
Niet de adel, maar de adel van geest moet terug
Cees van Lotringen ziet in televisiepresentator Jort Kelder een persoon die achter een façade van ironie en prijzig Italiaans maatwerk een goed gevoel voor ethiek en verantwoordelijkheid verborgen houdt.
Lang werd hij gezien als een querulant in de journalistiek, iemand die als (voormalig) hoofdredacteur van zakenblad Quote en als tv-presentator toch vooral zocht naar de lichtheid van het bestaan. Hij was daarin vermakelijk, een graag geziene gast op feesten en partijen, want die rol paste hem als een jas. Maar inmiddels weten we beter: Jort Kelder heeft vele talenten. Achter zijn lichte toets, gaat een door hemzelf tot dusver zwaar onderbelichte kwaliteit schuil, namelijk dat hij weet te benoemen wat onbenoemd dreigt te blijven.
Hoe heurt het eigenlijk?
Zo breekt hij in het televisieprogramma 'Hoe heurt het eigenlijk?' een lans voor de adel. Dat is niet de daad van een parvenu, maar van iemand die begrijpt dat de adel als een aristocratie een voorbeeld kan zijn voor de overwegend losgezongen elite die onze politiek en ons bedrijfsleven nu leidt. De adel kwam ter sprake toen Jort Kelder en SP-voorzitter Jan Marijnissen onlangs als gasten optraden in het discussieprogramma Buitenhof. Aanleiding waren de uitkomsten van een onderzoek van het Sociaal & Cultureel Planbureau. Daaruit kwam ondermeer naar voren dat het volk de elite in toenemende mate wantrouwt.Het volk wantrouwt de elite in toenemende mateMarijnissen begreep dat wel. Kijk naar de woningcorporaties en de misstanden die daar hebben plaatsgehad en die het wantrouwen voeden, zei hij. Maar Kelder plaatste onmiddellijk een kanttekening: de kloof tussen 'upstairs' en 'downstairs' is er altijd geweest. Maar nu komt dat wantrouwen aan de oppervlakte door de sociale media waardoor iedereen zijn eigen uitgever is en kan zeggen wat hij wil. Uit die kakafonie van veelal ongefundeerde stemmen doemt het beeld op van een zelfverrijkende top.
Zijne exuberantie mr. J.P.W. Kelder
Rentmeesterschap
Kelder zette die opgeklommen middenklasse af tegen de oude adellijke elite die in generaties denkt en zichzelf ziet als rentmeester van een overdraagbare maatschappelijke positie en verantwoordelijkheid, van bezit en goede naam. Marijnissen was het zowaar met Kelder eens. De macht van de adel had altijd een sociale component gehad, verbonden met de grond en de (lokale) gemeenschap. Dat was een relatie die tientallen, soms wel honderden jaren overspande.Waarom schieten zoveel mensen uit de middenklasse uit de bocht als ze tot de elite doordringen?Maar waarom schieten relatief zoveel mensen uit de middenklasse uit de bocht als ze tot de elite doordringen? Die vraag werd in Buitenhof helaas niet gesteld. De afgelopen jaren zijn al vele pogingen tot een verklaring van deze ontsporingen gedaan. Het zijn voorbeelden van hebzucht en jaloezië, van individualisering en globalisering, van peer pressure en van het geloof dat je recht hebt op dat topsalaris en die bonus. Kelder deed zelf rond de kerstdagen nog een poging in het tv-programma 'De verleiding van het grote geld' er een verklaring voor te vinden. Ikzelf heb in mijn boek Een van de jongens, verleiding en fraude in de top van ABN Amro ook naarstig gezocht naar het antwoord op deze vraag. Vier jaar lang heb ik gesprekken gevoerd met de hoofdpersoon van dit boek, voormalig concerndirecteur Serge Bakker, en daarbij zijn alle bovengenoemde verklaringen de revue gepasseerd. Ze zijn allemaal waar, deze symptomen van de hedendaagse hedonistische mens maar bevredigend vond ik het toch niet.
Adel van de geest
Ik denk dat Rob Riemen het dichtst bij een verklaring en een mogelijke oplossing is gekomen. De directeur van het Tilburgse Nexus-instituut bepleit een terugkeer - niet naar de adel, maar naar 'de adel van de geest'. Hij doet dat in het gelijknamige essay uit 2009 waarvoor de Amerikaan Walt Whitman de inspirator is geweest. Whitman stelt dat er een kloof is tussen Amerika als idee en Amerika als realiteit. Het filosofische idee achter de Amerikaanse democratie is dat de hoogste vrijheid wet wordt. Want wie niet vrij is, kan niet in waarheid leven. Maar politieke vrijheid, dat wil zeggen een systeem met politieke instituties en stemrecht, zal niet voldoende zijn voor een duurzame democratie. Daarvoor is meer nodig, namelijk een geestelijk klimaat waarin de zoektocht naar waarheid, schoonheid, goedheid en liefde centraal staat. De naoorlogse elite heeft lang gehandeld naar dat inzicht dat politieke vrijheid niet zonder een gezond geestelijk klimaat kan; dat vrijheid zonder verantwoordelijkheid onhoudbaar is. Maar met de maatschappijrevolutie van de jaren zestig van de vorige eeuw veranderde er iets onmiskenbaar: individualisering en vrijheid werden doelen op zich en toen in de jaren negentig marktwerking als dominante kracht daar bij kwam, gevolgd door de opkomst van sociale media die een vrijbrief gaf om ongeremd(e) ongefundeerde meningen te verkondigen, was het hek van de dam.Anker Verlichting losgeslagen
Door deze hekgolven van verandering is het anker van de Verlichting losgeslagen. We weten niet meer waar het allemaal om begonnen is; waarom vrijheid en waarheid de hoogste doelen van zeventiende en achttiende eeuwse verlichtingsfilosofen als Baruch Spinoza zijn geweest. Zij zetten zich af tegen religieuze fundamentalisten en autocraten, tegen intolerantie en tegen de onvrijheid tot zelfstandig denken. Spinoza schreef in zijn Ethica dat het ware geluk alleen kan bestaan in wijsheid en kennis over de waarheid. Dat is een kennis die alleen kan worden bereikt door het menselijk verstand en het menselijk denken. Wie zich door vrijheid en waarheid laat leiden, kan het blijvende, ware goede vinden. De ware vrijheid, aldus Spinoza, bevindt zich in de vrijheid van de geest.De ware vrijheid, aldus Spinoza, bevindt zich in de vrijheid van de geestMaar de laatste dertig jaar wordt vrijheid in toenemende mate in het Westen anders uitgelegd en beleefd, namelijk als het vermogen te doen wat men goeddunkt. Het is niet de vrijheid om de waarheid te vinden, maar het is de vrijheid om ruim baan te geven aan zijn lusten, zijn eer- en hebzucht en aan zijn onstuitbare verlangen naar rijkdom en macht.
27 Bijdragen
Watching the Wheels
Geld was in die tijd gekoppeld aan goud of zilver, eeuwig bijdrukken nog geen mogelijke "oplossing". Er moest samen met de werkvloer echte arbeid verricht worden. Je ziet dat overigens nog steeds bij familiebedrijven en feitelijk werken succesvolle 'startups' zoals Google en Facebook ook een beetje op die zogenaamd informele manier (maar ondertussen ... strikte regels anders hadden ze het nooit zover gered).
Bankiers hebben er een potje van gemaakt (korte termijn, direct een bonus), politici hebben er een potje van gemaakt (besluiten o.b.v. 'we zien wel', bijv. toetreding Griekenland tot de euro).
Economische ambities maakten 'zo snel mogelijk groeien' tot een doel op zich. Uitbreidingen door leningen en opgeblazen aandelenkoersen. Het ergste komt helaas nog. Laten we hopen dat de balans weten vast te houden in Nederland, maar ik vrees het ergste (en er lijkt ook ethisch nog altijd weinig fundamenteel veranderd). Men lijkt nog altijd niet doordrongen van de urgentie om fundamenteel te veranderen. Veel lieden hebben uiteraard ook veel voordeeltjes te verdedigen en geld genoeg om die verdediging met succes lang te kunnen volhouden.
Watching the Wheels
Watching the Wheelsbps
Daar schort het nogal aan in het voortgezet onderwijs, vind ik. Gewoon, de basisdingen in de breedte.
Een kind maken is niet zo moeilijk. Maar hoe maak je er een mens van.
S.N. Ebbert
Zo zijn de zogenaamd (verdorven) 'lusten van de mens en zijn eer- en hebzucht en zijn onstuitbare verlangen naar naar rijkdom en macht' niet slechts van onze tijd. Deze hebben altijd al bestaan.
Een type als Rob Riemen staat bekend om zijn leentjebuur-stukjes; oude wijn in nieuwe zakken. Echte vrijheid kennen wij niet in Nederland, wel hebben we nog steeds vingerwapperende instituutjes met zelfbenoemde moralisten die ons in de kooi willen houden.
bps
S.N. EbbertVoor die mensen verschijnen dan vanzelf moraliserende en belerende vingertjes.
S.N. Ebbert
bpsbps
S.N. EbbertMaar ik wilde u met mijn reactie subtiel aanspreken dat u het betoog van de schrijver, zijn bedoeling van het hele artikel, verkeerd begrijpt/beoordeelt.
Het betoog is samengevat in de laatste alinea:
"Vrijheid, waarheid, verantwoordelijkheid en visie, dat zouden de pijlers moeten zijn van een bestuurselite in de 21e eeuw."
Dat is edel van geest, geen adellijk evangelie.
S.N. Ebbert
bpsbps
S.N. EbbertUw open deuren bestaan kennelijk een etage te hoog.
hendrik
Kruz
Ten eerste stelt hij eigenlijk dat de huidige adel geen onderdeel is van de huidige elite. Terwijl de adel op de voorste rij stond aan het wieg van kapitalisme en daar van geprofiteerd hebben. Mede aanleiding waarom ze zich nu uberhaupt nog van adel kunnen noemen. Vriendjespolitiek. Onetisch gedrag en zelfverrijking.
----
Ten tweede, als je jezelf classificieert als van Adel zijnde dan geeft dat naar mijn inziens meteen een belangverstrengeling. Want het geeft aan dat jezelf boven anderen stelt en daarmee indirect ook vind dat jij dus meer recht heb op eh alles. Dat de adel dan wel rechtschapen genoeg is om op lange termijn te kijken is idioot. Onderzoek wijst zelfs uit dat "arme" mensen eerlijker zijn dan rijke mensen en vaker hun schuld terug betalen. Daarnaast is elke mens corrupt, de schaal wordt bepaalt door de mogelijkheden en met wat je weg kan komen. Het versterkende effect is daarbij dat met meer geld, je met meer weg kan komen. Getuige straffen van BNers, belastingsontduiking, belastingverdragen met corperaties etc. Dus vermogen is eerder een calatyst en laat dat nou de adel vooral ook kenmerken. En hoe hoger aan de top, hoe minder accountability..
----
Ten derde spreekt de hele menselijke geschiedenis Jortje tegen want die staan vol van de adel die de bevolking langzaam maar zeker meer uitknepen en daar altijd de rekening voor kregen. De Romeinen, Grieken, Egyptenaren, Franse revolutie en ga zo maar door.
Corruptie en gegraai is er altijd geweest. Echter in tijden van overvloed wordt er weggekeken. Maar in tijden van schaarste niet en ontstaat er druk in de ketel die op blijft lopen totdat het tot escalatie komt. Geschiedenis lijkt zich te herhalen omdat wij als collectief kennelijk nog niet genoeg afstand van onze dierlijke instincten hebben kunnen nemen. Namelijk het oppertunistisch voeder gedrag (pakken wat pakken kan want je weet nooit wanneer de volgende keer is) en het domineren van anderen wann
Ludovikaa
Kruzleonardozuid
KruzMolenaer
Ludovikaa
Dank voor deze doorkijk naar een antwoord.
Meester wijde weetniet
Dr.MakeShift
Bob Lagaaij
Xaverius
1. boosheid (zit wel snor, toch?)
2. bundeling van krachten (solidariteit is ver te zoeken, helaas)
3. beweging in de richting van een toekomstige oplossing - niet meer controle of sancties, maar structurele veranderingen (nog verder te zoeken, dramatisch dus)
Als democratie omschreven zou mogen worden als de mogelijkheid om de maatschappij te veranderen dan staan we op de valreep van haar faillissement. Van de adel noch zijn geest mogen we verwachten dat ze 't tij zullen doen keren. Wij, burgers en buitenlui, zijn zelf aan zet!
bps
XaveriusWant boeren hebben echt te maken met vrijheid, verantwoordelijkheid, waarheid en visie.
Een boer is weliswaar vrij, maar is verantwoordelijk voor de have en is geconfronteerd met de harde waarheid van de realiteit. Zonder visie om de richting te van de have te bepalen, redt hij het niet. Dat geldt voor veeboeren, groenteboeren, televisieboeren, lesboeren, enz.; MKB.
Behalve voor geldboeren. Banken en politici komen/kwamen overal mee weg.
Dus jullie burgers en buitenlui zijn zeker aan zet voor geestverrijking.
En dan bedoel ik dat niet met geest verrijkende liquiditeiten, maar met wil en initiatief om de economische en politieke pruttelpot daarmee op te stoken tot ongekende bloei. Ga je gang.
https://www.youtube.com/watch?v=ROeoxvazG9c
En deze. Ook toepasselijk.
https://www.youtube.com/watch?v=UuiJ4okgK4I
Xaverius
bpsU waant zich lesboer met schaapjes op het droge? Het te letterlijk nemen van teksten leidt niet altijd tot meer begrip, ziet u wel?
bps
XaveriusDat is wat bedoeld wordt met "visie". Die hebt u ook.
Xaverius
bpsDe oproep om de "adel van geest" via onderwijs terug in de maatschappij te krijgen is mij te laf, te passief, te elitair. Bovendien vertrouwt dat te veel op een evolutionaire omwenteling die sterker zou zijn dan de op hol geslagen propaganda machine van de heilig verklaarde vrije markt. Daar gaan wij, gewone mensen, niet op zitten wachten, voordat je het weet zijn we 30 jaar verder en dat kan weleens veel te laat zijn.
Misery is the river of the world. Everybody row! ~ Tom Waits.
bps
Xaverius"Die edele geest tref je ook nog wel eens aan bij boeren. Want boeren hebben echt te maken met vrijheid, verantwoordelijkheid, waarheid en visie."
Er zijn boeren, die net als de geldboeren, de binding met de realiteit en de verantwoordelijkheid -waarmee wij vrij kunnen zijn- verloren hebben.
Daarvoor krijgt u van mij gelijk.
Die visie en escalatie heeft niets meer van doen met de bedoelde mentaliteit, meer van roofbouw. Vrije markt wordt daar te pas en te onpas voor misbruikt.
Roofbouw is een kenmerk van de passieve bancaire, politieke, grootbedrijven- en EU elite. Zonder een gevarieerd MKB die wat over kan houden, kakt de hele economie op termijn in. MKB is voor >70% de motor, weet u nog?
Schaalvergroting werd ook noodzaak door afroming van de marges in het MKB.
De belastingdruk, schuldendruk en regel- en betutteldruk ontmoedigt, waar het niet de verantwoordelijkheid voor de levenskwaliteit betreft, en wel repressie.
Het is gewoon weer een kwestie van verantwoordelijk maat houden, in het midden blijven en structurele uitersten mijden.
Zo is het in Griekenland, in Nederland en waar ook ter wereld.
Dat is de bekende les weer te leren na de bancaire en fiscale uitspattingen en de kater die er nu als crisis is.
Misery is the river of the world. Everybody, reject! ~ bps.
albert
Dit is nu een stukje Moral Hazard, democratische kleptomanie.
Volgens overlevering had in Oost-Groningen een IJzerwarenwinkel al eens de reclamespreuk "Grote Stelen en Kleine Stelen maar Grote stelen het meest"
Voor de rest vind ik de oproep wel goed, de geest is gewillig maar het vlees is zwak
vivo ergo cogito
Koen