken er ‘verstandige’ mensen te zijn die waarde hechten aan deze meuk. Ik vind dat zorgelijk.

Terechte kritiek

Uit dezelfde hoek komt ook die furieuze kritiek op de mainstream media die door zo veel mensen wordt omarmd. Laat dit duidelijk zijn: journalisten verdienen het zo nu en dan om stevig aangepakt te worden. Je gunt hen (ons) dan wel een 21^e-eeuwse versie van Honoré de Balzac die in het Parijs van 1843 met veel brille en vileine humor de kachel met het plaatselijke journaille aanmaakte. Maar dit terzijde. Kritiek op journalisten is goed. En het is zeker niet gek dat mensen het regelmatig moeilijk hebben met wat de kwaliteitspers maakt. Ik behoor zelf ook tot die groep en ik denk dat eenieder die het belangrijke boek Flat Earth News (2008) van de Britse journalist Nick Davies heeft gelezen, op zijn minst argwanend is geworden over wat de serieuze journalistiek zoal voortbrengt. Davies beschrijft in zijn boek gedetailleerd en vooral uitstekend onderbouwd hoe journalisten op grote schaal worden gemanipuleerd.

Het is zeker niet gek dat mensen het regelmatig moeilijk hebben met wat de kwaliteitspers maakt

Davies is zeker niet de enige. Onze eigen Joris Luyendijk gunde het publiek met zijn boeken Het zijn net mensen (2006) en Je hebt het niet van mij, maar…(2010) een onthullende en tot nadenken stemmende blik achter de schermen van het journalistieke bedrijf. In een 15 minuten durend college bij de Universiteit van Nederland vertelde de Amsterdamse emeritus hoogleraar internationale communicatie Cees Hamelink over hoe de spindokters van de politiek al vele jaren in staat zijn journalisten van kwaliteitsmedia om de tuin te leiden. Met als gevolg dat ook het publiek van die kwaliteitsmedia wordt voorgelogen of op zijn minst een gemanipuleerd beeld krijgt voorgeschoteld. Helaas zijn er voorbeelden te over en Hamelink haalde er enkele bekende van aan.     Hij plaatste ook een belangrijke kanttekening die in wezen de essentie van het boek van Davies is: Journalisten staan tegenover een overmacht aan PR-volk terwijl op hetzelfde moment de redactiebudgetten door de afbrokkelende bedrijfsmodellen van journalistieke media steeds kleiner worden. Het college van Hamelink wordt veelvuldig op internet gedeeld en vooral door de gemeente van MSM-bashers. Ik hoop dat zij de moeite kunnen nemen om het hele college te beluisteren en ook deze woorden van Hamelink tot zich door te laten dringen: ‘Goede journalistiek heeft (ook) een ontzettend goed publiek nodig, een publiek dat een beetje argwanend is en dat een beetje achterdochtig is en dat met enige regelmaat zegt: “maar klopt dat wel?”’ Wat Hamelink hier bedoelt is beslist iets anders dan een publiek dat niets met de redelijkheid van ‘een beetje’ op heeft en het journalistieke establishment met onverholen dedain en ook haat tegemoet treedt.