Het boek Capital in the Twenty-First Century van de Franse econoom Thomas Piketty heeft ook in Nederland de discussie over vermogensongelijkheid geprikkeld, juist nu het kabinet zich beraadt op een hervorming van het belastingstelsel. De verschillen tussen PvdA en VVD blijken groot. Hoewel beide partijen voelen voor verlaging van belasting op arbeid, zien de sociaaldemocraten deze hervorming als een nivelleringskans: zij zijn voor verzwaring van de belasting op vermogen. De VVD moet daar weinig van hebben. VVD-Tweede Kamerlid Helma Neppérus betoogt in dit artikel waarom ze daar niets in ziet. Liberaal Robin Fransman zette daar een volledig contraire argumentatie tegenover. Wat hem betreft is het juíst liberaal om in tijden van vergrijzing meer belasting te heffen over vermogen dat bij toeval werd vergaard.   Hierbij de derde en laatste bijdrage van hoogleraar immunologie en lid van de Eerste Kamer namens de VVD, Jan Anthonie Bruijn.     'Op zijn eerste dag als staatssecretaris begon Eric Wiebes aan een analyse van de problemen bij de Belastingdienst. De Belastingdienst is een van de grootste werkgevers van Nederland. Per dag komt gemiddeld 1 miljard euro aan belastinginkomsten binnen. De analyse van Wiebes heeft geleid tot de conclusie dat het stelsel het afgelopen decennium voor burgers en bedrijven veel te ingewikkeld is geworden. Het is bovendien voor de Belastingdienst zelf niet meer uitvoerbaar. Dit is het gevolg van allerlei politieke wensen die in het systeem verwerkt zijn. Voor elke nieuwe maatregel waren er goede argumenten, maar het afgelopen decennium telde het op tot iets wat niet langer beheersbaar is.

Vereenvoudiging

Het kabinet bereidt voor dit najaar dan ook een ‘brede belastinghervorming’voor. Die hervorming zal moeten leiden tot vereenvoudiging van het belastingsysteem, maar ook tot lagere belastingen. Want naast ingewikkelder, zijn de belastingen ook steeds hoger geworden. Jarenlang heeft de Belastingdienst geleden onder de politieke obsessie van een grote overheid. Stijgende overheidsuitgaven vergden steeds hogere collectieve lasten. De belastingen zijn op dit moment in Nederland dan ook hoog.  

Jan Anthonie Bruijn

In zijn meest recente verkiezingsprogramma’s heeft de VVD concrete maatregelen voorgesteld voor belastingvereenvoudiging en belastingverlaging, naast investeringen in kennis en infrastructuur, te financieren uit een aanpassing van de overheidsuitgaven. Een deel van die plannen is in het regeerakkoord beland en inmiddels zien we de eerste resultaten. Van ‘kapotbezuinigen’ van de economie blijkt geen sprake. Sterker, zoals voorspeld leidt de combinatie van hervormingen en ombuiging van de overheidsuitgaven tot structurele verbetering van de economie en de werkgelegenheid. Om dat verder te stimuleren overweegt het kabinet de belasting op arbeid te verlagen.

Van ‘kapotbezuinigen’ van de economie blijkt geen sprake

Over de vraag hoe dit gefinancierd moet worden lopen de meningen uiteen. Belastingverlaging moet volgens de VVD gefinancierd worden uit het aanpassen van de overheidsuitgaven en niet door de staatsschuld extra te laten oplopen, minder te investeren in de kerntaken van de overheid (onderwijs, infrastructuur), of door andere belastingen te verhogen. Ondanks de lessen uit het verleden ziet men bij andere partijen echter meteen de oude reflex de kop opsteken om verlaging van de ene belasting te willen financieren met een verhoging van de andere, teneinde moeilijke maatregelen in de uitgavensfeer te omzeilen. Per saldo geen lastenverlaging, maar het ouderwetse doorschuiven in plaats van aanpakken.

Kabinet is goed bezig

  Fiscalisten buitelen over elkaar heen met ideeën voor het financieren van de verlaging van de belasting op arbeid. Verhoging van de btw, verdere verlaging van de hypotheekrenteaftrek en zelfs verhoging van de belasting op winst of vermogen worden gesuggereerd. Verdere verhoging van de btw treft ondernemers en kost banen. De VVD heeft er juist altijd voor gestreden dat de eerdere btw verhoging zou worden gecompenseerd. Verdere verlaging van de hypotheekrenteaftrek is per saldo ook een belastingverhoging die banen kost. Bovendien treft deze maatregel vooral jongeren, starters en mensen met lage inkomens, de groepen die van de hypotheekrentaftrek het meest profiteren.

Verdere verlaging van de hypotheekrenteaftrek is per saldo ook een belastingverhoging die banen kost

Verdere verhoging van de vermogensbelasting is een nivellerende en dus ook banen vernietigende maatregel. Dit idee wordt wel verkocht onder het voorwendsel dat de vermogensbelasting bij de laatste herziening zou zijn gedaald. Dat is echter maar helemaal afhankelijk van de reële vermogensrendementen. Die zijn al jaren zodanig, dat de tarieven met de invoering van het boxensysteem per saldo fors gestegen zijn.[A] Op dit moment resteert vaak zelfs een negatief netto rendement na belasting. Ook het argument dat vermogens vast zouden zitten bij ouderen houdt geen stand. Ouderen, althans de spaarzamen onder hen, hebben altijd meer vermogen gehad dan jongeren want zij hebben eenvoudigweg meer spaartijd achter de rug. Niet dankzij toeval, maar dankzij oud-Hollandse werklust en spaarzaamheid hebben jongeren en ouderen nu meer vermogen en koopkracht dan ooit. Bovendien is over dit spaargeld vaak al vele malen belasting betaald, die via de inkomstenbelasting al sterk nivellerend is geweest, ook tussen de generaties. Dit kabinet is goed bezig met het doorvoeren van hervormingen. Bij de belastinghervorming moet naast vereenvoudiging worden gekozen voor lastenverlaging in plaats van lastenverschuiving. De titel van het meest recente VVD verkiezingsprogramma was: niet doorschuiven maar aanpakken. Verschuiven is echter minstens zo onwenselijk als doorschuiven. Niet verschuiven dus, maar aanpakken.'   Prof.dr. Jan Anthonie Bruijn is tevens lid van de redactie van Liberaal Reveil, de kwartaaluitgave van de Teldersstichting waarin dit artikel eerder werd gepubliceerd. [A] Een rekenvoorbeeld: iemand met een rente van 1% over een spaarsaldo van €100.000 betaalde in het vorige systeem in het hoogste tarief 700 euro vermogensbelasting. In het huidige systeem betaalt dezelfde persoon 30% over een fictief rendement van 4%, ofwel 1200 euro vermogensbelasting.