‘Bring Paris home!’ Met die slogan organiseerde staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Sharon Dijksma enkele weken geleden een Nationale Klimaattop in Rotterdam. De afspraken uit het klimaatakkoord van Parijs moesten vertaald worden naar praktische mogelijkheden voor Nederland. Daartoe had Dijksma overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties uitgenodigd om bij elkaar te komen in de oude Van Nelle-fabriek in Rotterdam. In alles ademde die plek transitie. De kille industriële gangen en zalen van de voormalige koffiefabriek, die nu dienst doen als evenementenruimtes, benadrukten de mogelijkheden van nieuwe economische tijden.

In de hoofdzaal stond minister-president Mark Rutte op een podium herinneringen op te halen aan dat historische tekenmoment in Parijs. ‘Er hing daar zo’n grote mate van urgentie in de lucht!’ verhaalde hij. Aan zijn linkerhand werd hij geflankeerd door Joris Thijssen, directeur van Greenpeace Nederland. Aan zijn rechterhand stond Marjan van Loon, directeur van Shell Nederland. Het maatschappelijk spectrum was compleet. De twee grootste tegenpolen uit het Nederlandse milieudebat gingen publiekelijk met elkaar in gesprek over het bereiken van ‘Parijs’.

De boodschap van de premier was duidelijk: ik sta boven deze discussie

De impliciete boodschap van de premier, strategisch tussen beide partijen in gepositioneerd, was duidelijk: ik sta boven deze discussie. De minister-president als debatleider in plaats van politiek leider. Het is tekenend voor het huidige klimaatbeleid van de Nederlandse overheid.

Inconsistent beleid

‘Mijn doel is om van jullie te horen wat jullie gaan doen voor het klimaat,’ sprak Rutte de verzamelde bedrijven en maatschappelijke organisaties toe. ‘Natuurlijk zal ik dan ook wel wat te horen terug krijgen. Maar nu is het eerst aan jullie!’

En terugkrijgen deed-ie het. Steeds opnieuw. ‘Het is absoluut noodzakelijk dat er meer overheidsregie komt,’ benadrukte Corien Wortmann, bestuursvoorzitter van ’s lands grootste pensioenfonds ABP. Ook Hans de Boer, voorzitter van werkgeversvereniging VNO-NCW, hekelde tegenover de premier de financiële inconsistentie van de overheid. Wat hem betreft komt er zo snel mogelijk een nationale ontwikkelingsbank om in duurzaamheid te investeren, waarvoor alvast 100 miljard euro vanuit de private sector vrijgemaakt zou kunnen worden. Over de noodzaak van zo’n ontwikkelingsbank schreef Follow the Money al eerder.

Greenpeace riep de premier vervolgens op om Nederland in 2035 klimaatneutraal te laten zijn. ‘Daartoe moet u de kolencentrales echt zo snel mogelijk sluiten,’ aldus Thijssen tegen Rutte. En zelfs Shell leek er voor het klimaat te lobbyen. ‘Wij vragen van u consistentie in het overheidsbeleid,’ zei Marjan van Loon tegen de premier. Eerder die dag had Shell al samen met zo’n veertig andere grote bedrijven, de zogenoemde transitiecoalitie, opgeroepen om betrouwbaar en stabiel klimaatbeleid vast te leggen in een nationale klimaatwet.

De premier lachte alle eisen en verwijten aan zijn adres enigszins ongemakkelijk weg. ‘Maar wat kunnen jullie hieraan bijdragen?’ probeerde hij de bal steeds weer terug te kaatsen.

Aardverschuiving

Helaas valt er zoveel niet meer te lachen. 2016 wordt wederom het warmste jaar ooit is de verwacht, met 1,2 graden temperatuurstijging ten opzicht van het pre-industriële tijdperk. Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) publiceerde juist deze week ook haar nieuwste World Energy Outlook-rapport, waarin zij de verwachte ontwikkelingen op de wereldwijde energiemarkt onderzoekt. Volgens dat rapport zijn de toegezegde emissiereducties van alle landen die instemden met 'Parijs' bij lange na niet toereikend om de klimaatopwarming te beperken tot de afgesproken 2 graden Celsius. Laat staan 1,5 graad, wat het eigenlijke streven zou moeten zijn. Momenteel ligt de wereld op koers naar minstens 2,7 graden temperatuurstijging.

Donald Trump zal mogelijk de VS uit het Parijsakkoord halen

COP22, de klimaatconferentie in het Marokkaanse Marrakesh die vandaag wordt afgesloten, was dan ook bedoeld om de grote afspraken uit Parijs te gaan omzetten in concreet beleid. In de tussentijd is echter alles anders geworden. Donald Trump staat op het punt om het Witte Huis te betreden, en zal mogelijk de VS uit het Parijsakkoord halen.

Het zou een aardverschuiving in de internationale klimaatonderhandelingen betekenen, met mogelijke desastreuze gevolgen voor de wereldwijde opwarming. Waar de Amerikanen onder minister van Buitenlandse Zaken John Kerry de afgelopen jaren steeds meer de kar trokken in de strijd tegen klimaatverandering, is het nu aan Europa en China om dat stokje over te nemen.

‘Er is een heel sterk politiek signaal nodig om aan te tonen dat de geest van Parijs nog steeds leeft,’ aldus conferentievoorzitter en minister van Buitenlandse Zaken van Marokko Salaheddine Mezouar, in reactie op het nieuws van Trumps verkiezing. In de gezamenlijke verklaring riepen de 196 landen die deelnamen aan de klimaattop dan ook op tot de hoogst mogelijke politieke toewijding om klimaatverandering te bestrijden. 

Europa

Tot nu toe laat Europa het nog afweten waar het aankomt op klimaatleiderschap. Vorige week publiceerde het Franse onderzoeksinstituut IDDRI in Marrakech een nieuw onderzoeksrapport naar het energiebeleid in Europa. Daarin concludeerden de onderzoekers dat Europa’s voortgang op het gebied van duurzaamheid niet snel genoeg gaat om de gestelde doelen te halen. In 2050 moet Europa, en dus ook Nederland, 80 tot 95 procent minder CO2 uitstoten dan in 1990.

Om dit 2050-doel te halen heeft Europa een tussendoel gesteld voor 2030: 40 procent reductie in broeikasgasemissies ten opzichte van 1990. Met het huidige beleid ligt Europa wel op koers om dat tussendoel te halen. Een deel van die CO2-reductie is echter niet structureel, maar komt voort uit de financiële crisis. Ook zou de CO2-reductie van de vervoerssector nog sterker moeten dalen dan tot nu toe het geval is. Volgens onderzoeksgroep Climate Action Tracker is de Europese inspanning voor het klimaat zelfs afgezwakt ten opzichte van de afgelopen 25 jaar, terwijl er eigenlijk een grotere inspanning noodzakelijk is.

Vooralsnog blijft Nederland een van de slechtst presterende landen van Europa

Nederland ligt ook nog eens ver achter bij het Europese totaalplaatje. Het aandeel hernieuwbare energie in Nederland is momenteel 5,8 procent. Dat moet in 2020, al over vier jaar, maar liefst 14 procent zijn. Het lijkt een onmogelijke opgave, tenzij er massaal biomassa wordt bijgestookt of de kolencentrales worden gesloten. Vooralsnog blijft Nederland dan ook een van de slechtst presterende landen van Europa.

Tegelijkertijd bleek vorige maand dat het verwachte percentage broeikasgasreductie dat Nederland in 2020 gaat bereiken wel is gestegen, van 17 naar 23 procent. Dat lijkt in eerste instantie een positieve stap, maar zoals onderzoeksinstituut ECN liet zien is het toch niet direct een goed teken voor het klimaat. De verhoogde verwachting wordt vooral veroorzaakt door nieuwe, hogere cijfers over de CO2-uitstoot in 1990, waardoor de relatieve reductie in 2020 mee zal vallen. Geen reden om achterover te leunen dus.

Daden

Staatssecretaris Dijksma sprak woensdagochtend ook zelf de klimaattop in Marrakech toe. Daar bepleitte Dijksma voornamelijk sterk leiderschap op het gebied van koolstofbeprijzing en -handel. Het is juist echter het falen van het Europese koolstof-handelsssyteem ETS dat volgens Climate Action Tracker het bereiken van de gestelde doelen bedreigt.

In haar toespraak verwees Dijksma ook naar de Nationale Klimaattop in Rotterdam. ‘Companies, cities, citizens: they were all there,’ zei ze. Maar wat er niet was, was sterk politiek leiderschap.

Wat er niet was, was sterk politiek leiderschap

Europa, en zeker ook Nederland, zal nu de leiding moeten nemen in de strijd tegen klimaatverandering, willen we voorkomen dat het presidentschap van Donald Trump het einde van de internationale klimaatsamenwerking betekent — net als eerder met het klimaatakkoord van Kyoto gebeurde. Dat betekent een intensivering van de doelen die vorig jaar zijn gesteld, maar die nu al bij lange na niet gehaald lijken te gaan worden.

In Rotterdam sprak Dijksma — geheel in de geest van een van de lokale voetbalclubs — van ‘geen woorden, maar daden.’ Laten we hopen dat Nederland en Europa hier ook werkelijk naar gaan handelen.