De lage Nederlandse economische groei – beter gezegd de afwezigheid daarvan – en de matige vooruitzichten op herstel zijn voor Standard & Poor's de aanleiding geweest om de kredietwaardigheid van ons land te verlagen: 'In our view, The Netherlands' growth prospects are now weaker than we had previously anticipated, and the real GDP per capita trend growth rate is lower than that of peers at similarly high levels of economic development.' Dat Nederland zijn gekoesterde AAA-kredietstatus kwijtraakt is niet uniek. Het overkwam Japan in 1998 dankzij Moody's en twee jaar volgde Standard & Poor's met een afwaardering. Er gebeurde niet veel. Een kleine rimpeling in de Nikkei. De yield op Japanse tienjaarsobligaties daalde zelfs de week erop. Canada werd in 1992 afgewaardeerd. Daar had de verlaging van de kredietwaardigheid wél effect op de rentestand ten opzichte van de VS. Het verschil werd een paar procentpunten groter en de Canadezen werden daardoor gedwongen maatregelen te nemen. Daar hadden ze later veel profijt van.

Beperkt effect

Pijnlijker was het effect toen Zweden in 1991 te maken kreeg met een afwaardering. De Zweedse kroon verloor in de maanden erna meer dan 10 procent van zijn waarde en de rente steeg sterk. Maar Zweden stak toen in een diepe recessie en kampte met een verwoestende bankencrisis, een geëxplodeerde verzorgingsstaat en een verouderde industrie. De regering sneed daar flink in en schroefde tegelijk de investeringen in R&D en innovatie omhoog. Nu staat het land in de top 3 van meest innovatieve en concurrerende economieën. Finland volgde dezelfde no pain, no gain-route. Meer recent en dichterbij verloren Frankrijk en Oostenrijk begin 2012 hun triple A-status. In de eurozone genieten alleen nog Duitsland, Finland en Luxemburg de hoogste kredietwaardigheid. Het verschil in rente die AA+ en AAA-landen op de internationale kapitaalmarkt moet betalen voor hun leningen is klein.  

Als Duitsland niest, is Nederland verkouden. Maar nu Duitsland gezond is, blijft Nederland ziek

Wat de verlaging van de kredietwaardigheid betekent voor de rente die de Nederlandse staat moet betalen om zijn tekorten te financieren zal de komende maanden blijken. Volgens de meeste economen en analisten is de verlaging al min of meer verwerkt in de tienjaarsrente. 'Het rente-effect is beperkt,' twitterde Rabo's hoofdeconoom Hans Stegeman vanochtend. 'Nederland lijkt volgens financiële makten al een tijdje meer op Frankrijk dan op Duitsland.' Ook minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem dempte de zorgen. Hij verwacht 'geen grote gevolgen', maar noemde de bijstelling wel teleurstellend.

Structurele verzwakking

Maar Dijsselbloem verzuimt te melden dat de downgrade er op duidt dat er wél iets fundamenteels mis is. De Nederlandse economie loopt steeds meer achterop ten opzichte van zijn belangrijkste handelspartner, Duitsland. Een land dat er met een staatsschuld van 81 procent van het BNP  in dat opzicht slechter voorstaat dan Nederland met zijn 71,3 procent. Ook heeft Nederland een gigantische pensioenreserve die Duitsland niet heeft. Dat gegeven vindt Standard & Poor's kennelijk niet van belang. Het heeft alles te maken met het groeivooruitzicht van de Nederlandse economie. 'Als Duitsland niest, is Nederland verkouden,' heette het altijd. Economisch gezien is Nederland een Duitse deelstaat, was de gedachte. Maar waar de Oeso voorspelt dat Duitsland komend jaar een van de snelste groeiers van de EU zal zijn, sukkelt Nederland achteraan in de groeiramingen. Ons land zit zelfs niet eens in de B-divisie, maar hoort wat de groei betreft tot de C-divisie van Griekenland en Portugal. Nu Duitsland niet langer niest, zou Nederland vrolijk en fit mee moeten liften op zijn economische gezondheid. Maar op een of andere manier lijkt de gezondheid van de Nederlandse economie nu minder te zijn gekoppeld aan de Duitse. En dat is wel degelijk zorgelijker dan minister Dijsselbloem wil toegeven. Het duidt op een falend beleid en structurele verzwakking van het concurrentievermogen van onze economie. Het blijft vreemd dat de Nederlandse regering die zorgen niet lijkt te hebben en liever de andere kant uit kijkt.