Het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) heeft zich per direct teruggetrokken als toehoorder bij het Tax Committee van de American Chamber of Commerce (AmCham), de lobby-organisatie die de belangen vertegenwoordigt van het Amerikaanse bedrijfsleven in Nederland. Een NFIA-ambtenaar raakte actief betrokken bij de lobby van AmCham, waarmee ‘een grens’ is overschreden. 

Dat blijkt uit de brief die demissionair minister van Economische Zaken en Klimaat Bas van ’t Wout (VVD) 26 april aan de Tweede Kamer stuurde. 

Wat is er aan de hand en waarom is dit van belang? Ten minste vanaf 2010 was een medewerker van het NFIA − onderdeel van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland die buitenlandse bedrijven ondersteunt om hier activiteiten op te zetten − aanwezig bij de driemaandelijkse vergaderingen van het Tax Committee van AmCham. De lobby-organisatie pleit structureel voor een zo gunstig mogelijk fiscaal vestigingsklimaat voor haar achterban.

In zijn brief van afgelopen maandag laat minister Van ‘t Wout de Tweede Kamer weten dat er aan die Nederlandse deelname nu een einde aan is gekomen. Op diezelfde dag gaf zijn ministerie ruim 800 documenten vrij naar aanleiding van een Wob-verzoek dat in 2019 door Follow the Money is ingediend. 

In de documenten, zo schrijft de minister, zijn tijdens de afhandeling van het Wob-verzoek vijf e-mails uit 2018 aangetroffen met informatie die buiten de zogeheten signaalfunctie van het NFIA vallen. Officieel mocht het agentschap slechts aanschuiven bij de tax experts van onder meer Cisco, FedEx, IBM, Nike en enkele tientallen andere multinationals en advocatenkantoren om aan te horen hoe zij denken over het fiscale klimaat in Nederland. Louter luisteren dus, ‘het meedenken met deze partijen over hun belangenbehartiging behoort daar expliciet niet toe’.

Gedragscode

Uit de documenten blijkt echter dat het NFIA binnen het ministerie wel degelijk actief hulp en ondersteuning aanbood om aan de wensen van AmCham tegemoet te komen. Eén medewerker heeft zich volgens de brief van de minister niet gehouden aan de code of conduct en ‘heeft buiten het reguliere overleg van de Tax Committee, maar wel met personen uit het comité, contacten gehad over het agenderen van consequenties voor buitenlandse bedrijven van veranderende belastingregels in Nederland’.

Zo wijst de betreffende NFIA-medewerker AmCham bijvoorbeeld op een petitie naar een overgangsmaatregel voor de omstreden '30 procent regeling' voor expats, of moedigt hij AmCham aan om contact op te nemen met iemand van de Amerikaanse Business Roundtable om fiscale beleidszaken te bespreken vanwege zorgen over Europese belastingen.

Dit zijn de documenten op basis waarvan EZK heeft besloten om het NFIA terug te trekken uit de Tax Committee van Amcham. 

'Signaalfunctie’ blijft

Eerder al was er ophef ontstaan over die zogeheten toehoordersfunctie van het NFIA. Ook Follow the Money besteedde hier aandacht aan. Een overheidsinstantie die zich voegt bij de vergaderingen van een partij die lobbyt bij de overheid – hoe kan dat?, vroegen enkele Kamerleden zich af. Oproepen vanuit de politiek in 2018 en 2019 om het NFIA terug te trekken uit het comité werden toen door Economische Zaken genegeerd. Volgens het ministerie speelde het NFIA slechts een passieve rol bij AmCham. Uit de geopenbaarde Wob-documenten blijkt dat dit niet klopt.

NFIA-woordvoerder Michiel Bakhuizen zegt desgevraagd dat zijn organisatie niet op de hoogte was van de gang van zaken totdat de gewobde documenten boven tafel kwamen. ‘Hiermee is een grens overschreden,’ erkent hij. Toch betekent het vertrek uit het comité niet het einde van de relatie tussen het NFIA en AmCham, zegt Bakhuizen. ‘Als NFIA hebben wij een signaalfunctie voor de Nederlandse overheid. Die rol hebben en houden wij. Dat betekent dat wij op verschillende plekken de bedrijven, en ook AmCham als vereniging, tegen zullen komen als het gaat om de signalen die zij afgeven over ons vestigingsklimaat.’