‘Hier moet je wat mee doen.’ Met die woorden krijgt een journalist van Follow the Money, daags na de Russische inval in Oekraïne, op een skipiste in Oostenrijk het telefoonnummer van Jorrit Faassen in handen gedrukt. Over deze man doet al jaren het verhaal de ronde dat hij de schoonzoon van Poetin is.

Wanneer we Faassen een week later op zijn Russische nummer bellen, neemt hij vlot op. Het moet gezegd, zelf schrikken we daar licht van: het is bizar iemand aan de lijn te hebben die mogelijk nauw verwant is aan de man die zojuist een potentiële wereldoorlog is begonnen. Faassen is ontstemd dat we zijn nummer hebben, maar blijkt bereid ons te woord te staan.

Hij ontkent elke connectie met de familie Poetin ten stelligste. ‘Daar klopt he-le-maal niets van,’ zegt Faassen, nadat we hem vragen naar zijn relatie met Maria Poetina: ‘U mag zelf nazoeken hoe dat verhaal de wereld is ingekomen.’

Dat is lastig. Wie over de familie van Poetin schrijft, begeeft zich op gevaarlijk terrein; de Russische president staat erom bekend dat hij zijn familie koste wat kost buiten de media houdt.

Vladimir Poetin heeft twee dochters uit zijn eerste huwelijk: Maria, geboren op 28 april 1985, en Katja, geboren op 31 augustus 1986. Foto’s van hen zijn schaars, foto’s van hen met hun vader nog schaarser. Ook zou hij een derde, buitenechtelijke dochter hebben, al ontkent het Kremlin dat.

Nevelen

Al jaren schrijven diverse media dat de Nederlander Jorrit Faassen getrouwd zou zijn met Maria Poetina. Zo zou het stel in 2009 in een appartement in Voorschoten hebben gewoond, dat ze in 2021 weer verkochten.

Alles rondom Jorrit Faassen is in nevelen gehuld. Er zijn slechts twee foto’s van hem voorhanden, hij lijkt te zijn geschrapt uit online stambomen en sociale-mediaprofielen lijkt hij niet (of niet meer) te hebben. Jorrits familieleden en vrienden gooien de deur dicht of de hoorn op de haak wanneer Follow the Money hen benadert.

Afgelopen week sprak Follow the Money een half uur met Jorrit Faassen voor een reactie op zijn merkwaardige vastgoeddeal in Duivendrecht. Hij bezit inderdaad grond in Duivendrecht en beaamt dat hij van plan is daar een villa en zes bedrijfspanden te laten bouwen. Maar journalisten hebben zijn verhaal mooier gemaakt dan het is, stelt hij, en dat begon allemaal in 2010. Hij ontkent Poetins schoonzoon te zijn. Met wie hij dan wel is getrouwd, wil hij niet zeggen. Dan, uitdagend: ‘Jullie mogen bewijzen dat het wel waar is.’

Follow the Money nam de handschoen op. Wat volgde was een speurtocht die ons van overlijdensadvertenties en endocrinologie-congressen via een verkeersruzie en een huwelijksfeest naar Russische fora en een Koreaanse krant voerde. We maken nu de stand van zaken op.

Allereerst: wat gebeurde er in 2010, toen ‘het allemaal begon’, volgens Jorrit Faassen?

Roebljovskisnelweg

Eind van dat jaar, op 14 november 2010, rijdt Jorrit Faassen in zijn BMW over de Roebljovskisnelweg, een brede zesbaansweg aan de westkant van Moskou. Plots wordt hij gesneden door een Mercedes en een Volkswagen. Hij moet wel stoppen. ‘Uit de auto's sprongen een paar mannen die zich met knuppels op mij wierpen,’ zegt Faassen later tegen de politie. ‘Ze sloegen de twee zijruiten van mijn auto in, sloegen mij in elkaar en daarna sprongen ze weer in hun auto's en vluchtten richting het centrum van Moskou.’

Faassen, die lichtgewond raakt, weet de nummerborden van de auto’s te onthouden. Nog diezelfde dag worden de daders gearresteerd: de machtige bankier Matvey Urin en zijn lijfwachten. Bovendien worden de licenties van Urins banken ingetrokken. In Rusland wordt verbaasd gereageerd: hoe kan de aangifte van een jonge, onbekende buitenlander zo’n machtige bankier ten val brengen?

Het nieuws wordt snel opgepikt, onder meer door The Moscow Times van de Nederlandse media-ondernemer Derk Sauer en door Business Insider. Radio Nederland Wereldomroep meldt dat Faassen ‘geen bekende in Nederlandse zakenkringen in Moskou’ is.

‘Schoonzoon van een heel belangrijk iemand’

Het gerucht dat Jorrit de schoonzoon van Poetin is, komt pas later op gang. Na een speurtocht in de krochten van het internet ontdekt Follow the Money de bron ervan: dat is historicus, journalist en activist Vladimir Pribylovski, die onder het pseudoniem Anticompromat een blog bijhoudt. Twee weken na het oorspronkelijke voorval meldt hij: ‘Er wordt gezegd dat die Hollander de man (of de verloofde) van iemands dochter is.’ Iemand reageert daar (anoniem) op en schrijft: ‘Ik heb dat verhaal gehoord van bankiers die ik ken. De naam van de Hollander hebben ze niet genoemd, ze noemden hem “de verloofde van de oudste dochter van Poetin”.’ 

Anticompromats bericht leidt tot een mediastorm in Rusland nadat de invloedrijke journalist Joelia Latynina de affaire op de Roebljovskisnelweg bespreekt in haar show op het radiostation Echo van Moskou. ‘Wanneer je probeert te bedenken hoe een Nederlands staatsburger zo’n gewichtige figuur kan worden, komt er maar één logisch antwoord in je op: hij is iemands schoonzoon. De schoonzoon van een heel belangrijk iemand.’

Hoe belangrijk precies? Jorrit Faassen geeft tegenover Follow the Money toe dat hij met een Russin is getrouwd, maar ontkent dat zijn vrouw Maria Poetina is. Kan zij de dochter van een andere oligarch zijn?

Om de kluwen van geruchten en feiten te ontwarren, moeten we terug – naar ver voor 2010.

‘Niet al te snugger’

Jorrit Joost Faassen werd geboren op 24 februari 1980, zijn geboortebericht staat in het Leidsch Dagblad. Als Jorrit twee is, krijgt hij een broertje. Jorrits vader, Jozef Johan Marie (Jos) Faassen, is tot 1986 marine-officier te Willemstad, Curaçao. Of – en zo ja, hoe lang – Jorrit in Willemstad heeft gewoond, is niet duidelijk. In 1986 kopen vader Faassen en moeder Felicitas van de Stadt een huis in Leiden, waar Jorrit opgroeit.

Zijn vader is in de jaren negentig kapitein-ter-zee (kolonel) en afdelingshoofd bij de Directie Materieel van de Koninklijke Marine, weet een oud-collega van Faassen. Hij bereikte waarschijnlijk in 2004 de pensioengerechtigde leeftijd, al is hij nog wel actief bij een vereniging van de Marine.

Jorrit doet havo en vwo op het Visser ’t Hooft Lyceum. Peter Wietsma, zijn leraar Duits in de vijfde klas, herinnert zich Jorrit als ‘een aardige en rustige jongen’, die ‘prima mee kon komen’; een ‘gemiddelde leerling’. Op de reünie vorig jaar, ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de school, was Jorrit afwezig.

Later studeert Jorrit bouwkunde, meldt Radio Nederland Wereldomroep in januari 2011, en het Leidsch Dagblad wijdt in 2005 een artikel aan de toen 24-jarige ‘Leidse student’ Jorrit Faassen. Mensen die Jorrit uit deze periode kennen, typeren hem als ‘anti-intellectueel’, ‘low-brow’ en ‘niet al te snugger’. Faassen en zijn vrienden zijn vooral geïnteresseerd in zuipen, dure horloges en snelle auto’s, vertelt een bron.

Copypasta en Bigfoot

Na de blogs van Anticompromat en de radioshow van Joelia Latynina gaat in januari 2011 een copypasta rond op Russische fora: bloggers op Livejournal.com kopiëren telkens hetzelfde bericht, waardoor de oorspronkelijke bron lastig is te achterhalen. In deze copypasta wordt een verklaring geopperd voor de heftige maatregelen tegen bankier Matvey Urin: Jorrit zou de schoonzoon van Vladimir Poetin zijn. Russische nieuwssites nemen het bericht gretig over. 

Op 11 januari 2011 schrijft ook Dagblad De Pers over Faassen. Een Shell-directeur in Moskou vertelt op anonieme basis dat een ‘jonge, blonde Russin’ – Maria Poetina – zich liet ontvallen dat ze ‘gelukkig getrouwd’ is met een Nederlander. Rusland-correspondent Geert Groot Koerkamp schrijft daags erna voor Radio Nederlandse Wereldomroep een bericht over de geruchten en citeert daarbij Latynina. Hij benadrukt dat de geruchten niet bevestigd kunnen worden.

Die nuance verdwijnt wanneer Quote het bericht een half jaar later overneemt, in september 2011. Het zakenblad schrijft dat Faassen ‘volgens verschillende bronnen [is] getrouwd met Poetins oudste dochter’.

Twee weken voor het incident op de Roebljovskisnelweg heeft The Korea Times, die ook artikelen publiceert als ‘Is this bigfoot?’ en ‘Alien spaceships to attack Earth in November!’, al de scoop dat Vladimir Poetin een Nederlandse schoonzoon heeft. Halverwege het artikel staat: ‘Poetin heeft twee dochters, de oudste is getrouwd met een Nederlandse – niet Russische – jongeman.’ Het bericht wordt niet opgepikt.

Bruiloft

Tussen 2007 en 2008 is Jorrit ‘key specialist of the Residential Property Department for countryside real estate management’ bij Gazprombank-Invest. Althans: iemand meldt dat het jaarverslag van zijn volgende werkgever, Stroytransgaz, hem als zodanig introduceert. Bij Stroytransgaz maakt hij vanaf maart 2009 deel uit van het management, blijkens een persbericht. Tot augustus 2015 staat hij als vicevoorzitter van de raad van directeuren vermeld op de website van het Russische consultancybedrijf MEF Audit, schreef Reuters dat jaar.

In de periode dat Faassen carrière maakt bij Gazprom en Stroytransgaz, geven hij en een Russische vrouw in de zomer van 2008 een groot huwelijksfeest op een kasteel in Wassenaar. ‘Die locatie was erg posh,’ vertelt een bron die erbij was. ‘Er was een receptie, een groot diner. Ik vroeg me af: wie betaalt dit? Het moet een fortuin hebben gekost. De ouders van de bruid waren niet aanwezig, haar jongere zusje wel.’

Ook Casper Faassen, een neef van Jorrit en een bekend kunstenaar, was op het feest aanwezig, al beweert hij zich de details niet goed te herinneren. Hij is een van de weinige familieleden die Follow the Money te woord wil staan. Hoewel hij al jaren geen contact meer met zijn neef zegt te hebben, eigenlijk niet sinds de geruchten op gang kwamen, duikt zijn naam geregeld op in relatie tot Jorrit.

Op gezette tijden – na de annexatie van de Krim (februari 2014), de ramp met de MH17 (juli 2014) en nu de oorlog in Oekraïne – levert hem dat zelfs bedreigingen op van mensen die denken dat hij close is met Jorrit. ‘Maar ik weet niet eens in welk land hij woont en ik maak me enorme zorgen over wat er nu in Oekraïne gebeurt.’

‘Indertijd wist ik niet wie Jorrits vrouw was,’ zegt Casper Faassen. ‘Pas later, toen de geruchtenstroom over Jorrit en Maria op gang kwam, ga je iets vermoeden: waarom waren de ouders van Jorrits vrouw er eigenlijk niet?’ Op het feest werd gedanst – de tango – en Casper herinnert zich een speech van vrienden van Jorrit. ‘Ze maakten grappen dat ze samen naar een club waren geweest om rijke Russinnen aan de haak te slaan. Ik vond het een beetje flauw.’

Vader Faassen: ‘saillant’

Is het een interessant detail dat Jorrits vader – de vader van de schoonzoon van Poetin – kolonel is? ‘Het is in elk geval saillant,’ zegt Jelle van Buuren wanneer Follow the Money hem deze informatie voorlegt. Van Buuren is universitair docent bij het Institute of Security and Global Affairs aan de Universiteit Leiden. ‘Maar het maakt nogal wat uit of Faassen nog in dienst was toen zijn zoon een relatie kreeg met de dochter van Poetin, of met die van een andere oligarch,’ waarschuwt hij. ‘Ook als kolonel Faassen verder een onberispelijke staat van dienst heeft.’

Voorts hadden er alarmbellen moeten afgaan bij Defensie zodra de naam Faassen in verband werd gebracht met Poetins dochter. ‘Dan wordt er normaal gesproken een risico-analyse gemaakt,’ legt Van Buuren uit: ‘Over welke kennis en vaardigheden beschikt hij en hoe kwetsbaar is het als die in verkeerde handen zouden vallen? En hoe makkelijk kan hij bij informatie waar hij officieel geen toegang toe zou moeten hebben?’

We doen navraag bij Defensie en de militaire inlichtingendienst (MIVD). Hun antwoord: ‘We kunnen op de vragen over de schoonzoon van Poetin geen antwoord geven; we doen als inlichtingendienst nooit uitspraken over individuele personen.’

Oligarchendochter

Kan het zo zijn, vragen we ons af, dat niet Maria Poetina de bruid was, maar een andere Russische oligarchendochter? Er zijn meer Russische families die Faassen al op jonge leeftijd een baan bij Gazprom kunnen bezorgen en die korte metten kunnen maken met een machtige bankier als Matvey Urin.

In het gesprek met Follow the Money erkent Jorrit Faassen zijn huwelijk met een Russin. ‘Ik ben getrouwd met een Russische vrouw en heb kinderen, daar wil ik het even bij laten.’

Maar in alle notariële akten die Follow the Money bekeek, waaronder de koop- en verkoopaktes van de appartementen in Voorschoten en die van de grond in Duivendrecht, staat dat Faassens burgerlijke staat ‘ongehuwd’ is en hij geen ‘geregistreerd partnerschap' heeft. Als hij inderdaad is getrouwd, heeft hij hierover tegen meerdere notarissen mogelijk gelogen.

‘Sorry, maar ik werk hier niet aan mee’ 

Terwijl Casper wél met Follow the Money wil praten, geldt dat niet voor veel anderen die met Jorrit te maken hebben (of hebben gehad). De voormalige eigenaar van Jorrits stukje grond in Duivendrecht, makelaars, bouwbedrijven: vrijwel iedereen weigert onze vragen te beantwoorden.

Aangezien we geen telefoonnummer van Jos Faassen kunnen vinden, besluiten we bij hem langs te gaan. Jorrit heeft immers nog contact met zijn vader, weet Follow the Money. De kolonel doet open. Zijn humeur slaat om zodra we ons voorstellen en over zijn zoon beginnen: onmiddellijk slaat hij de deur dicht. Iets later rent hij ons zelfs achterna om de vragenlijst die we in zijn brievenbus hebben gedaan, terug te geven.

De broer van Jorrit doet niet open wanneer we aanbellen. Zijn telefoon neemt hij niet op en op de brief die Follow the Money bij zijn woning achterlaat, komt geen reactie.

Vervolgens bellen we Jurgen Hagemans. Hij kent Jorrit van vroeger en de twee zouden nog goed bevriend zijn. Wanneer we zeggen dat we iets over Jorrit willen vragen, zegt Hagemans: ‘Sorry, maar ik werk hier niet aan mee,’ en verbreekt de verbinding.

Voorschoten

Ondanks zijn belangrijke functies bij Russische bedrijven vertrekt Faassen niet helemaal uit Nederland. In oktober 2009 kocht hij – zijn vrouw staat niet op de koopakte – voor 608 duizend euro twee appartementen op de achtste en negende verdieping van een flat aan de Annie M.G. Schmidtlaan in Voorschoten. ‘Dochter Poetin woont in penthouse Voorschoten’ kopte het AD in 2013 en herhaalt het onwaarschijnlijke gerucht dat vader Poetin gezien zou zijn in de plaatselijke Albert Heijn.

‘Ik wil niet zeggen dat ik heimwee had,’ zegt Faassen tegen Follow the Money, ‘maar ik had wel eens dat ik terug wilde naar Nederland, ja. Voorschoten ligt in de omgeving waar ik ben opgegroeid, vandaar. Maar ik heb het prima naar mijn zin in Moskou, daar woon ik al zestien jaar met veel plezier.’ Het huis lijkt gedurende de periode dat Faassen het in bezit had, niet bepaald bewoond te zijn geweest, zeggen meerdere bronnen. Toen hij het pand van de hand deed, misten er deuren en was er geen badkamer of keuken.

In de nasleep van de berichtgeving over het appartement in Voorschoten gebeurt er iets raars. In april 2013 publiceert Quote een nieuw artikel met de kop ‘Vladimir Poetin woest op Quote’; daarin schrijft het blad dat de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergei Lavrov, de relatie tussen Jorrit en Maria Faassen bevestigd heeft. De Telegraaf haakt daarop in, vervolgens ook de Volkskrant. De Telegraaf herhaalde dit ‘feit’ afgelopen week nogmaals, net als Quote zelf.

Wanneer Follow the Money contact opneemt met de bewuste journalist van Quote, reageert ze geschokt. ‘Staat dat nog online? Dat kan echt niet. Wij hadden een bron die ons dit vertelde. Hij zou met audio-opnames van Lavrov komen, maar die bron kwam niet door. Dus wat er staat, klopt niet. Ik heb destijds bij de redactie gemeld dat dat stuk offline moest worden gehaald.’ Ook de verslaggever van De Telegraaf die in 2013 het nieuws over Lavrov overnam, reageert verbaasd. ‘Ik kan me niet voorstellen dat wij zomaar iets uit Quote hebben overgeschreven.’

In april 2013, nog voordat de Nederlandse media het bericht oppikten, meldde The Moscow Times al dat een woordvoerder van het Kremlin de relatie tussen Jorrit en Maria ontkent.

Meer aanwijzingen

Maar er zijn andere, solide aanwijzingen dat Maria Poetina en Jorrit Faassen een relatie hebben (of ten minste: hadden). Deze week onthulde Follow the Money dat Jorrit via zijn bv gelinkt is aan de inner circle van Poetin. En Reuters ontdekte in 2015 dat Maria Poetina, die endocrinoloog is, een aantal wetenschappelijke publicaties op haar naam heeft staan.

Tussen 2012 en 2017 publiceerde Maria meerdere papers. Ze gebruikt daarin zowel de naam Maria Faassen als Maria Vorontsova, een achternaam die Maria Poetina vaak hanteert. In één publicatie duiken beide namen op: Maria Vorontsova heeft een bijdrage geleverd en Maria Faassen is auteur. Haar co-auteurs – die niet op vragen van Follow the Money reageerden – zijn in veel gevallen dezelfde mensen. Op de website van het instituut waar Maria Poetina werkte, staat een powerpoint-presentatie van Maria Vladimirovna Faassen, ontdekte Reuters. De naam van de powerpoint: faassen.pdf.

Tijdens een endocrinologie-congres in 2015 werd een paper gepresenteerd waarvan Maria Faassen de auteur is. Op een van de foto's van het publiek is een vrouw te zien die sterk op Maria Poetina lijkt, zo ontdekte Follow the Money. Alweer een reden om te denken dat Maria Poetina en Maria Faassen één en dezelfde persoon zijn.

Maria Poetina is voorts meermaals in Nederland gefotografeerd, meldde het Russische tijdschrift The New Times (Novoje Vremja) in 2016. Het publiceerde foto’s van een vrouw die volgens het blad Poetins dochter is: eentje met een fiets aan de hand voor de deur van een fietsenmaker op de Amsterdamse Bloemgracht, en eentje vermoedelijk gemaakt tijdens carnaval 2008 in Maastricht.

Het kan allemaal toeval zijn. Foto’s of officiële documenten die onomstotelijk bewijs leveren voor een relatie tussen Maria Poetina en Jorrit Faassen zijn er niet.

Jorrit zegt getrouwd te zijn ‘met een andere Russische vrouw’. Dat kan. Het is mogelijk dat hij getrouwd is met een andere Russin, die bij hetzelfde wetenschappelijke onderzoek betrokken is als Maria Poetina, en wier vader óók Vladimir heet. Maar waarschijnlijk is het niet. Want Follow the Money vond nog een puzzelstukje.

Tijdens onze zoektocht stuiten we op een overlijdensadvertentie van Jorrits opa. Die overleed op 18 april 2009. De online-versie van de advertentie is ingekort en vermeldt geen familieleden. Follow the Money besloot naar de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag te gaan, in de hoop in het archief de volledige advertentietekst in de Haagsche Courant aan te treffen.

Op pagina veertien van de editie van 21 april 2009 vinden we het overlijdensbericht. Daar staat de hele familie op een rij. Jos en Felice uit Leiden. Casper staat erop, ook met zijn woonplaats, net als het broertje van Jorrit.

Daar tussenin staat:

‘Moskou, Jorrit & Maria’.

Geen reactie Jorrit Faassen

In de dagen voor publicatie heeft Follow the Money  geprobeerd Jorrit Faassen nogmaals te spreken: we hebben herhaaldelijk – en vanaf drie verschillende nummers – gebeld naar de twee nummers die we van hem hebben, we sms’ten hem en stuurden een bericht naar zijn Telegram-account. Hij reageerde niet.

Tips

Heeft u naar aanleiding van dit artikel tips voor de auteurs? Mail ze. U kunt ook anoniem een tip doorgeven; hoe dat veilig kan, kunt u op deze pagina lezen.

Met medewerking van Tom de Regt.