Afgelopen donderdag heeft de European Food Safety Authority (EFSA) de voorlopige nieuwe grenswaarden voor de chemische stoffen PFOA en PFOSgepubliceerd. Die grenswaarden bepalen de maximale wekelijkse inname van de stoffen, en liggen een stuk lager dan voorheen. Voor PFOA is de toegestane wekelijkse inname vastgesteld op 6 nanogram per kilogram lichaamsgewicht per week, voor PFOS op 13 nanogram per kilogram. Ter vergelijking: de gemiddelde blootstelling van de onderzochte populatie aan PFOS via voedsel, ligt volgens de EFSA tussen de 1,3 en 20,9 nanogram per kilogram lichaamsgewicht per week. Voor PFOA liggen die waarden tussen de 1,5 en 18,3 nanogram per kilogram.

De nieuwe grenswaarde voor PFOA is vijftien keer strenger dan de waarde die het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) hanteerde toen het onderzoek deed naar PFOA in de buurt van chemiefabriek Chemours. ‘De waarden waren al extreem laag,’ zeggen deskundigen van het Expertisecentrum PFAS. ‘Om een idee te geven: tot nu toe werkten we met microgrammen per liter voor componenten in de bodem- en grondwaterwereld, maar voor deze stoffen moeten we voortaan in nanogrammen meten.’

Eerdere conclusies van een onderzoek van het RIVM naar moestuinen in de omgeving van Chemours in Dordrecht, zijn nu in het geding. Het RIVM concludeerde dat de grenswaarden niet werden overschreden: ‘Onder worst-case omstandigheden overschreed de blootstelling van PFOA en GenX via voedsel de gezondheidskundige grenswaarden niet.’ Het eten van groenten en fruit uit de tuin was volgens het RIVM dus veilig. Wanneer echter de nieuwe waarden van de EFSA worden aangehouden, ligt de zaak anders. ‘Als jij regelmatig uit die tuintjes eet, kom je al snel boven de veilige waarde,’ zei promovenda Ike van der Veen van de VU eerder deze maand tegen Follow the Money. Van der Veen bestudeert bij de afdeling Milieu en Gezondheid het gebruik van PFAS in outdoorkleding. Indien de nieuwe waarden worden aangehouden, moet dus opnieuw bekeken worden hoe (on)gezond het is om de aardappelen en courgettes uit de buurt van de fabriek te eten.

In het rapport van de EFSA wordt aangegeven dat voor zowel PFOA als PFOS ‘de blootstelling van een aanzienlijk deel van de populatie de voorgestelde toegestane wekelijkse innames overschrijdt. [...] Deze overschrijdingen zijn zorgwekkend.’ De eerst zichtbare effecten daarvan zijn volgens het rapport een cholesterolverhoging bij volwassenen (PFOS en PFOA) en een verlaging van de antistoffen tegen vaccinatie bij kinderen (PFOS).

‘Dat het RIVM een afwijkende opinie over een stof heeft, is uitzonderlijk,’ schrijft het RIVM

Begin deze maand publiceerde FTM uitgebreid over de PFAS-problematiek. De stoffen zijn schadelijk voor het milieu, kunnen ziektes veroorzaken en stapelen zich op in het lichaam. Toch, zo bleek uit het artikel, is er nog geen eenduidig Nederlands beleid voor. Iedere gemeente mag zelf de grenswaarden bepalen, en de verspreiding van de stoffen is nog steeds niet volledig in beeld.

Op de plaatsen waar die vervuiling wel in beeld is, zoals bij Chemours in Dordrecht, draait de gemeente op voor de kosten van de onderzoeken, zoals bodem- en bloedonderzoek. De gemeenten Dordrecht, Sliedrecht en Papendrecht stellen Chemours nu gezamenlijk aansprakelijk voor de gemaakte kosten. Het bedrijf wenst die aansprakelijkheid niet te accepteren.

Het RIVM liet donderdag in een persbericht weten de strengere waarde van de EFSA niet over te nemen. ‘Over het algemeen volgt het RIVM de gezondheidskundige grenswaarden van EFSA op. Dat het RIVM een afwijkende opinie over een stof heeft, is uitzonderlijk,’ aldus de instantie.

Het RIVM licht zijn besluit als volgt toe: ‘Het RIVM vindt dat de door EFSA gebruikte wetenschappelijke artikelen onvoldoende gegevens bevatten om de afleiding van een grenswaarde mogelijk te maken. Daarnaast is het niet duidelijk of en in welke mate blootstelling aan PFOA (of andere perfluorverbindingen) de in de [...] studies geconstateerde veranderingen veroorzaken. Tenslotte heeft het RIVM vragen over de toegepaste data-analyse voor het afleiden van de grenswaarde.’

Ook de Deense milieudienst (EPA) en het Duitse federale instituut voor risico-afweging (BfR) stelden kritische vragen over de grenswaarden. Een uitgebreide beschrijving van deze uiteenlopende kritiekpunten is gepubliceerd op de website van de EFSA. Ook de reactie van de EFSA daarop is opgenomen.

De kritiekpunten van het RIVM zijn door de EFSA besproken. De voedselveiligheidsautoriteit verdedigde de toegepaste methode tegenover het RIVM, en vond de kritiekpunten niet afdoende om een andere methode te gebruiken. Wel geeft de EFSA het RIVM gelijk dat er nog onduidelijkheid kan bestaan over welke stof van de PFAS-familie welke effecten veroorzaakt: ‘Dit is een terecht punt, en is behandeld in het “onzekerheden”-gedeelte van ons rapport.’

De EFSA krijgt geregeld kritiek dat zij onvoldoende onafhankelijk opereert en de belangen van de industrie te zwaar laat meewegen. Uit een rapport uit 2017 van het Corporate Europe Observatory, een non-profit organisatie die de lobby-activiteiten in Europa in de gaten houdt, bleek bijvoorbeeld dat bijna de helft van de toenmalige experts in de EFSA-panels (financiële) banden had met de chemische industrie of daarin werkzaam was. Daarom is het extra opmerkelijk dat de voorlopige waarden van de EFSA een stuk strenger zijn dan die van het RIVM.

De EFSA zal de waarden naar aanleiding van een volgende eigen publicatie over PFAS nog verder evalueren. Het RIVM laat weten de ontwikkelingen ‘met interesse te volgen’.