
Het onderzoeksbudget van universiteiten is de afgelopen jaren afgeknepen. Wat heeft dat voor effect op de wetenschap?
Promovendus Erasmus Universiteit gedwongen aan het werk bij sponsor EY
Medewerkers rechtenfaculteit UvA eisen uitleg over door Zuidas gesponsorde leerstoelen
Amsterdamse universiteit niet transparant over sponsors hoogleraren Belastingrecht
Podcast | De warme band tussen wetenschap en bedrijfsleven
Op de snijtafel: de beïnvloeding van wetenschappelijk onderzoek door het bedrijfsleven
Hoe een hoogleraar met lobby-onderzoek voor Shell en Unilever zijn bankrekening spekte en toch zijn integriteit behield
Erasmus diskwalificeert studie naar banengroei door vliegveld Maastricht
Hoogleraar handelde ‘verwijtbaar onzorgvuldig’ door Shell en Unilever niet te vermelden als financiers van onderzoek
‘Banen’ als valse schaamlap voor distributiecentra en (lucht)havens
Nederlandse toxicoloog wil schoon schip maken bij ‘gekaapt’ wetenschappelijk tijdschrift
De ondoorzichtige wereld van de Groningse gaswinning en de bijbehorende bevingsschade. Welke financiële belangen spelen er? Wat betekenen de aardbevingen voor bewoners? En wie profiteert hier eigenlijk van?
Toezichthouder gaswinning: toezicht in Nederland is niet onafhankelijk genoeg
Shell gebruikt de parlementaire enquête om de eigen toekomst in Groningen veilig te stellen
Winstbejag, achterkamertjesgedoe en afleidingsmanoeuvres tekenen de gaswinning in Groningen
Meer gas uit Groningen is onveilig en lost crisis niet op
Podcast | De grootste schat van Nederland
Shell dacht Esso te slim af te zijn en het gas uit Groningen voor zichzelf te houden
Sociaal psycholoog Tom Postmes: ‘Rekenwerk en rapporten zijn schijnoplossingen voor Groningers’
Gedupeerden hebben niets aan nieuwe afkoopregels aardbevingsschade
Groningse gasmiljoenen wel voor facelift villa, niet voor fiksen funderingen
Hoe Gazprom greep op Nederland kreeg
© Katja Fred
Gasbedrijven domineren Gronings onderzoek naar ‘duurzame’ energie
Via de New Energy Coalition in Groningen financieren overheid en bedrijfsleven onderzoek naar duurzame energie. Uit onderzoek van De Onderzoeksredactie en Follow the Money blijkt echter dat vooral grote gasbedrijven de onderzoeksagenda bepalen.
- De New Energy Coalition (NEC) is een samenwerking van de drie noordelijke provincies, de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool Groningen en het bedrijfsleven. Ze treedt naar buiten als ‘hét kennis- en expertisecentrum voor klimaattransitie’.
- Binnen het bestuur van de NEC zijn de bedrijfspartners — onder wie GasTerra, de Gasunie en de NAM — het sterkst vertegenwoordigd. De noordelijke provincies mogen wel meebetalen, maar hebben beperkt zicht op de besteding en zetelen in een orgaan zonder bevoegdheden en zeggenschap.
- De wetenschapsagenda van de NEC bestaat uitsluitend uit toegepast onderzoek en is grotendeels gericht op (vloeibaar) aardgas, biogas en CO2-opslag: toepassingen gericht op het behoud en inzet van de bestaande gasinfrastructuur.
- Ook zet het instituut stevig in op onderzoek naar waterstof. Eerder weigerden de gasbedrijven daar in te investeren; dat verandert nu er subsidies voor vrijkomen en de Groningse gasproductie wordt stopgezet.
- De NEC geeft geen inzicht in welke bedrijfspartners meefinancieren aan haar onderzoek en welke invloed die partners daarvoor in ruil krijgen.
- Het ‘wetenschappelijke’ karakter van de NEC wordt actief ingezet voor het werven van subsidies. Tussen 2018 en 2020 beoogt de NEC voor 100 miljoen euro omzet aan (subsidie)projecten te hebben gedraaid.
‘Daar beneden,’ wijst Gertjan Lankhorst, ‘zou ik idealiter over een jaar een Energy Café willen zien. Waar je als bezoeker weet: hier zijn dé interessante debatten en mensen.’ Het is winderig en guur op de Groningse Zernikecampus, maar de directeur van de New Energy Coalition zit stralend tegenover ons aan tafel.
Oud-ceo van gasleverancier GasTerra en nu directeur van ‘hét kennis- en expertisecentrum voor klimaattransitie’: aan ambitie heeft Lankhorst geen gebrek. Die ambitie is terug te zien in het gebouw van ‘zijn’ New Energy Coalition. Met een schitterend dak van aaneengesloten zonnepanelen, toiletten die worden doorgespoeld met regenwater en een verwarming- en koelingssysteem op basis van aardwarmte is dit één van de duurzaamste onderwijsgebouwen van Nederland. Er is zelfs een zogeheten faunatoren, die vleermuizen, zwaluwen en insecten aantrekt.
In feite is de NEC een netwerkorganisatie, vertelt Lankhorst: ze is begin 2018 ontstaan uit een fusie van het Energy Delta Institute (EDI), de Stichting Energy Valley (EValley) en de Energy Academy Europe (EAE). Onder de partners van de NEC bevinden zich onder meer de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), de Hanzehogeschool, de drie noordelijke provincies (Groningen, Friesland en Drenthe) en energiebedrijven als de NAM, GasTerra, Gasunie, Energie Beheer Nederland (EBN).
Het nieuwe instituut rijgt de pr-waardige momenten aaneen. In mei dit jaar praat de NEC mee op het Vienna Energy Forum; ze is deel van de Nederlandse delegatie op de Global Climate Action Summit in Californië, en organiseerde evenementen in het Nederlandse paviljoen op de VN-klimaattop in Katowice, eind 2018. De NEC rekent in de periode 2018-2020 met een geprojecteerde ‘(subsidie)projectomzet’ van 100 miljoen euro, waarvan €20 miljoen van haar coalitiepartners komt. Daarvan is in het eerste van de drie jaar €35,4 miljoen gerealiseerd, waarvan €7,4 miljoen door coalitiepartners.

Wat de NEC-experts nu precies bijdragen aan de wetenschappelijke kennisontwikkeling, is echter zelfs voor andere deskundigen binnen het veld een raadsel. ‘Voor mij is het gigantisch onduidelijk wat de New Energy Coalition doet,’ zegt directeur Energie van de TU Eindhoven Laetitia Ouillet. 'In hoeverre is de New Energy Coalition een fundamentele onderzoeksgroep, een toegepaste onderzoeksgroep of een consultancy in opdracht van commerciële partijen? Ik krijg daar geen hoogte van.'
De bedenkingen van Ouillet staan niet op zichzelf. Uit onderzoek van Follow the Money en de Onderzoeksredactie blijkt dat er weinig transparantie is over de bijdragen van de NEC en haar partners aan de onderzoeksprojecten, en dat de onderzoeksagenda vooral met het oog op de belangen van de gassector is opgesteld.
Energiefaculteit
‘Als u een dagje de baas van Noord-Nederland was, wat zou u dan doen?’ Journalist Frénk van der Linden gaat met een microfoon de zaal rond. Het is 22 september 2010 en Van der Linden is dagvoorzitter bij een bijeenkomst genaamd ‘Duurzame Ontwikkeling en Krimp’. De dag is georganiseerd door de Sociaal-Economische Raad Noord-Nederland om de economische positionering van de regio te bespreken. Alexander Rinnooy Kan, voorzitter van de landelijke SER, is aanwezig in het kader van een werkbezoek.
Ook Gertjan Lankhorst, ceo van gasleverancier GasTerra, zit in de zaal. Zijn antwoord: ‘Een energiefaculteit oprichten.’ Een maand later beargumenteert Lankhorst zijn idee nog eens, nu in een opiniestuk in het Dagblad van het Noorden. Energie is een speerpunt van Noord-Nederland, schrijft Lankhorst, en het wordt tijd dat ook de RUG hier invulling aan geeft. Ook is het energiedebat volgens hem te ‘ideologisch’ geworden. Een ‘multidisciplinaire faculteit’ waarin de reeds aanwezige kennis wordt gebundeld, zou het medicijn kunnen zijn. Van hieruit ‘kan de hele range van fundamenteel, funderend en toegepast onderzoek worden verzorgd.’
Begin 2011 schrijft honorair hoogleraar Energie & Duurzaamheid aan de RUG, boegbeeld van het Energy Delta Institute (zie kader) en voorzitter van de adviescommissie van de SER Noord-Nederland Catrinus Jepma een advies aan het Rijk. Daarin roept hij op tot het sluiten van een tweede Energieakkoord Noord-Nederland: met dit akkoord moeten verdere stappen worden gezet om de regio te ontwikkelen tot een duurzame, CO2-neutrale ‘Energy Valley’.
Over Energy Delta Institute
Het Energy Delta Institute (EDI) is een bedrijfskundige opleiding voor gasprofessionals en werd in 2002 opgericht door de Rijksuniversiteit Groningen, Gasunie en het Russische Gazprom. Sinds de fusie in 2018 is het EDI de business school van de New Energy Coalition.
Het EDI vormt een ‘brug’ tussen de Gasunie en Gazprom, waarmee GasTerra langetermijncontracten voor gasimport afsluit. Het EDI en zijn onderzoekspoot Energy Delta Gas Research (EDGaR) krijgen steun van het ministerie van Economische Zaken, de universiteiten van Groningen en Delft, en de grote gasbedrijven. Aan EDGaR onderzochten Nederlandse aardgasdeskundigen hoe Nederland een ‘vooraanstaand gasland kan blijven en kan vergroenen’.
Catrinus Jepma is wetenschappelijk directeur van EDGaR. In een interview met De Onderzoeksredactie uit 2014 vertelde Jepma dat hij zijn posities inzet om ‘de Nederlandse gasindustrie een betere positie in de wereld te geven’.
Over Stichting Energy Valley
Stichting Energy Valley is in 2003 opgericht door de provincies Groningen, Friesland en Drenthe, de gemeenten Groningen, Leeuwarden, Assen en Emmen, de RUG, de NAM en Gasunie. Deze stichting had tot doel om ‘een economische structuurversterking te realiseren door uitbouw en concentratie van energiegerelateerde activiteiten in Noord-Nederland’.
De stichting ontvangt subsidies van de noordelijke provincies voor de invulling van verschillende rollen. In de perspectiefnota van 2005 staan die als volgt beschreven: ‘1. Branding; 2. Lobby; 3. Aanjagen en faciliteren van ontwikkelingen waarbij anderen het voortouw hebben; 4. Acquisitie van middelen; 5. Projectmonitoring’.
Stichting Energy Valley is per 1 januari 2020 niet meer operationeel. De stichting houdt de naam nog even aan voor de lopende subsidies waar ze zich destijds als 'SEV' aan heeft verbonden, maar verdwijnt daarna helemaal.
Het idee van een Groningse energiefaculteit moet het eerste focuspunt worden. De commissie-Jepma pleit voor een ‘Energy Campus’, waar private en publieke partijen samenwerken in onderwijs, fundamenteel en toegepast onderzoek. Bij het opstellen van het rapport heeft de commissie drie externe leden in de arm genomen: Owen Huisman, manager external affairs bij de Stichting Energy Valley, Lambert Zwiers, voorzitter van VNO-NCW- & MKB Noord, en GasTerra-ceo Gertjan Lankhorst.
Op een VVD-bijeenkomst begin 2011, aan de vooravond van de Provinciale Statenverkiezingen, enthousiasmeert Lankhorst premier Rutte voor het idee. Die herfst wijst het kabinet-Rutte I de energiesector aan als één van de negen ‘topsectoren’ van Nederland. De regering kiest voor innovatieve, zogeheten ‘Green Deals’ tussen overheid en bedrijfsleven, om de transitie naar duurzame energie mogelijk te maken. GasTerra, Energie Beheer Nederland, de RUG en de Hanzehogeschool krijgen uit die pot tezamen 6 miljoen euro subsidie om op de Groningse universiteitscampus de gedroomde energiefaculteit op te richten. De Energy Academy Europe (EAE) kan van start.

Twee jaar later, in november 2013, presenteert de Energy Academy Europe haar eerste businessplan. Het instituut is inmiddels een jaar operationeel en heeft forse academische ambities. Zo moeten er in 2022 in totaal 3,000 ‘Energy Students’ deelnemen aan bestaande en nieuw op te richten energie-opleidingen. Ook wil de EAE een uniek eigen masterprogramma gaan aanbieden, waarlangs jaarlijks 250 studenten met een EAE-certificaat gaan afstuderen, en wil het de internationale top van onderzoekers op de loonlijst zetten. Zo moet de Groningse faculteit tegen 2022 de ‘spin in het web’ van het Europese energieonderzoek zijn.
De EAE raamt de operationele kosten voor de volgende vier jaar op 64 miljoen euro, bijeen te brengen via de deelnemende kennisinstellingen, bedrijven, fondsen en overheidsgelden. Met dat geld wil het instituut samen met zijn industriële partners onderzoeksprogramma’s ontwikkelen die ‘vraaggestuurd’ en ‘maatschappelijk relevant’ zijn. In de praktijk betekent dit, zo staat te lezen in het businessplan, dat al het onderzoek van de Energy Academy ‘altijd een duidelijke link heeft naar instructies en probleemdefinities die bedrijven en andere belanghebbenden formuleren.’
Dat de belangen van bedrijven het uitgangspunt voor het beoogde onderzoek vormen, is te merken. Hoewel de onderzoeksagenda van de Energy Academy Europe reikt van wind op zee tot zonne-energie en biogas, is veruit de meest toonaangevende rol weggelegd voor aardgas. Die energievorm moet volgens de EAE ‘vanwege de belangrijke rol in de energietransitie’ een ‘hoeksteen’ van de onderwijs- en onderzoeksprogramma’s blijven.
Onderzoek op basis van marktbehoeftes
In het voorjaar van 2017 klinkt kritiek er vanaf de campus zelf. Studentenorgaan Democratische Academie Groningen (DAG) maakt zich zorgen over het grote aantal fossiele partners van de Energy Academy, terwijl partnerschappen met duurzame partijen ook vijf jaar na oprichting van het kennisinstituut uitblijven.
De studenten van DAG doen een Wob-verzoek. Daaruit blijkt dat GasTerra als partner invulling kon geven aan het lesprogramma aan de Rijksuniversiteit. Zo legde het bedrijf een case study voor aan derdejaars studenten, waarin zij een ontwikkelingsstrategie moesten bedenken om het vertrouwen van de Groningers in de gaswinning te herstellen. Daarnaast konden partners als financiers mede bepalen welke onderzoeken binnen de Academy doorgang vonden.
In diezelfde lente worden de partners van de Energy Academy per brief op de hoogte gebracht van de aanstaande fusie. In de brief wordt ook de toekomstige wetenschappelijke lijn uiteengezet: onder de vlag van de NEC zal de Energy Academy zich zowel bezig gaan houden met fundamenteel als toegepast onderzoek. In het jaarverslag 2018 komt de NEC echter op die belofte terug: op pagina zes staat expliciet te lezen dat de NEC niet aan fundamenteel onderzoek doet.
Alle oplossingsrichtingen waar de NEC naar kijkt, leunen op het gebruik van aardgas
‘Wij zijn inderdaad veel meer van de toegepaste kant’, zegt Lankhorst. Dat is geboren uit pragmatisme: ‘bedrijven willen toch liever oplossingen waar ze vandaag of morgen wat mee kunnen.’ Wel wil Lankhorst proberen om in de toekomst bedrijven enthousiast te krijgen voor fundamenteel onderzoek: ‘Ik denk dat Shell daar best geïnteresseerd in is, die financieren bij de universiteit van Stanford ook een tienjarig onderzoeksprogramma van 200 miljoen euro.’
Aanvankelijk zou de NEC zich gaan richten op twee onderzoeksthema’s: ‘Gas als transitiebrandstof (Gas 2.0)’ en ‘Intelligente Energiesystemen’. Na kritiek van de provincie Groningen worden dat er vijf: ‘de Noordzee als Energieregio’, ‘Groene Waterstofeconomie’, ‘Industriële Transformatie’, ‘Lokale Energiesystemen’ en ‘Vergroening van het Gassysteem’. Een bestudering van de onderliggende subsidieprojecten leert echter dat dit vooral een herschikking van de projecten onder andere labels betreft. Het stempel van de gassector drukt nog altijd zwaar: alle oplossingsrichtingen waar de NEC naar kijkt, leunen op het gebruik van aardgas en van de bestaande gasinfrastructuur. In minimaal een vijfde van de onderzoeksprojecten waar de NEC zich in 2019 mee bezighoudt, speelt het controversiële vloeibare aardgas (LNG) een rol.
Het jaarverslag verwijst naar de ‘ambitieuze tijdspaden’ waaraan de industrie gebonden is. De NEC ziet deze tijdsdruk juist als argument om géén vaart te maken met de industriële energietransitie: liever wil zij ‘op de korte termijn de status quo voor wat betreft industriële processen handhaven en maximaal gebruik maken van bestaande industrieën en investeringen.’ De inzet van groene grondstoffen in de industrie kan wat de NEC betreft beter op de lange baan worden geschoven.
Directeur Gertjan Lankhorst legt uit dat de NEC zich erbij neerlegt dat de industrie afhankelijk is van aardgas en olie, zowel als energiebron als productgrondstof. Ook verwacht de NEC dat dit vanwege het gebrek aan alternatieven de komende tijd zo zal blijven. Derhalve richt ze haar onderzoek vooral op de verduurzaming van de bestaande (fossiele) grondstofvoorziening, bijvoorbeeld door de inzet van ‘duurzaam synthetisch gas en olie’. Volgens Lankhorst levert dit ‘op korte termijn meer op dan de inzet op groene grondstoffen. Die zijn nu nog onvoldoende beschikbaar. Die realiteit is ons uitgangspunt.’
‘Unieke rol’
Maar hoe realistisch is die realiteit? Directeur Energie van de TU Eindhoven Leatitia Ouillet nam deel aan de Klimaattafel Elektriciteit, ter voorbereiding op het Klimaatakkoord 2019. Ze krijgt geen zicht op de wetenschappelijke herkomst van de standpunten waarmee de NEC zich in het nationaal debat mengt, bijvoorbeeld dat Nederland de klimaatdoelstellingen zal halen door vol in te zetten op een groene waterstofeconomie. Ouillet: ‘Is dat gebaseerd op informatie die ik niet ken, die misschien voortkomt uit privaat gefinancierd onderzoek? Of praat de NEC vanuit het belang van de bedrijven uit de regio om zo toegepast innovatie-onderzoek te kunnen doen? Allebei is prima, als je er maar eerlijk over bent.’
Dossier
Dossier: Wetenschap op bestelling
Het onderzoeksbudget aan universiteiten is de afgelopen jaren afgeknepen. Academische onderzoekers gaan daardoor noodgedwongen op zoek naar geld buiten de universiteit, zoals bij overheidsprogramma's, buitenlandse partijen of het bedrijfsleven. De concurrentie om subsidiepotjes en private financiering zorgt ervoor dat academische onderzoekers vragen gaan stellen, die de agenda van de geldschieter dienen.
Daar komt bij dat de regering, voornamelijk via het topsectorenbeleid, de samenwerking tussen wetenschap en het bedrijfsleven stimuleert. Follow the Money onderzoekt hoe de geldstromen lopen en wat deze ontwikkelingen voor effect hebben op de wetenschap.
Dossier
Dossier: Wetenschap op bestelling
Het onderzoeksbudget aan universiteiten is de afgelopen jaren afgeknepen. Academische onderzoekers gaan daardoor noodgedwongen op zoek naar geld buiten de universiteit, zoals bij overheidsprogramma's, buitenlandse partijen of het bedrijfsleven. De concurrentie om subsidiepotjes en private financiering zorgt ervoor dat academische onderzoekers vragen gaan stellen, die de agenda van de geldschieter dienen.
Daar komt bij dat de regering, voornamelijk via het topsectorenbeleid, de samenwerking tussen wetenschap en het bedrijfsleven stimuleert. Follow the Money onderzoekt hoe de geldstromen lopen en wat deze ontwikkelingen voor effect hebben op de wetenschap.
Ondanks herhaalde vragen blijft de NEC vaag over haar bijdrage aan het wetenschappelijk onderzoek: het instituut zegt ‘onderzoeksvragen van de partners bij elkaar te brengen’ en deze te koppelen aan beschikbare subsidies, bijvoorbeeld uit Den Haag of Brussel. Over 2018-2019 zegt de instelling dat ze bij 59 projecten een ‘formele rol’ heeft gespeeld; projecten zonder contract zijn überhaupt niet in het overzicht opgenomen. In die 59 projecten treedt de NEC op als ‘coördinator’, (mede)uitvoerder, adviseur of penvoerder. Welk zeggenschap iedere rol precies met zich meebrengt, blijft onduidelijk.
Ook de financiële kant is weinig doorzichtig: het jaarverslag en de KPI-monitor vermelden wel totaalbedragen, maar niet door welke partijen die bedragen bijeen zijn gebracht en welke invloed de partijen in ruil daarvoor krijgen op het onderzoek. ‘Daar houden we geen bibliotheek van bij,’ zegt Lankhorst. ‘Uiteraard zijn er wel detailrapportages over de financiële voortgang [...] maar die kunnen we niet delen, omdat we dan eerst toestemming moeten hebben van alle consortialeden.’
Volgens directeur Lankhorst is de ‘unieke rol’ van de NEC lastig in een hokje te plaatsen. ‘Bemoeienis van de gassector is inherent aan onze werkwijze en herkomst,’ zegt de directeur, maar ook niet-industriële partners hebben invloed. In hoeverre financiers meebepalen, verschilt per onderzoek. Lankhorst: ‘Soms geeft de opdrachtgever aan wat hij wil hebben, andere keren nemen de opdrachtgevers deel in een begeleidingscommissie, dat heeft te maken met de spelregels van de subsidie.’
Lankhorst maakt ook onderscheid tussen het gezamenlijk formuleren van probleemstellingen en gezamenlijk formuleren van oplossingen. De invloed van de industrie zit volgens Lankhorst ‘aan de kant van de vraagstelling, niet de uitkomst. Dat raakt aan de wetenschappelijke integriteit, dus daar hebben ze geen zeggenschap over.’
Maar dat is niet helemaal waar. De financiering van onderzoeken en projecten komt veelal tot stand via het matchingsprincipe. Om onderzoek meer ‘maatschappelijke relevantie’ te geven, subsidiëren overheden alleen voorstellen als een derde partij — in de praktijk nagenoeg altijd een bedrijf — heeft toegezegd dit mede te financieren. Op papier lijkt dit een gebalanceerde wijze om tot ‘relevant’ onderzoek te komen, vraag en aanbod ontmoeten elkaar. In de praktijk komt de zeggenschap echter volledig bij het bedrijfsleven te liggen. Onderzoek waar zij geen (direct) rendement in zien financieren ze niet, waarna overheidssubsidie uitblijft.
Bedrijven in de bestuurskamers
Naast de onderzoeksagenda domineert het bedrijfsleven ook de bestuurskamers van de NEC. De driekoppige directie van de NEC bestaat naast algemeen directeur Lankhorst uit operationeel directeur Harold Veldkamp en financieel directeur Owen Huisman. Samen voeren zij het bestuur, op papier in samenspraak met de Stichtingsraad en het Strategisch Coalitieberaad.
Van externe onafhankelijke controle op de gang van zaken is via deze Raad van Toezicht geen sprake
Het Strategisch Coalitieberaad bestaat momenteel uit achttien partners: de NAM, Gasunie, GasTerra, EBN, Alliander, Stork, Groningen Seaports en het Noorse DVN-GL vertegenwoordigen de industrie; de overheid is aanwezig in de hoedanigheid van de drie noordelijke provincies en de gemeente Alkmaar; de Hanzehogeschool en de RUG vertegenwoordigen de academische wereld. De laatste vier stoelen zijn voor publiek-private partnerschappen met een educatief of economisch signatuur.
Volgens de statuten dragen de partners van de NEC ‘financieel en anderszins’ bij aan de doelstellingen van de organisatie. Partners die jaarlijks €100.000 of meer bijdragen, hebben — na goedkeuring van de directie — de status van ‘Strategisch Partner’ en nemen deel aan de Stichtingsraad. Dit orgaan denkt mee met en adviseert het bestuur over het beleid, de financiën en de te volgen ‘strategie op het gebied van de ontwikkeling van de energiesector.’ De positie van de leden van deze Stichtingsraad heeft iets weg van aandeelhouders: in ruil voor een (substantiële) bijdrage krijgen ze zeggenschap over de koers van de NEC.
In de praktijk telt de Stichtingsraad echter maar zes leden: de NAM, Gasunie, GasTerra, EBN, de RUG en de Hanzehogeschool. De (gas)industrie is hier overtuigend het breedst vertegenwoordigd, net als in de directie van de NEC. Ze levert ook de voorzitter van de Stichtingsraad: huidig GasTerra-ceo Annie Krist. De overige partners, die in het jaarverslag nog tezamen met de andere zes onder de ‘Strategische Coalitiepartners’ worden geschaard, hebben in de praktijk dus geen enkele ‘strategische’ status of bijbehorende bevoegdheden. Het ‘Strategisch Coalitieberaad’, dat in dit licht een verwarrende benaming heeft, heeft geen statutaire functie binnen de NEC. Wat heet: het orgaan komt überhaupt niet in de statuten voor. Dit maakt dat de provincies ondanks hun rol als subsidieverstrekkers geen statutaire bevoegdheden ontlenen aan zitting dit orgaan.
De drie organen met werkelijke zeggenschap over de inhoudelijke koers en besteding van middelen zijn daarmee de directie, de Stichtingsraad en de Raad van Toezicht, waarbij de laatste bij meningsverschillen als scheidsrechter optreedt. Maar deze Raad van Toezicht is gekozen door de Stichtingsraad, dus van externe onafhankelijke controle op de gang van zaken via deze raad is geen sprake. En de directie is weer poortwachter tot de Stichtingsraad.
De Noordelijke Rekenkamer uitte de afgelopen jaren herhaaldelijk forse kritiek op de voorgangers van de NEC. In 2011 oordeelde de Rekenkamer bijvoorbeeld dat het bestuur en functioneren van de Stichting Energy Valley niet transparant waren. Omdat de provincies niet vertegenwoordigd waren in een statutaire organisatie en voortgangsrapportages het karakter van ‘branding’ hadden, hadden zij weinig zicht op- en controle over hoe door hen verstrekte subsidies werden besteed.
Twee jaar later concludeerde de Rekenkamer dat de miljoenensubsidies die de provincies via de Energy Valley hadden geïnvesteerd om over te schakelen van fossiele naar duurzame energie, nauwelijks het beoogde resultaat hadden behaald. En in 2018 kraakte de Rekenkamer het gebrek aan controle die de provincies Groningen, Drenthe en Friesland hadden over verstrekte subsidies aan de topsectoren, waaronder de energiesector af. Daardoor bleef onduidelijk of de overheidsgelden tot de door de bedrijven beloofde werkgelegenheid leidde.
In een reactie laat directeur Gertjan Lankhorst weten dat de provincies Groningen, Drenthe en Friesland op basis van de bevindingen van de Rekenkamer ervoor hebben gekozen geen rol in de Raad van Toezicht te vervullen, om belangenverstrengeling tussen de rollen van financier en toezichthouder te vermijden. Met de regionale overheden is een aparte subsidie- en werkafspraak gemaakt met een eigen verantwoording.
Ook de provincies zelf ervaren het niet als een probleem dat zij geen bevoegdheden ontlenen aan hun deelname aan het Strategisch Coalitieberaad. Tot aan vorig jaar liep de subsidie via een aflopende constructie met Stichting Energy Valley, dat de subsidieaanvraag afstemde op een door de provincies opgesteld Programma van Eisen; verantwoording verliep via jaarrapportages en tussentijdse rapporten. Deze regeling wordt dit jaar voortgezet met de NEC.
Waterstof als toekomstdroom
Dat de gaswinning in Groningen in 2022 wordt beëindigd, ziet de directeur niet als een bedreiging voor de dragende partners van de NEC. Lankhorst, die dit jaar overigens wel zelf afzwaait als directeur: ‘Al bij oprichting van GasTerra was duidelijk dat de gaswinning eindig zou zijn. Dat moment komt eerder dan verwacht. We wilden bereiken dat de kennis van de energiemarkt voor Groningen behouden zou blijven. Voor Gasunie is er vooralsnog veel werk het gassysteem in stand te houden en is er perspectief op een nieuwe toekomst, als het bedrijf een rol krijgt bij het transport van andere gassen als waterstof en CO2.’
Wie later dit jaar over de N34 langs Emmen rijdt, ziet de toekomstvisie van de NEC werkelijkheid worden. Tot vorig jaar brandde daar de veiligheidsfakkel van de NAM-gaszuiveringsfabriek; begin 2018 werd de fabriek gesloopt en kreeg Drenthe in haar plaats de eerste waterstoffabriek van Nederland. De fabriek moet onderdeel gaan uitmaken van de zogeheten Hydrogen Valley. Naar model van Silicon Valley wil Noord-Nederland zichzelf hiermee profileren als ‘de groene waterstofregio van Europa.’ De New Energy Coalition is samen met het Samenwerkingsverband Noord-Nederland aanjager van het project.
In totaal is er 90 miljoen euro gemoeid met de ontwikkeling: de EU neemt 20 miljoen voor haar rekening, de rest wordt bijeengebracht door de 31 publieke en private partijen. De investering moet leiden tot een ‘volledig functionerende groene waterstofketen’, waarbinnen een cluster van projecten gericht is op de grootschalige productie van waterstof voor de industrie, energieopslag en transport. Aan concrete doelstellingen voor het initiatief, dat in 2020 moet starten, hebben de indieners zich evenwel nog niet verbonden.
Waterstof is pas sinds kort een speerpunt van de NEC. Dat was vroeger wel anders: al in de tijd van de Energy Academy Europe wilden enkele wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen mensen bij de EAE op ‘waterstof’ zetten. Ook de overheid was vanuit de Green Deals-subsidies bereid om geld vrij te maken. Het bedrijfsleven zag evenwel geen brood in dit onderwerp, en als gevolg van het matchingsprincipe ging de investering in het onderzoek niet door.
Maar anno 2020 is waterstof volgens Lankhorst ‘de hype voorbij’. Nu de gaswinning wordt stopgezet, hebben gasbedrijven er immers een groot belang bij dat hun infrastructuur opnieuw kan worden ingezet — en dus niet plotsklaps waardeloos wordt. Waterstof kan via hetzelfde netwerk getransporteerd worden als aardgas en is dus een ideale oplossing. En, ook prettig: voor de aanzienlijke investeringen die deze omschakeling vergt, zijn zowel op nationaal als internationaal niveau steeds grote subsidies te verkrijgen.
Hoewel het wetenschappelijk nog onduidelijk is op welke schaal en termijn waterstof kan worden ingezet om de uitfasering van fossiele brandstoffen mogelijk te maken, weet de NEC haar waterstofplannen al op de tekentafels van het bedrijfsleven en politiek te krijgen. Afgelopen juli kreeg VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer in zijn kantoor in de Malietoren in Den Haag het rapport The Dutch Hydrogen Economy in 2050 overhandigd. De NEC schreef dit in opdracht van Gasunie; het bedrijf had tevens zitting in de adviescommissie — onder leiding van hoogleraar Energie en Duurzaamheid Catrinus Jepma — die de auteurs bijstond.
Een dag later nam De Boer deel aan het Algemeen overleg Klimaat & Energie in de Tweede Kamer. Hij noemde waterstof ‘de enige echte wereldmarkt voor duurzame energie die zal ontstaan,’ was enthousiast over de kansen die deze energiebron ondernemend Nederland kan bieden en benadrukte dat Nederland de eigen positie als ‘waterstofland’ moet overbrengen bij de nieuwe Europese Commissie.
Ook minister van Economische Zaken en Milieu Eric Wiebes heeft zich in een Kamerbrief al lovend uitgelaten over de wijze waarop Noord-Nederland zich met waterstof, de nieuwe energy hub in Emmen en de geplande ontwikkeling van offshore windenergie in Groningen profileert als ‘nationaal energiecentrum’. Kort na deze lofzang zegt de minister tot 60 miljoen subsidie per jaar toe in reactie op een alarmistische open brief waarin Shell, Gasunie en Groningen Seaports samen met veertien andere bedrijven stellen dat het uitblijven van subsidies de totstandkoming van de waterstofeconomie bedreigt.
‘Zonder duidelijkheid over hoe de onderzoeksagenda wordt bepaald, kan deze van alle kanten worden beïnvloed’
Directeur Energie van de TU Eindhoven Laetitia Ouillet heeft zo haar twijfels over de waterstofdromen van de NEC. Zij ziet hoe ‘bizarre’ subsidies en investeringen in waterstof worden gepompt, maar dat er nauwelijks geld wordt vrijgemaakt voor fundamenteel onderzoek naar waterstof. Dit terwijl fundamenteel onderzoek en het aantrekken van hoogleraren volgens Ouillet nu juist hard nodig zijn om waterstof te laten uitgroeien tot een serieuze oplossing binnen de energietransitie. De oproep van Ouillet om in fundamenteel onderzoek te investeren, vond aan de Klimaattafels echter geen steun bij de Gasunie en GasTerra.
Ouillet ziet een vervaging van de grens tussen de regionale economische belangen van Noord-Nederland en de academische onderzoeksagenda van de NEC. Met de eenzijdige inzet op waterstof spiegelt de NEC beleidsmakers nu een ‘sprookjesscenario voor groene waterstof’ voor. Nederland kan de groene productie van waterstof technologisch voorlopig nog helemaal niet waarmaken: ‘Tot die tijd wordt het gewoon grijs of maximaal een beetje blauw.'
Waterstof is een gasvormige energiedrager. Waterstof komt in drie ‘tinten’: ‘grijs’, ‘blauw’ en ‘groen’. Bij grijze waterstof wordt de benodigde energie opgewekt uit fossiele brandstoffen, vooral aardgas. De CO2 die bij dit proces vrijkomt, wordt bij de blauwe variant opgeslagen in lege gasvelden. Waterstof geldt pas als groen wanneer deze volledig wordt opgewekt uit duurzaam geproduceerde elektriciteit.
Ouillet heeft haar bezwaren naar eigen zeggen herhaaldelijk kenbaar gemaakt bij de organisatie, ‘maar de New Energy Coalition wuift iedere kritiek weg onder het mom dat zij met waterstof in de toekomst alles op gaan lossen.’
De wens om vanuit verschillende partijen samen te werken om grote vraagstukken op te lossen, is er een die breder gedragen wordt, ook door onze overheid. Onder andere door slinkende subsidies, worden ook wetenschappers vaak gedwongen daar in mee te gaan. Dat kan mooie resultaten opleveren, maar ook resulteren in behoudende oplossingen die vooral het belang dienen van commerciële partijen, of ten koste gaan van transparantie over dat onderzoek.
‘In principe is er niks mis met geld ontvangen van het bedrijfsleven,’ zegt Anne Beaulieu, hoofddocent Wetenschap- en Technologiestudies aan de RUG. De Canadese coördineerde vanaf 2011 namens de RUG de stuurgroep die de onderzoeksagenda van de Energy Academy moest bepalen. ‘Als de samenwerking goed wordt ingericht kan dat zeker, maar noch de Energy Academy Europe toen, noch de New Energy Coalition nu zijn volwassen genoeg om dat in de praktijk te brengen. Zonder duidelijkheid over hoe de onderzoeksagenda wordt bepaald, kan deze van alle kanten worden beïnvloed.'
Volgens Beaulieu is de NEC niet transparant over de invloed van het bedrijfsleven op het NEC-onderzoek en is er eigenlijk geen controle op die invloed. Dat de fossiele industrie oververtegenwoordigd is in de bestuursorganen, stemt haar soms somber. ‘Op de donkerste dagen denk ik: de energiefaculteit is kidnapped!’
48 Bijdragen
Roland Horvath 7
CO2 wil men opslaan in lege gasvelden. Als daarmee de ondergrond in Slochteren zou kunnen gestabiliseerd worden, dan kan men dat misschien overwegen. Alhoewel, als de grond zou kunnen gestabiliseerd worden door een gas dan kan men er evengoed lucht inpompen.
CO2 is gevaarlijk als het vrijkomt boven de grond. Het is zwaarder dan lucht en blijft dus hangen bij windstilte. Dan is zo'n wolk dodelijk.
CO2 kan beter ontbonden worden in koolstof C en zuurstof O2. Daar is veel energie voor nodig maar die kan uit zonenergie gewonnen worden.
Nog een stap verder: De CO2 kan uit de lucht gewonnen worden, wat reeds gebeurt, en ontbonden in C en 02 en dan kunnen met de koolstof en met waterstof, gewonnen uit water, ook koolwaterstoffen zoals benzine gemaakt worden. Als er evenveel CO2 uit de lucht gehaald wordt als er door verbranding wordt ingebracht, is er niets aan de hand.
Over duurzame productie methoden moet blijkbaar beter nagedacht worden. Er zijn tal van mogelijkheden.
Ferry de Boer 7
Pijnlijk om te lezen dit soort dossiers en hoe de overheid met dit soort beleid er voor zorgt dat overwegend het private belang wordt gediend.
Zou mooi zijn als studenten dit massaal de rug toe keren uit protest.
Daniel Dieben
Dat rijmt echter totaal niet met het beleid van de netbeheerders dat gasverlaters op eigen kosten momenteel hun gasleidingen moeten laten verwijderen. Iets wat als een soort afsluitboete gezien kan worden. Ze rekenen daar 600 tot 700 euro voor.
Op Tweakers.net loopt een topic met honderden gasverlaters en hun ervaringen met de netbeheerders: https://gathering.tweakers.net/forum/list_messages/1951574.
De netbeheerders hanteren momenteel behoorlijke schimmige praktijken om consumenten ervan te overtuigen dat zij moeten betalen voor de verwijdering van die gasleidingen terwijl dat hoogst onzeker is. Volgens ons is er namelijk totaal geen wettelijke basis waarop je als consument gebonden bent om deze kosten te betalen. Tot op heden (het draadje loopt al jaren) hebben netbeheerders nimmer argumenten aan kunnen dragen waarom dit wél het geval is. Zelfs intimidatie door gerechtsdeurwaarders schuwt men niet. Een ander punt wat men aanhaalt is milieuwetgeving: het achterlaten van gasleidingen zou een ‘milieudelict’ zijn. Daar staat tegenover dat geen enkele netbeheerder hoofdleidingen uit de grond haalt als zij niet meer gebruikt worden.
Wellicht ook eens interessant voor FTM om in te duiken? Ik ben zelf bijvoorbeeld heel benieuwd naar de wijze waarop de netbeheerders met de ACM samenwerken om op dit gebied tot beleid te komen. De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen waarin men heeft aangegeven een 50/50 regeling te wensen. Er zijn echter goede aanwijzingen dat deze regeling wettelijk helemaal niet mogelijk is omdat dot botst met consumentenwetgeving.
squarejaw 5
Hendrik Faber 4
En het is toch niet gek dat Nederland in CO2 opslag (geen voorstander) en waterstof investeert. IJsland gaat toch ook niet investeren in gas of Frankrijk in gas. Ander netwerk met andere energie bronnen.
Nu ik dit artikel lees dan blijkt dus dat vooral de oude industrie nog aan het roer staat. Het is niet gek dat de oude partijen met ervaring in het gas nu ook betrokken zijn bij waterstof. Maar dan wel naast de overheid, niet boven de overheid.
Nico Janssen 7
Overigens zou het goed zijn als hier ook op FTM een x een breed onderbouwd debunking artikel over de toekomstige waarde van waterstof wordt gepubliceerd. Ook bij de volgers van FTM lopen nog talloze believers in waterstof rond helaas, terwijl waterstof op zowel financiële als klimaattechnische gronden aankomende decennia slechts een beperkte rol zal spelen in de energietransitie. Het is wat dat betreft op dit moment een regelrechte hoax. In belangrijke mate overigens gevoed door de fossiele sector, wat ook goed uit het artikel naar voren komt.
MaartenH 10
Nico JanssenNico Janssen 7
MaartenHMaartenH 10
Nico JanssenJan Smid 8
Nico Janssenhttps://www.wired.com/story/china-is-still-building-an-insane-number-of-new-coal-plants/
https://www.reuters.com/article/us-climate-change-china-coal/china-plans-226-gw-of-new-coal-power-projects-environmental-groups-idUSKBN1W40HS
Nico Janssen 7
Jan Smid????? Waar baseer je dit op Jan? Jouw bericht klinkt juist als trollen.
Er is geen artikel op de website dat iets stelt over CHINESE kolencentrales, wel overigens over CHILEENSE kolencentrales. Pak hem beet de andere kant van de wereld...
Wietze van der Meulen 6
Nico JanssenIk zag laatst deze docu over het watergebruik van de avocado-teelt in Chili.
https://m.youtube.com/watch?v=2qBsIN9DfU4
Als ik Chili was zou ik me wat meer zorgen maken over het waterverbruik in dit deels (semi)aride land dan over het sluiten van kolencentrales......
Hetzelfde geldt overigens voor de katoenteelt in Australië (en heel veel meer waterverslindende teelten in (semi)aride gebieden).
Wat China er aan coal power plants bij wil bouwen is ongeveer 10-20 x ons gemiddeld benodigd vermogen (jaarrond) van zo’n 13 GW. En dan hebben ze er ook al een 1.000 GW aan coal power plants staan....
Maar goed DE werkplaats van de wereld verbruikt natuurlijk wel wat stroom....
Wat de energietransitie van Nederland betreft is mijn inschatting dat het vooral neerkomt op het overschakelen van Nederlands gas op buitenlands gas. Per pijpleiding of LNG-terminal.
Nico Janssen 7
Wietze van der MeulenWietze van der Meulen 6
Nico Janssenhttps://www.mining-technology.com/features/feature-the-worlds-biggest-coal-reserves-by-country/
Ze kunnen ook gas uit Rusland importeren en doen dat ook wel:
https://www.reuters.com/article/column-russell-natgas-china/column-chinas-new-russian-natural-gas-pipeline-wont-worry-lng-oversupply-will-russell-idUSL4N28C1DT
https://en.m.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_natural_gas_proven_reserves
Maar als het gaat om energiepolitiek is het erg belangrijk dat je in ieder geval deels zelfvoorzienend bent. Dat China zijn eigen kolen laat zitten en overstapt op (veel buitenlands) gas, zie ik daarom niet zo snel gebeuren.
Wat voor China geldt, geldt ook voor India.
Nico Janssen 7
Wietze van der MeulenJan Smid 8
Nico JanssenTies Keyzer
Nico JanssenDank voor het lezen van ons artikel en je reactie.
We hebben in dit artikel de focus gelegd op de balans tussen bedrijfsleven, overheid en wetenschap binnen de NEC en de invloed die dit heeft op de onderzoeksagenda en -output.
Daarin laten we personen met verschillende meningen aan het woord. In sommige gevallen, zoals wat betreft (de toepassing van) waterstof, laten we het verschil in opvatting zien van zij die bij deze transitie betrokken zijn. Zo krijgt onze lezer een beeld van de verschillende argumenten (en de kwaliteit daarvan) In andere gevallen gebruiken we verzamelde documentatie om stellingen aan te staven, zoals de rapporten van de Noordelijke Rekenkamer.
Het blijkt lastig om dat bij iedere stelling te doen zonder de lengte en vooral de balans in het artikel te verstoren. Wat betreft waterstof zeggen wij bijvoorbeeld niet dat het huidige gasnetwerk *zonder aanpassingen* kan worden ingezet. Uitleg hiervan vereist echter een secure uiteenzetting, willen we dat geblanceerd doen - de levendige discussie onder je reactie is in dit licht tekenend.
In een volgend artikel zijn we van plan wel nadrukkelijker aandacht te besteden aan waterstof en de belangen, visies en onderzoeken over de plaats in de energietransitie. Ik hoop dat je dan ook weer meeleest.
Vriendelijke groet,
Ties
Nico Janssen 7
Ties KeyzerIk ben zeer benieuwd en zal zeker meelezen! Want is denk ik zeer belangrijk om meer aandacht aan waterstof te geven (zin en en onzin) en welke belangen hierbij spelen en wat hier nu precies in de media gebeurt. Als jullie nog namen van experts op dit dossier nodig hebben, mail gerust.
sebastiaan visser 2
Bijvoorbeeld, er ligt een netwerk van gasleidingen door heel Nederland. Het inzetten van deze leidingen + kennis van gasmensen om waterstof te gaan vervoeren is een oplossing die relatief weinig inspanning kost gelet op het mogelijke resultaat.
Een nieuw netwerk van warmwaterleidingen heeft aanzienlijk minder potentie + hogere kosten (om een voorbeeld te geven).
Volgens mij moeten we de bestaande kennis juist veel meer gebruiken om tot werkbare en effectieve oplossingen te komen, in plaats van van bovenaf bedenken hoe de wereld er uit zou moeten zien, om er later achter te komen dat dit in de werkelijkheid toch niet haalbaar lijkt te zijn...
MaartenH 10
sebastiaan visserJe moet dus echt objectief zijn bij vernieuwing. Dat staat gebruik maken van oude kennis niet in de weg. Daarvoor heb je onafhankelijke wetenschap en instituten nodig.
sebastiaan visser 2
MaartenHWat vindt u van het idee om de huidige gasinfrastructuur relatief eenvoudig aan te passen en er waterstof mee te gaan transporteren?
MaartenH 10
sebastiaan visserWat aanpassen huidige gasinfra naar waterstof betreft, heb ik niet zo'n sterk idee. Laten we objectief bepalen of dat een goed plan is. De huidige situatie lijkt weinig objectief te zijn.
Roland Horvath 7
MaartenHDat wat snel, op korte termijn, furore maakt, is meestal gauw uitgeblust en verlaten. Wat op lange termijn aanvaard wordt, heeft meestal geen bruisende en wervend begin gekend, eerder een wat moeilijke acceptatie. Dat is normaal. Zoals Edward de Bono al zei, "we overleven door ons gebrek aan creativiteit."
De elektrische auto en waterstof als brandstof: Waterstof wordt al tientallen jaren aangeduid als de toekomstige opslag van energie. Maar waterstof is nogal corrosief en het is maar op te slaan onder hoge druk, moeilijk. Een verbinding met koolstof, wat dan resulteert onder andere in propaan, butaan en benzine wordt afgewezen. Hoewel de opslag van die zwaardere gassen en de vloeibare koolwaterstoffen veel makkelijker is. De rol van CO2 in de klimaat verandering wordt waarschijnlijk overdreven. En men introduceert veranderingen veel te bruusk.
De elektrische auto zal nog een 30 à 40 jaar moeten wachten om 100% inzetbaar te zijn. De veiligheid van batterijen met een grotere capaciteit dan de huidige kan niet gegarandeerd worden. Bovendien, de grondstoffen, onder andere lithium, ontbreken om iedereen van een elektrische auto te voorzien.
Jan Smid 8
Roland HorvathOver die accu's van die elektrische auto, hoe denk je hoe dat lithium verkregen wordt en hoe het landschap na winning eruit ziet?
Nico Janssen 7
Jan SmidMarco Roepers 6
Nico JanssenIk ben erg benieuwd waar die waterstof vandaan komt.
Nico Janssen 7
Marco RoepersWietze van der Meulen 6
Nico JanssenEnige nieuwsfeitjes:
https://news.cision.com/nel-asa
Nu is het wel zo dat elektrolyse even goed wil met groene stroom als met semi-groene stroom of met grijze stroom.....(of wat er op een gegeven moment maar uit het stopcontact komt). Als de die afgenomen grijze stroom weer “compenseert”, ben je dus toch weer mooi duurzaam bezig.....(of aan het greenwashing).
Hierbij overigens het jaarrapport 2018 van NEL.
https://mb.cision.com/Public/115/2795258/82e32828c5df24d0.pdf
Groene waterstof is alleen aantrekkelijk als je 24/7 over goedkope, groene, stroom kunt beschikken. En dat is toch wel wat een probleempje....
Nico Janssen 7
Wietze van der MeulenHendrik Faber 4
Marco RoepersDit staat in het nieuwsbericht. Het waterstof wordt dus gemaakt van groenestroom uit Duitsland, waarschijnlijk is dat zon of windenergie.
Marco Roepers 6
Hendrik FaberIn Groningen is klaarblijkelijk niet een dergelijke installatie voorhanden om de bussen van waterstof te voorzien. Het toont de achterstand aan die in het atikel wordt aangestipt.
Nico Janssen 7
Hendrik FaberNico Janssen 7
Roland HorvathOver elektrische rijden en elektrische auto's: de verwachting in de autosector is dat over een jaar of 5 ca. 70% à 80% van het aandeel verkochte auto's elektrisch is.
Marco Roepers 6
Roland HorvathMisschien dat de New Energy Coalition daaraan denkt.
Wat het betreft het maken van bijvoorbeeld methaan door CO2 af te vangen. Ik heb vernomen dat CO2 in de atmosfeer in te lage concentratie voorkomt (was dat niet 0,5%?) om bruikbaar te zijn. Het gaat dan om CO2 uitstoot van bedrijven en centrales die afgevangen wordt en dan gebruikt wordt om methaan te maken.
Ik ben trouwens geen tegenstander van biogas en dergelijke. Ik denk dat dat wel potentie heeft. Het ligt er er maar aan hoe het gebeurt.
Nico Janssen 7
Marco RoepersMarco Roepers 6
Nico JanssenNico Janssen 7
Marco RoepersOok interessant vind ik dat er steeds meer aandacht is voor gebruik / kweken van kroos. En dan heb je natuurlijk nog knip, snoei- en ander tuinafval, dat nu vaak voor biomassa verbranding wordt gebruikt, maar dat je beter voor biomassa vergisting kunt gebruiken, afhankelijk van de markt voor het maken van compost, want daaruit wil je het niet wegtrekken. Gebeurt bij biomassa verbranding overigens wel veelvuldig en is op die manier een hele slechte zaak, omdat dan juist weer meer veen wordt afgegraven voor compost, wat een echte CO2 killer is.
Er schijnt ook iets als superkritische vergassing aan te zitten komen van rioolwater.
Bij elkaar zal dat nooit onze energiebehoefte kunnen dekken, maar als we op die manier 20 à 25% van onze elektriciteitsbehoefte kunnen invullen hoeven we echt geen peperduur waterstof te gaan gebruiken voor de benodigde flexibiliteit en garanderen van de baseload.
Nico Janssen 7
MaartenHVandaar dat het goed zou zijn als #FTM eens wat nader op die waterstof hype inzoomt i.p.v. het als een zijlijn uit een ander dossier te bespreken (zoals in dit artikel).
wilag kater 5
Nico JanssenIn het nagesprek van de Herzberglezing 2019 maakt Dijkgraaf (zie YouTube) daar ook gewag van, ik parafraseer: tegenover elke wetenschapper, die met één hand achter de rug gebonden is aan de nuances van normale wetenschappelijke twijfel, staan duizenden klaar om zonder twijfel alle nuances van tafel te vegen.
Van deze permanente ongelijkheid lijkt flink gebruik gemaakt te worden door grote spelers die belang hebben bij rookgordijnen rond betrouwbare basiskennis. Dit is niet nieuw maar wel extra tragisch als je bedenkt dat de mensheid alles uit de kast zal moeten halen om zichzelf te overleven de komende eeuwen.
MaartenH 10
Kunnen jullie iets doen aan het 'minnen'?
Ik word hier nu vier keer gemind op reacties die daar totaal niet om vragen, die niet controversieel of wat dan ook zijn. Ik zie dat ook bij andere mensen, Lydia Lembeck bijvoorbeeld. Er is iemand die iedere reactie van haar van een min voorziet, los van de inhoud. Misschien hebben Lydia en ik ooit een keer die persoon/personen daar aanstoot toe gegeven, waarbij je je kunt afvragen of dat aan die persoon ligt of aan de reactie.
Maar dat kan toch niet de bedoeling zijn? Toch gebeurt het.
Ik weet niet of jullie kunnen nagaan wie de minnen uitdeelt. Als jullie dat kunnen spreek die persoon of personen daar op aan. Als jullie dat niet kunnen en/of willen, schaf dan de min-optie af.
Update: de minnen zijn ondertussen weg (door iemand die ze heeft 'opgeplust' , maar dat neem niet weg, dat er iets moet gebeuren aan deze onzin.
Jan Smid 8
MaartenHWietze van der Meulen 6
MaartenHIk zie ook niet zo het voordeel van plussen of minnen. Als er binnen een groep wordt geplust, kan dat iets zeggen over de mening van de meerderheid (of enkelen die fanatiek plussen en minnen). Maar of het punt dat naar voren wordt gebracht daarmee meer of minder valide is, blijft de vraag.
En als we dan toch tips geven aan de redactie van FTM, hierbij de tip om weer eens een beroep te doen op Sam Gerrits (als het gaat om energietechniek binnen onderzoeksjournalistiek).
In de artikelen van Sam die zijn verschenen, zag ik vaak de nodige berekeningen naar voren komen waarmee stellingen of verwachtingen werden onderbouwd. Dat zie je ook in de onderzoeksjournalistiek helaas niet veel.
Sam was misschien niet altijd even subtiel en grondig maar we hebben toch allemaal onze zwakheden? (de schone taak van de eindredactie is ook om daarop toezicht te houden).
Want juist met instanties als NEC is het van groot belang om zaken betreffende onze nationale energiehuishouding met cijfers te onderbouwen.
Jan Smid 8
Oké maar trek dan die lijn eens door naar de elektrische voertuigen. Je rijdt dus pas duurzaam als de accu's op duurzame wijze tot stand komen en op duurzame wijze hergebruikt kunnen worden en middels zonnepanelen of windmolen opgeladen worden maar hoe controleer je dat eigenlijk? En hoe controleer je dat als de materialen in andere landen worden geproduceerd? Sla ik de plank mis als ik zeg dat de gehele energietransitie gewoon bedrog is? En hoe controleer je of de verkregen groene duurzame stroom ook echt middels windmolens of zonnepanelen zijn opgewekt? Zie ook onderstaande linkjes
https://groengas.nl/groen-gas/wat-is-groen-gas/
https://www.ad.nl/nieuws/terwijl-consumenten-massaal-kiezen-voor-groene-stroom-lopen-leveranciers-de-kantjes-ervan-af~aa1b45bf/
wilag kater 5
Jan SmidJan Smid 8
wilag katerEn als een elektrische auto wordt opgeladen, hoe weten we dat het geen kolenstroom is waarmee we dus het probleem gewoon verplaatsen?
Mira Sys 1
Sanne 86
Pe. B. 2
Dan heb ik de laatste tijd ook mijn bedenkingen, over het klimaatvraagstuk. CO2 is toch nodig voor bomen om ons zuurstof te produceren? Plus het feit dat bomen zorgen voor verkoeling. (vond laatst een waarschuwing van de NASA) Waarom worden er dan in rap tempo bomen gekapt? Procentueel worden er in Nederland in sneller tempo bomen gekapt dan in bijvoorbeeld de Amazone. Als je dan te horen krijgt dat voor de introductie van het 5G netwerk (hoge/grote)bomen moeten wijken omdat ze het signaal verstoren, zijn er hele andere dingen van belang dan de gezondheid en welzijn van de samenleving, en/of het milieu.
Want voor dat 5G netwerk zullen ontzagwekkende grote hoeveelheden extra energie nodig zijn....
Ik begin steeds meer te geloven dat we massaal flink verneukt worden.
De "oplossingen" voor de klimaatcrisis liggen er volgens mij meer in om nu toch eens wat zuiniger om te gaan met energie i.p.v. steeds maar meer te gaan gebruiken met die zogenaamde technologische "vernieuwingen". De energie voor de elektrische auto's zal toch ook opgewekt moeten worden......
En gas was toch jarenlang de meest schone fossiele brandstof?