Kamer roept minister tot de orde: Nederland moet bijenrichtsnoer steunen

FTM onthulde op 6 april dat Nederland in Brussel de afgelopen jaren de invoering van de Bee Guidance heeft tegengewerkt, en in november 2018 in een vertrouwelijk gesprek met de Europese Commissie zelfs heeft gepleit voor afzwakking van het bijenrichtsnoer.

‘Minister Schouten [Landbouw, red.] zal haar beleid nu 180 graden moeten wijzigen,’ zegt Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren, die de motie indiende. ‘Ze moet nu terug naar Brussel, daar vertellen dat het parlement de regering op de vingers heeft getikt en dat Nederland terugkomt op de eerder bepleite versoepeling van de Bee Guidance’.

Voor de motie stemden D66, 50PLUS, GroenLinks, SP, PvdA, DENK, PVV en FvD. In de motie staat dat Nederland zich in Europees verband moet inzetten voor invoering van de Bee Guidance ‘als geheel’, en dat het richtsnoer voor bijen uiterlijk ‘eind 2019’ in werking moet treden.

FTM beschreef op 6 april een vertrouwelijk ‘implementatieplan’ dat momenteel in Brussel op tafel ligt, waarin versoepeling van het bijenrichtsnoer wordt voorgesteld. Concreet wordt met dat plan de invoerdatum van het merendeel van de testmethoden uit de Bee Guidance geschrapt. Daarmee werd onzeker of deze laboratoriumtesten zullen worden ingevoerd. Het gaat bijvoorbeeld om testmodellen waarmee langetermijneffecten van pesticiden op bijengezondheid kunnen worden onderzocht. Ook vallen er testen onder die specifiek ingaan op de mogelijk schadelijke effecten van bestrijdingsmiddelen op solitaire bijen en hommels. Wilde bijen zouden gevoeliger zijn voor blootstelling aan landbouwgif dan honingbijen.

Zulke testen worden momenteel in de EU niet uitgevoerd voordat bestrijdingsmiddelen op de markt worden toegelaten. ‘Hopeloos verouderd,’ noemde hoogleraar milieu- en gezondheidsrisico’s Jeroen van der Sluijs (Universiteit Utrecht) de huidige risicoanalyse tegenover FTM. Wetenschappers wijzen naar het grootschalig gebruik van pesticiden als belangrijke oorzaak achter de afname van bestuivende insecten in Europa.

Nu zal Nederland in Brussel moeten pleiten voor de invoering van de volledige Bee Guidance op korte termijn

Het voorstel om de Bee Guidance af te zwakken, is ter tafel gekomen omdat een groep lidstaten niet wil instemmen met het richtsnoer. Nederland hoort bij die groep tegenstribbelende landen, beschreef FTM op 6 april. Nederland vreest dat veel bestrijdingsmiddelen zullen worden verboden. Dit omdat de Bee Guidance deze middelen zal aanmerken als riskant voor bijen. Volgens Nederland zijn deze middelen in werkelijkheid niet gevaarlijk, maar zijn de voorgenomen testen veel te streng. 

Die kritiek hebben ook de fabrikanten van pesticiden de afgelopen jaren in meerdere lobbybrieven met Nederlandse ambtenaren gedeeld, zo blijkt uit documenten die FTM kon inzien.

Nederland heeft in Brussel steun uitgesproken voor de afzwakking van de Bee Guidance, en wilde zelfs nog een stapje verder gaan. In november 2018 heeft Nederland de Europese Commissie gevraagd nog meer testen uit de Bee Guidance op de lange baan te schuiven: ‘Het voorstel voorziet nog steeds in de invoering van de strikte vereisten voor veldstudies,’ schreef een Nederlandse ambtenaar op 21 november 2018 aan de Europese Commissie. ‘Dit komt nog niet tegemoet aan onze eerder geuite zorgen.’

De gang van zaken die FTM blootlegde, leidde tot een Kamerdebat dat plaatsvond op 10 april, en tot de motie die gisteren is aangenomen.

Wat de koerswijziging van Nederland betekent voor het lot van de Bee Guidance is nog onduidelijk. Bronnen rond de EU vertelden FTM dat gisteren in een vergadering tussen de EU-lidstaten een meerderheid van landen heeft aangegeven voorstander te zijn van afzwakking van de Bee Guidance. Daar zou Nederland ook bij hebben gehoord. Maar dat was voor de motie werd aangenomen waarin de minister tot een koerswijziging werd gemaand. Nu zal Nederland in Brussel moeten pleiten voor de invoering van de volledige Bee Guidance op korte termijn.

Een stemming over de Bee Guidance wordt verwacht op 16 of 17 juli.