Door bezuinigingen zijn er de afgelopen jaren tienduizenden banen verdwenen in de zorg. Na de krimpende werkgelegenheid van de afgelopen jaren dient zich nu een nieuw — enigszins voorspelbaar — probleem aan: de langdurige zorg kampt met een personeelstekort.

Uit een recent verschenen onderzoek, uitgevoerd door beroepsorganisatie Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN), blijkt dat verplegend personeel daardoor een stuk harder moet werken om de gaten op te vullen. De resultaten van het onderzoek zijn alarmerend: zo geeft bijna een kwart van de ondervraagden aan wel eens overspannen te zijn. 16 procent heeft zelfs enige tijd thuis gezeten door een burn-out. 

Vacatures staan lang open

De tekorten zijn niet alleen het gevolg van de bezuinigingsoperatie. Ook het werven van nieuw personeel blijkt moeizaam te verlopen. Eind 2016 waren er 25.000 vacatures voor verplegend personeel, maar het duurt vaak lang voor de lege plekken worden opgevuld. Volgens het onderzoek van V&VN staat 35 procent van de vacatures langer dan een half jaar open. 

Daarnaast blijft het behouden van het huidige personeel een aandachtspunt: Ongeveer de helft van de onderzochte verpleegkundigen en verzorgenden geeft aan door de toegenomen werkdruk te overwegen om te stoppen met het werk.

In de gemeente Baarn, woonplaats van zorgminister Edith Schippers, is het probleem goed zichtbaar. Daar werd in maart van dit jaar een nieuw woon-zorgcomplex geopend voor dementerende bejaarden. Hoewel het enthousiasme voor de  comfortabele woningen groot is staat een deel na drie maanden nog leeg. Reden voor die leegstand is personeelstekort: de directeur van de zorgorganisatie kan maar geen medewerkers krijgen, zo meldt het Algemeen Dagblad op 9 juni.

Problemen worden groter

Met het onderzoek wil beroepsorganisatie V&VN in beeld brengen wat het tekort betekent voor verplegend personeel. Woordvoerder Lieselot Meelker vertelt: ‘De komende vijf jaar heeft Nederland richting de 100.000 extra verpleegkundigen en verzorgenden nodig. Als er niets gebeurt, dan gaan medewerkers en patiënten dat echt voelen. Nu zien we al dat er roosterproblemen ontstaan en dat op medewerkers geregeld een beroep wordt gedaan extra diensten te draaien. Die toenemende werkdruk heeft een negatief effect op de kwaliteit van de zorg.’

Volgens Meelker zijn er twee redenen voor het personeelstekort. Ten eerste: ‘Er zijn te weinig stageplaatsen en dat maakt dat er minder nieuwe mensen worden opgeleid. In de wijkverpleging zijn de problemen het grootst; dat is ook niet zo vreemd als je bedenkt dat ruim 90 procent van de kwetsbare ouderen thuis blijft wonen. Door meer regionale samenwerkingen hopen wij dat het in de toekomst mogelijk wordt meer nieuwe verpleegkundigen en verzorgenden op te leiden.’

‘Werken in de zorg is minder aantrekkelijk geworden’

De andere reden, stelt Meelker, is ‘dat door bepaalde ontwikkelingen het werken in de zorg minder aantrekkelijk is geworden.’ De verhalen over hoge werkdruk en de relatief lage beloning die er tegenover staat roepen weinig enthousiasme op voor een carrière in de verpleging. Dat het met Nederland economisch een stuk beter gaat dan een aantal jaar geleden werkt ook niet in het voordeel: de concurrentie met andere sectoren groeit omdat er meer werk is en de salarissen elders vaak hoger zijn.

Dat de tekorten problematisch zijn, vinden ook de zorgwoordvoerders in de Tweede Kamer. Op 29 maart van dit jaar debatteerden zij over de kwestie. Vrij laat, aangezien het debat al in september 2016 was aangevraagd. Vrijwel alle politieke partijen hadden in hun verkiezingsprogramma’s extra geld opgenomen voor de verpleeghuiszorg. Toch gaat alleen een zak met geld het probleem niet oplossen. Volgens de beroepsorganisatie is het vooral belangrijk dat er extra opleidingsplaatsen komen wat op dit moment op een aantal plekken belemmerd wordt door de numerus fixus.

De demissionaire staatssecretaris van Volksgezondheid Martin van Rijn zegt een agenda met maatregelen toe en gaf aan dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) ‘zeer binnenkort’ met een impact-analyse komt. Beroepsvereniging V&VN besloot niet te wachten op die analyse en toont nu welke impact het personeelstekort heeft op medewerkers in de zorg. Zij gaan er de komende tijd alles aan doen om de kwestie op de politieke agenda te houden.