De boekhoudkundige betonrot bij het Rotterdamse graanhandelshuis Nidera trekt diepe sporen in de winstcijfers van het bedrijf en zijn nieuwe Chinese eigenaar. Follow the Money dook vorig jaar diep in de wondere wereld van handelaren in termijngoederen zoals biodiesel, granen en soja. Aanleiding voor ons onderzoek toen was een grote fraudezaak bij het concern dat jaarlijks voor circa 18 miljard dollar aan granen, oliënen en zaden produceert en verhandelt. 

Op de handelsvloer bleek de jonge biodieselhandelaar Tim Remie zijn handelsboek te buiten zijn gegaan. Deze Nederlandse rogue trader bleek echter allesbehalve een incident te zijn: het eeuwenoude handelshuis kent een lange traditie van interne wanorde en schimmige deals van marchanderende handelaren, zo onthulde ons artikel 'Wall Street aan de Maas’.

Lekkage in Brazilië

Eind vorig jaar bleek al dat de rot bij Nidera niet beperkt bleef tot de Nederlandse vestiging aan de oevers van de Maas in Rotterdam. Ook in Brazilië, waar Nidera grote posities heeft op het gebied van de productie, veredeling en verwerking van soja, bleek de administratie aan alle kanten te rammelen. Op papieren gemaakte winsten van circa 150 miljoen dollar bleken te hoog zijn ingeschat. Uit het onlangs verschenen jaarverslag 2016, waar FD ook uit putte, van Nidera blijkt dat er maar liefst 267 miljoen dollar verlies is geleden. De belangrijkste oorzaak daarvan, zo constateert het jaarverslag, zijn ‘accounting irregularities’ op het gebied van vooruitbetalingen en opgeblazen papieren winsten (zie kader).

De Chinezen wierpen een reddingsboei uit in de vorm van 218 miljoen aan leningen

De nieuwe eigenaar, het Chinese Cofco, moet de financiële gaten dichten. Cofco is een groot agri-concern dat de 121e plaats inneemt in de Fortune 500 Global en grotendeels in handen is van de Chinese staat. Het betaalde in 2014 1,3 miljard dollar aan de oorspronkelijke eigenaren van het familiebedrijf Nidera. Daarmee kregen ze 51 procent van de aandelen in handen. De overige 49 procent hebben de Chinezen begin dit jaar overgenomen voor slechts 750 miljoen dollar.

Direct daarna kwamen de verborgen gebreken – rogue trader Remie en de onregelmatigheden in de boeken – aan het licht en zagen de Chinezen direct honderden miljoenen verdampen. En het zou niet bij één keer bllijven. Afgelopen jaar heeft de nieuwe eigenaar opnieuw een groot deel van Nidera’s winst zien verdampen, deze keer door problemen bij Nidera Brazilië. Uit het jaarverslag 2016 valt op te maken dat Cofco door die tegenvaller in het eerste half jaar een reddingsboei moest uitgooien in de vorm van 218 miljoen aan leningen.

Accountant EY opnieuw in de fout

Cofco ging de afgelopen jaren het internationale overnamepad op was gegaan om aansluiting te zoeken bij de grootste vier grootste commodity traders van de wereld, de zogeheten ABCD-bedrijven. Cofco kocht niet alleen Nidera, maar nam ook de agri-tak over van het handelsconcern Noble Group uit Singapore. Het betaalde daarvoor in 2015 1,5 miljard dollar voor 51 procent van de aandelen in Noble Agri. Het jaar daarna legden ze nog eens 750 miljoen dollar neer voor het restant van de aandelen.

De enorme ‘gebakken lucht’ in de papieren winsten werden niet doorgeprikt door accountant EY

Het waarderen van langetermijn-contracten zorgde ook bij het moederconcern daarvan, de Noble Group, voor veel hoofdpijn. Zo dook de Noble Group (inclusief een deel van de agri-tak die later volledig overgenomen werd door Cofco) in 2015 voor het eerst sinds twintig jaar in de dieprode cijfers: het concern leed een verlies van 1,7 miljard dollar. Het bekende probleem: (over)waardering van lange termijncontracten (vooral kolen). Een vergelijkbaar issue waar Nidera ook al flink mee kampte.

Opmerkelijk is dat de enorme ‘gebakken lucht’ in de papieren winsten niet werden doorgeprikt werden door de accountant. Bij Nidera was het controlerend accountant EY die steeds de opgeblazen jaarrekening aftekende. Dezelfde accountant slaagde er ook bij Noble niet in door de honderden miljoenen dollars aan gebakken lucht in de jaarrekening heen te prikken. De kritische analisten van Iceberg Research, een wat mysterieus onderzoeksbureau, vlogen al regelmatig met gestrekt been in op de Noble-zeepbel. Ze vergeleken Noble zelfs met Enron, het Amerikaanse energiebedrijf dat ten onder ging als gevolg van boekhoudkundige malversaties. Het Enron-schandaal leidde tot de ontbinding van accountantskantoor Arthur Andersen. Toeval of niet, EY nam de papieren winsten nog eens onder de loep waarna eindelijk de speld in de bubbel ging.